Lần theo tiếng động dưới vũng nước nông, cán bộ kiểm lâm hân hoan tìm thấy loài ‘tuyệt chủng’ hơn 50 năm

Đó là loài vật nào?

Tìm thấy loài vật biến mất hơn 50 năm trong vũng nước nông

Theo một bài đăng vào tháng 8 năm 2024 của Văn phòng Quản lý Lâm nghiệp núi Nga Mi, Tứ Xuyên, Trung Quốc, trong một lần tuần tra thường nhật, các cán bộ kiểm lân đã có phát hiện bất ngờ. Cụ thể, họ nghe thấy tiếng động lạ ở một vũng nước nông, sau khi lần theo tới nơi, các cán bộ kiểm lâm đã tìm thấy 3 cá thể ếch rừng có ngoại hình tương đồng với loài ếch rừng với các đốm hình đỉnh núi. Việc tìm thấy những con ếch này khiến họ vô cùng hân hoan bởi ếch rừng với các đốm hình đỉnh núi được cho là đã tuyệt chủng hơn 50 năm.

Kỹ sư Lương Đông thuộc trạm sinh thái của quản lý lâm nghiệp núi Nga Mi cho biết: “Dựa trên thông tin về ếch rừng với các đốm hình đỉnh núi do các đơn vị nghiên cứu cung cấp, chúng tôi đã tìm thấy ba cá thể nghi là loài này trong quá trình tìm kiếm.”

Các cán bộ kiểm lâm đã tìm thấy 3 cá thể ếch rừng có ngoại hình tương đồng với loài vật được cho là tuyệt chủng 50 năm.

Sau khi nhận được tin báo, một nhóm chuyên gia đã được cử tới hiện trường để tiếp tục tìm kiếm. Giáo sư Vương Cương (Trường Cao đẳng Sư phạm Thành Đô) chia sẻ rằng mẫu vật ếch rừng với các đốm hình đỉnh núi được thu thập sớm nhất vào khoảng những năm 1965. Sau đó, loài này đã biến mất trong hơn 50 năm. Sự biến mất bí ẩn này khiến giới khoa học vô cùng kinh ngạc.

Viện Sinh học Thành Đô (thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc) đã xác nhận ba cá thể được tìm thấy chính là loài ếch rừng với các đốm hình đỉnh núi đã “mất tích” suốt hơn nửa thế kỷ qua.

Giáo sư Vương Cương giải thích: “Theo IUCN, một loài có thể được coi là tuyệt chủng nếu không có ghi nhận đáng tin cậy nào về sự xuất hiện của nó trong một khoảng thời gian phù hợp với vòng đời của loài, thường là 10 năm hoặc nhiều hơn, kết hợp với khảo sát chuyên sâu mà không thu được cá thể nào.” Ông cũng phân tích thêm rằng ếch rừng với các đốm hình đỉnh núi vốn là một loài có quần thể rất nhỏ, phân bố hẹp ở núi Nga Mi. Bên cạnh đó, biến đổi khí hậu toàn cầu cũng có thể đã làm thay đổi chu kỳ hoạt động của chúng.

Loài ếch rừng với các đốm hình đỉnh núi đã “mất tích” suốt hơn nửa thế kỷ qua.

Đây là lần đầu tiên loài ếch này được nhìn thấy sau hơn 50 năm, cho thấy sự trở lại ngoạn mục của một sinh vật tưởng chừng đã tuyệt chủng. Việc ếch rừng với các đốm hình đỉnh núi xuất hiện trở lại không chỉ khẳng định khả năng tự phục hồi của tự nhiên mà còn cung cấp cho các nhà khoa học dữ liệu quý giá về loài lưỡng cư cực kỳ nguy cấp này.

Hiện nay, núi Nga Mi là nơi cư trú của hơn 3.700 loài thực vật bậc cao và hơn 2.300 loài động vật hoang dã.

Thông tin tổng quan về loài ếch rừng với các đốm hình đỉnh núi

Loài ếch rừng với các đốm hình đỉnh núi có tên khoa học là Rana chevronta (Hu & Ye, 1978). Loài này thuộc họ Ranidae (họ Ếch nhái) trong bộ Không đuôi. Trong tiếng Anh, nó được gọi là Chevron-spotted Brown Frog (ếch nâu đốm hình chữ V). Đây là loài lưỡng cư đặc hữu của Trung Quốc.

Loài ếch rừng với các đốm hình đỉnh núi có phạm vi phân bố rất hẹp, chỉ được tìm thấy tại khu vực núi Nga Mi thuộc tỉnh Tứ Xuyên, miền tây nam Trung Quốc. Các ghi nhận cho thấy chúng sinh sống ở độ cao khoảng 1.600 – 1.800 m trên núi Nga Mi. Ngoài địa điểm này, hiện không có ghi nhận nào khác về sự xuất hiện của loài, nên có thể coi đây là loài đặc hữu của núi Nga Mi ở Trung Quốc.

Loài ếch rừng với các đốm hình đỉnh núi có phạm vi phân bố rất hẹp, chỉ được tìm thấy tại khu vực núi Nga Mi thuộc tỉnh Tứ Xuyên, miền tây nam Trung Quốc.

Môi trường sống của ếch rừng với các đốm hình đỉnh núi là những khu rừng núi ôn đới ẩm ướt ở cao độ ~1.800 m. Cụ thể, loài ếch này sinh sống trong rừng hỗn giao cây lá kim và lá rộng với thảm thực vật rậm rạp (nhiều cây gỗ, cỏ dại và tre nứa) tạo môi trường râm mát và ẩm ướt. Trong sinh cảnh đó thường có nhiều vũng nước tù, ao cạn nhỏ nằm rải rác. Những đầm nước ngọt tĩnh lặng này là nơi ếch sử dụng để trú ẩn và sinh sản. Theo ghi nhận, các sinh cảnh tự nhiên của chúng bao gồm rừng ôn đới, các đầm lầy nước ngọt và đầm nước ngọt tạm thời theo mùa trong khu vực núi cao.

Môi trường sống bị hạn chế và phụ thuộc vào các vùng nước cạn trong rừng, khiến loài ếch này đặc biệt nhạy cảm với sự thay đổi của môi trường.

Đặc điểm sinh học và nhận dạng

Loài ếch rừng với các đốm hình đỉnh núi có những đặc điểm nhận dạng và sinh học đáng chú ý như sau:

Kích thước: Là loài ếch có kích thước nhỏ. Con đực trưởng thành dài khoảng 43 mm, trong khi con cái lớn hơn, dài khoảng 56 mm. Cơ thể nhìn chung có dạng ngắn và bè rộng.
Đặc điểm hình thái: Đầu ếch rộng ngang bằng chiều dài, mõm tù và tròn, hơi nhô ra so với hàm dưới. Chúng có gờ mõm rõ rệt, màng nhĩ lộ rõ và mắt cách nhau hẹp hơn khoảng cách giữa hai lỗ mũi. Chân trước chắc khỏe, chân sau dài; ngón tay và ngón chân có các ụ (mấu) rõ. Da lưng tương đối trơn nhưng có rải rác nhiều nốt sần nhỏ li ti. Dọc hai bên lưng có nếp gấp da dày và thẳng, chạy từ ngay sau mắt đến tận hông (không cong phía trên màng nhĩ). Tuyến nhỏ sau góc hàm (tuyến mang tai) kém phát triển. Bụng ếch có da trơn láng. Trên lưng, màu nền thường là nâu và có các vệt đốm đậm hình chữ V xếp liên tiếp trông giống như dãy đỉnh núi, đây chính là nguồn gốc tên gọi “峰斑” (đốm núi) của loài.

Môi trường sống bị hạn chế và phụ thuộc vào các vùng nước cạn trong rừng, khiến loài ếch này đặc biệt nhạy cảm với sự thay đổi của môi trường.

Tập tính sinh hoạt: Ếch rừng với các đốm hình đỉnh núi chủ yếu hoạt động trên cạn trong môi trường rừng, nhưng luôn gắn liền với nguồn nước nhỏ. Ban ngày, ếch trưởng thành thường ẩn mình trong các hốc bùn ven bờ vũng nước hoặc núp dưới các bụi cỏ ẩm. Khi bị quấy rầy, chúng lập tức nhảy xuống nước và lặn sâu vào lớp bùn dưới đáy để trốn tránh. Nhiều khả năng loài ếch này kiếm ăn về đêm (do ban ngày trú ẩn); thức ăn của chúng là các loại côn trùng và động vật không xương sống nhỏ trong rừng.
Sinh sản: Vào khoảng cuối tháng 3 hàng năm (đầu mùa xuân), ếch Rana chevronta tập trung tại các vũng nước tĩnh trong rừng để sinh sản. Chúng giao phối vào ban đêm và đẻ trứng trong vùng nước rất nông (sâu khoảng 20 mm, ~2 cm). Trứng được đẻ thành từng đám kết dính ở chỗ nước nông. Nòng nọc (ấu trùng) phát triển trong các vũng nước tĩnh này và hoàn tất biến thái thành ếch con trong cùng năm sinh sản. Điều này cho thấy loài ếch này phụ thuộc mạnh vào những khoảng nước nhỏ tạm thời trong rừng cho chu kỳ sinh sản của chúng.

Tình trạng bảo tồn hiện tại

Ếch rừng với các đốm hình đỉnh núi hiện được liệt kê trong Danh lục Đỏ IUCN như là một loài đang bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Cụ thể, theo tiêu chuẩn của IUCN, loài này thuộc hạng Cực kỳ nguy cấp (Critically Endangered – CR). Thông tin từ IUCN Red List 2020 (mã số loài e.T58573A63877500) cũng xếp ếch rừng với các đốm hình đỉnh núi ở mức CR, có khả năng đã tuyệt chủng ngoài tự nhiên. Nguyên nhân là do phạm vi phân bố cực kỳ hạn chế, quần thể rất nhỏ và không có ghi nhận nào về loài trong suốt hơn 50 năm sau lần phát hiện đầu tiên.

Ếch rừng với các đốm hình đỉnh núi hiện được liệt kê trong Danh lục Đỏ IUCN như là một loài đang bị đe dọa nghiêm trọng.

Việc tìm thấy 3 cá thể của loài này mang lại hy vọng cho công tác bảo tồn, nhưng tình trạng của loài vẫn được cho là là cực kỳ nguy cấp, đòi hỏi những nỗ lực bảo vệ đặc biệt.