Lá ngón xào tỏi – món ăn khiến nhiều người khiếp vía khi nghe tên, vừa ăn vừa run rẩy nhưng lại là đặc sản

Đây là một món ăn ngon, được dân tộc Thái Trắng ở xã Mường So , tỉnh Lai Châu xem là đặc sản luôn xuất hiện trong các dịp lễ hội hay dùng để đãi khách đường xa. Nhưng đây mới chỉ là một nửa của sự thật. Nửa còn lại tất nhiên là đáp án của câu hỏi: “Tại sao ăn lá ngón mà không ai chết?”.

Núi rừng cũng như đại dương, là thứ mà con người chúng ta không bao giờ có thể khám phá hết. Vậy nên, đâu đó giữa nơi rừng già thăm thẳm hay những miền đất núi đồi trùng điệp tận miền biên viễn xa xôi của đất nước, vẫn tồn tại những bí ẩn và những điều kỳ thú mà người miền xuôi như chúng ta khi biết được đều không khỏi bất ngờ. Nói riêng về ẩm thực, điển hình là ở Tây Bắc , nơi đây có những món ăn vô cùng độc đáo nhưng cũng không kém phần “dị” mà rất ít người có dịp được nếm thử, hay đúng hơn là “can đảm” để nếm thử như món bọ xít rang lá chanh , canh rêu, canh được nấu từ… phân non động vật .

(Ảnh: Nguyễn Bắc)

Những món đặc sản kể trên vốn nghe tên thôi đã khiến nhiều người khiếp sợ, nhưng sự thật là độ gây choáng của các món đó vẫn chưa là gì so với món ăn được chế biến từ loại lá rừng “huyền thoại” hay được nhắc tên trên khắp các mặt báo về mức độ nguy hiểm, cũng như là gắn liền với các vụ tự tử nơi núi rừng: lá ngón. Quả thật, chỉ cần nghe tên là nhiều người đã muốn bỏ chạy, chứ chưa cần phải suy nghĩ xem mình có nên thử như những món kể trên hay không, đúng không nào?

Sự thật thì đây đúng là một món có thật và rất được người của dân tộc Thái Trắng, tại xã Mường So (tỉnh Lai Châu) ưa chuộng để chế biến thức ăn. Thậm chí nó còn được xem là một đặc sản nơi đây, hay được dùng để đãi khách đường xa và luôn có mặt trong lễ hội Kin Lẩu Khẩu Mẩu (lễ hội ẩm thực) của người Thái Mường So vào đôi ba ngày xuân. Nhưng đây mới chỉ là một nửa của sự thật. Nửa còn lại tất nhiên là đáp án của câu hỏi: “Tại sao ăn là ngón mà không ai chết?”.

(Ảnh: Nguyễn Bắc)

Lá ngón thông thường hay được người ta biết đến với danh xưng đáng sợ như “tử thần núi rừng” bởi chỉ cần ăn 3 lá thôi là cũng đủ khiến một người trưởng thành khỏe mạnh về đoàn tụ với tổ tiên. Hay nó còn được gọi với tên “đoạn trường thảo” vì người ta tin rằng, ăn lá ngón sẽ đứt ruột mà chết. Nhưng đó là lá ngón độc, còn riêng về món lá ngón xào tỏi của người Thái Trắng Mường So thì lại là lá ngón không có độc.

Về cơ bản, hai loại này tuy có cùng tên, cùng là loài thân leo nhưng lại khác nhau như trời và vực. Nói về hình dáng, lá ngón độc thuôn dài, có hình mũi mác, còn lá ngón không độc lại tròn ngắn và to hơn, to như lá trầu không. Về mùi vị, thì lá ngón không độc được đánh giá là rất ngon, có mùi thơm đặc biệt, trong khi lá ngón độc thì chẳng biết ngon ngọt thế nào mà chỉ cần ăn vài lá là quy tiên. Thời gian ra hoa của hai loại này cũng khác nhau, cây lá ngón độc thường nở hoa trong khoảng thời gian từ tháng 6 tới tháng 10, còn cây lá ngón ăn được lại nở hoa vào dịp gần Tết Nguyên đán.

(Ảnh: Nguyễn Bắc)

Và để phân biệt hai loại lá ngón này với nhau, người Thái Trắng Mường So gọi tên ngón là lá ngón độc (ngùn), ngón lợn là lá ngón không độc (ngùn ngu).

Sự tích về loại lá ngón đặc sản này cũng rất thú vị, nhiều cao niên Thái Trắng Mường So cho rằng, loại cây này đã được phát hiện từ lâu bởi một cặp đôi… muốn tự tử. Chuyện kể rằng, trước kia có một đôi trai gái yêu nhau nhưng chàng trai lại không được gia đình bạn gái chấp nhận vì anh ta quá nghèo, lại còn mồ côi. Thế nên, cả hai quyết định tìm đến cái chết để có thể nên duyên vợ chồng ở một kiếp khác. Hai người nắm chặt tay nhau vượt qua quả đồi bên kia bản Mường So, hái nắm lá ngón ăn.

(Ảnh: Nguyễn Bắc)

Nhưng quái lạ khi ăn loại lá ngón ấy cả hai không thấy dấu hiệu gì cho biết rằng mình sắp chết, ngược lại còn thấy thứ lá mình vừa ăn có mùi vị rất lạ, hơi ngai ngái nhưng lại ngọt nơi cuống họng. Vậy là từ đó, tin tức về loại lá ngón không độc này bắt đầu lan truyền ra khắp dân tộc Thái Trắng tại Mường So.

Cho đến hiện tại, nó đã trở thành một đặc sản của nơi đây, xuất hiện trong nhiều bữa cơm hàng ngày của dân bản và là món ngon không thể thiếu trong những dịp đặc biệt như lễ hội và mời khách. Và ngoài món nổi tiếng nhất là lá ngón xào tỏi, người Thái Trắng có khi còn dùng nó để nấu canh hoặc luộc ăn thay cho rau rừng, hoặc mang đi xào trứng. Nhiều người còn mang hẳn loại ngón không độc này về trồng, để mỗi khi thèm là hái ăn luôn, không cần phải vất vả đi tìm, không sợ nhầm lẫn, có khi còn mang ra chợ bán.

Xin cảnh báo là dù cho đặt điểm của hai loại lá ngón độc và không độc này cũng khá dễ nhận biết, nhưng nếu có dịp về Mường So cũng đừng nên tự tiện đi tìm hái về nấu ăn nhé. Điều này không được khuyến khích vì rõ ràng, chỉ cần nhầm một chút thôi là cái chết sẽ đến gần trước khi được thưởng thức món đặc sản có một không hai này đấy!

Theo Helino