Lạc vào thế giới bí ẩn của các ‘đồng cô, đồng cậu’

Cho đến nay, hầu đồng (hay lên đồng) vẫn là một hoạt động tâm linh còn rất nhiều bí ẩn chưa có lời giải đáp thực sự xác đáng…

Hầu đồng – loại hình diễn xướng từng bị coi là mê tín dị đoan cách đây không lâu đã được Viện Văn hóa nghệ thuật Việt Nam (Bộ Văn hóa – Thể thao – Du lịch) đề xuất ý tưởng xây dựng hồ sơ di sản văn hóa phi vật thể nhân loại. Mặc dù còn nhiều ý kiến và luồng dư luận khác nhau nhưng hầu đồng đã và đang tồn tại như một hoạt động văn hóa tâm linh còn nhiều điều bí ẩn.

Hầu đồng là một trong những tín ngưỡng văn hóa có từ lâu đời liên quan đến tục thờ Mẫu của người Việt cổ, chứa đựng những giá trị về văn hóa, nghệ thuật rất đặc sắc là một hình thức nhân hóa, nữ tính hóa tự nhiên.

Bản chất của hầu đồng là việc người ta mượn thân xác các ông đồng, bà đồng để thần linh của Đạo Mẫu nhập vào nhằm cầu xin tài lộc, sức khỏe. Trong một chuyến đi về Bắc Ninh dịp đầu năm, nhóm PV đã được “mục sở thị” một buổi hầu đồng tại ngôi Chùa Dận, còn gọi là Chùa Rặn – theo truyền thuyết vua Lý Công Uẩn người sáng lập Triều Lý của Việt Nam được sinh ra tại chính ngôi chùa này vào ngày 12 tháng Hai năm Giáp Tuất 974 và nơi đây chính là nơi thờ thân mẫu của Lý Công Uẩn. Vì thế từ rất lâu tại ngôi chùa này hằng năm nhân dân thường có tục lệ hầu đồng để thờ công ơn của người phụ Mẫu sinh ra mình.

Thanh đồng phát lộc. Mỗi lần kết thúc một giá đồng ai muốn xin chuyện gì thì chỉ việc dâng lộc lên các giá đó và xin lộc, nếu có lộc ban chứng tỏ điều mình muốn đã được các thánh chứng.

Thanh đồng hóa thân thành Văn quan Hoàng triều. Trong bài hầu gồm có 36 giá đồng, thanh đồng sẽ hoá thân thành… 36 nhân vật với các kiểu tính cách khác nhau. Trong ảnh là thanh đồng Nguyễn Thị Hà 70 tuổi đã hầu đồng được 30 năm tại ngôi chùa thờ bảo mẫu vua Lý Công Uẩn.

Thanh đồng hoá thân thành mỗi nhân vật sẽ thay một bộ trang phục của nhân vật đó. Có một điều mà các nhà nghiên cứu từng nói đó là khởi nguyên hầu đồng là để chữa bệnh. Các cô đồng thì không tranh cãi về điều đó, họ thực hành tín ngưỡng của mình một cách tự nhiên từ bao đời nay đã thế. Tuy nhiên, những thay đổi và lầm lẫn trong thực hành dần dần đã khiến hầu đồng trở thành một màn mây mê tín dị đoan với những mã tín ngưỡng không biết từ đâu ra. Người ta vung tiền một cách không tiếc tay nhưng rút cục chẳng để làm gì vì không thực sự hiểu biết về hoạt động này hoặc hiểu một cách sai lệch dẫn đến hầu đồng nhiều lúc bị kì thị là “mê tín dị đoan”.

Mặc dù hóa thân thành nhiều nhân vật nhưng thanh đồng vẫn thể hiện được những tính cách riêng của từng nhân vật.

Về nghệ thuật, hầu đồng là nghệ thuật trình diễn tổng hợp, có âm nhạc, có lời ca, có điệu múa. Hầu đồng có sức cuốn hút mãnh liệt đối với một bộ phận không nhỏ cư dân

Điểm đặc biệt là hầu đồng không thể thiếu âm nhạc của chiếu Chèo trong âm nhạc dân gian tạo những nhịp điệu cho thanh đồng nhảy.

Mỗi bộ đồ chuẩn bị cho thanh đồng được gấp rất cẩn thận

Theo GDVN