Lay lắt phận nghèo trên phá Tam Giang

Nhà đông con, thất học, trong khi cá tôm đang ngày một cạn kiệt, cái ước vọng thoát nghèo của cư dân ven đầm phá Tam Giang – Cầu Hai (vùng đầm phá có lớn nhất Đông Nam Á) ngày một chông chênh, bế tắc.

Hê đầm phá Tam Giang – Cầu Hai là vùng ngập nước, nơi ráp gianh giữa sông và biển, rông đên 22 nghin ha, kéo dài 24 km qua các huyện Quảng Điền, Phong Điền, Hương Trà, Phú Vang và Phú Lộc của tỉnh Thừa Thiên Huế. Những cư dân sống ven đầm phá này sống chủ yếu dựa vào nguồn thủy sản họ đánh bắt được trên phá.

Sáng sớm. Cả vùng đầm phá Tam Giang còn chìm trong màu đen kịt, chị Nguyễn Thị Ánh (35 tuổi, thôn Ngư Mỹ Thạnh, Quảng Lợi, Quảng Điền, Thừa Thiên – Huế) lọ mọ đốt đèn, chuẩn bị đồ đạc đi giăng lươi. Bị cụt cánh tay phải nhưng chị Ánh khá thành thạo trong từng thao tác. Tay trái còn lại nhẹ nhàng rải lưới trôi theo con nước. Vụ tai nạn kinh hoàng cách đây gần chục năm đã cướp đi cánh tay của chị.

Chị Ánh chỉ còn một cánh tay vẫn cần mẫn mưu sinh trên vùng nước giờ đã cạn kiệt thủy sản. Ảnh: Nguyễn Đông.

Ngày đó, gia đình mới tằn tiện sắm được chiếc đò máy, hai vợ chồng làm nghề kéo cá. Vô tình chị để áo quấn vào máy, nghiến đứt cả cánh tay phải. Gân 2 năm điều trị, chị mới dám đi biển lại nhưng những con đò máy thì vẫn ám ảnh mãi.

Hơn môt giơ lăn lôi tha lươi, vơt no sao, kêt qua thu đươc chăng la bao: vai đum tôm leo teo. “Heng (it) lăm chu ơi. Đanh băt đâu con dê dang như trươc đây nưa. Ca nha môi ngay cât lưc theo đâm pha cung chi đươc vai chuc bac. Cư như ni đoi dai dai la cai chăc”, giong chi Anh châm buôn.

Nguôn thuy san trên pha Tam Giang ngay cang can kiêt, nhiều người quay quắt vì đói. Chính vì thế, dù đã bao năm gắn bó trên con nước, không ít người chịu không nổi đã quyết định khăn gói vào Nam lập nghiệp.

Tại các huyện Quảng Điền, Phong Điền, Hương Trà, Phú Vang và Phú Lộc, nơi nhiều ngư dân sống dựa vào phá Tam Giang, chuyện thanh thiếu niên rời làng đi làm ăn xa chẳng còn xa lạ.

Riêng ở huyện Quảng Điền, theo phòng Lao động thương binh và xã hội huyện, những năm gần đây làn sóng ly hương ngày một nhiều. Trung bình mỗi năm có đến 5.000 – 6.000 lao động bỏ đến các thành phố lớn, chu yêu la thanh niên.

Theo thống kê của UBND huyện Quảng Điền, bình quân số hộ nghèo toàn huyện chưa tới 12% nhưng tất cả các xã ven đầm phá Tam Giang đều có tỷ lệ hộ nghèo vượt trung bình trung của huyện. Đặc biệt, tại xã Quảng An có đến gần 19% số hộ nghèo, Quảng Công có đến hơn 16%, các xã Quảng Lợi, Quảng Ngạn… tỷ lệ hộ nghèo đều chiếm trên 15%.

Đáng lo ngại nhất có lẽ là cuộc sống của hang chuc hô dân nha chô con sot lai trong cac đơt “sơ tán” vung đâm pha Tam Giang – Câu Hai trước mùa mưa bão. Nhà chồ là những căn lán rộng chừng 5 – 7m 2 được những cư dân ven phá dựng tạm để sinh sống. Những ngôi nhà chồ còn lại hiện nay được xây dựng khá kiên cố với cột xi măng, mái tôn nhưng trước những cơn cuồng phong mùa nước lũ của phá Tam Giang, chẳng mấy chốc đã xiêu vẹo.

Những căn nhà chồ mỏng manh trước phá lớn. Ảnh: Nguyễn Đông.

Cơn bao năm Ât Sưu (1985) vân con la nôi kinh hoang vơi ngươi dân vung sông nươc. Ca vùng đầm phá khi ấy là một màu tang tóc với hàng trăm xác người chết dạt vào ven phá, chủ yếu là dân thủy diện, nhà chồ. Sau cơn bão, nhà chồ như một nỗi ám ảnh, ai ai cũng muốn lên bờ.

Ngay nao cung thê, ông Hoang Công Anh (56 tuôi, thôn 8, xã Điên Hai) cung nhưng cư dân trong xã lai tha lư, vơt no sao ngay trên vung đâm pha. Căn nha chô vơi gân chuc nhân khâu cua ông sau nhiêu lân xê dich giơ vân năm ngay phia chân song Tam Giang.

“Sơ chư. Mua mưa bao nao ca gia đinh tôi cung phai chuân bi săn đô đac cân thiêt rôi di tan vao ơ nha ngươi quen trong đât liên”, ông kể. Ngay như mua mưa lu năm ngoai, nươc pha dâng lên đên ca nên san, lam hư hai nhiêu đô đac cân thiêt.

“Lam ca năm cho đâm pha no pha thôi. Cai ngheo đeo bam miêt, muôn nên bơ ma không thê lên đươc”, ông đúc kết.

Đâu năm 2009, nganh chưc năng huyên đên kiêm kê đo đac đê tinh phương an di dơi nhưng đên nay ho vân chưa đươc “sơ tán”, phai sông ngay phia đâu con song, nguy hai treo lơ lưng tưng ngay.

Nhiều hộ dân may mắn được lên bờ nhờ chính sách tái định cư cũng đang ngắc ngoải với cuộc mưa sinh, vì lên bờ rồi cũng không biết làm gì để có thu nhập. Chỉ tính riêng tại xã Phú Xuân, huyện Phú Vang, trong hơn 300 hộ dân sống nhờ đầm phá được bố trí tái định cư ở hai thôn Thủy Diện, Lê Bình từ 25 năm trước, đến nay số hộ nghèo của hai thôn này vẫn cao hơn trung bình của cả xã, đời sống người dân còn gặp nhiều khó khăn.

Trẻ con theo cha mẹ sống trên mặt nước lênh đênh, chuyện học hành, vui chơi gần như xa xỉ. Ảnh: Nguyễn Đông.

Cái nghèo bủa vây, con chữ với những đứa trẻ nơi đầm phá cũng chòng chành.

Giữa mênh mông nước, em Trần Huỳnh (15 tuổi, thôn Ngư Mỹ Thạnh, Quảng Lợi) lọt thỏm trên chiếc thuyền tre, gắng gỏi theo từng đường chèo thả lưới. Huỳnh bỏ học từ cuối những năm lớp 9. Đứa em trai lớp 6 cũng vừa phải nghỉ học giữa chừng.

“Trường thông báo đầu năm phải đóng tổng cộng đến gần triệu bạc. Tui chẳng đào đâu ra nên kêu chung no nghi”, ông Trần Đường (40 tuổi), bố của Huỳnh bộc bạch. Cả đời theo con nước, ông Đường va vơ đến nay đều thất học, mù chữ.

Theo ông Trần Văn Minh, trưởng thôn Ngư Mỹ Thạnh: làng có 145 hộ khai thác thủy sản trên đầm phá thì có đến 20% người mù chữ. Cứ tính từ độ tuổi 30 trở lên, số người biết chữ trong làng chỉ đếm trên đầu ngón tay. Chuyện con cái bỏ học diễn ra thường xuyên.

“Hết cấp hai có hơn 60 em nhưng lên cấp 3 thì chỉ còn hơn 10 em. Đại học càng hiếm hơn. Từ trước đến nay, làng mới chỉ có 6 con em theo học đai hoc… Chung quy cũng tại đói nghèo cả”.

Tại thôn Phước Lập (xã Quảng Phước, Quảng Điền), ông Hà Văn Dân, trưởng thôn tự hào khoe chuyện con em trong làng thi đại học hầu hết đều đỗ cả. Nhưng nhẩm tính ra số các em học đại học mới chỉ chưa đây 10 em. Cả thôn vẫn còn trên dưới 40% người mù chữ, thất học.

Thất học đang là hệ lụy buồn của những cư dân ven đầm phá Tam Giang – Cầu Hai. Ông Nguyễn Xuân Công, Chủ tịch UBND xã Điền Hải (huyện Phong Điền) cho hay: xã vận động, khuyến khích bà con cho con em đi học cùng nhiều hình thức khuyến học, phát thưởng nhưng đến nay chuyện con em bỏ học giữa chừng vẫn diễn ra. Tỷ lệ mù chữ còn cao. Đói nghèo, đói chữ, thất học rồi đến sinh đẻ nhiều, cuộc sống khó khăn… là cái vòng luẩn quẩn tại nhiều vùng ven đầm phá này.

Theo VNExpress