Kim Ki Duk: Quái kiệt tai tiếng của điện ảnh Hàn, chủ nhân loạt tác phẩm phản đề cuộc sống chấn động thế giới

Cố đạo diễn Kim Ki Duk vừa được xác nhận đã qua đời do Covid-19 từng là một gương mặt không thể ngó lơ của điện ảnh Hàn Quốc.

Đã nhắc đến điện ảnh Hàn Quốc nói riêng, thì không thể nào có thể lướt qua được cái tên Kim Ki Duk. Là một đạo diễn phim nghệ thuật được coi là có sức ảnh hưởng rất lớn tại thế giới, chính ông cũng những tác phẩm gây sốc của mình đã góp phần không nhỏ phá tan các rào cản và định kiến về phim Hàn Quốc, sở hữu vô vàn những giải thưởng lớn nhỏ. Chiều ngày 11/12 năm 2020, nhiều khán giả đã ngỡ ngàng khi nghe tin Kim Ki Duk đã bất ngờ qua đời vì dịch Covid-19, hưởng dương 60 tuổi.

Kim Ki Duk được biết đến không chỉ vì tài năng làm phim xuất chúng mà còn bởi những thị phi liên quan tới cả tác phẩm và đời tư của ông. Đã từ lâu, người ta gọi Kim Ki Duk là “quái kiệt” của điện ảnh.

Tuổi thơ cơ cực, va vấp đủ nghề với lòng đam mê nghệ thuật không thể chối bỏ

“Huyền thoại điện ảnh” của Hàn Quốc có một tuổi thơ nghèo khổ, sinh ra vào năm 1960 tại Bonghwa, phía bắc tỉnh Kyungsang của Hàn Quốc. Ông là một đứa trẻ miền núi chính hiệu, tuy nhiên đã chuyển lên Seoul với gia đình từ năm 9 tuổi. Bỏ học sớm, cậu thanh niên Kim Ki Duk qua làm việc ở các xí nghiệp và sớm gia nhập hải quân vào năm 20 tuổi. Trong suốt 5 năm làm trong quân ngũ, ông đã tích cóp được nhiều trải nghiệm để phóng tác thành tác phẩm gây sốc sau này.

Xuất ngũ, Kim Ki Duk có định hướng trở thành một linh mục, đồng thời tiếp tục công việc vẽ tranh. Ông dành dụm tiền và mua vé sang Paris vào năm 1990, nai lưng kiếm tiền tại một xưởng vẽ. Vốn coi những trải nghiệm văn hóa là thứ xa xỉ, ấy vậy mà khoảng thời gian này tại nơi xứ lạ đã mang đến cho Kim Ki Duk những góc nhìn khác lạ về cuộc đời.

Đam mê làm phim đã khiến ông chuyên tâm rèn luyện, viết kịch bản sau khi trở về từ Pháp. Không có vốn từ ngữ rộng, ông phát triển theo hướng để tình tiết và khung hình nói lên điều cần nói, xoay nội dung phim xung quanh những chủ đề gần gũi với cuộc sống của bản thân mình.

Thế giới điện ảnh “một mình một kiểu”, vượt xa cảm nhận thông thường với sex, bạo lực và những phản đề cuộc sống

Bộ phim đầu tay của Kim Ki Duk là Crocodile năm 1996, kể về một người đàn ông chuyên thu nhặt xác những người tự tử. Từ đó, sự nghiệp của ông bắt đầu phát triển theo hướng khai thác sâu tâm lý của con người vô cùng mạnh bạo, mãnh liệt và gây sốc.

Xuân, Hạ, Thu, Đông… rồi lại Xuân có lẽ là tác phẩm nổi tiếng nhất của Kim Ki Duk tại Việt Nam

Các bộ phim tiếp theo của ông, nổi bật là The Isle (2000), Bad Guy (2001), Address Unknown (2001), Xuân, Hạ, Thu, Đông… rồi lại Xuân (2003), Pietà (2012), Moebius (2013)… đều trở nên nổi tiếng. Các tác phẩm của Kim Ki Duk thu hút sự chú ý không chỉ nhờ nội dung quá bất ngờ mà còn bởi cách làm phim đi sâu vào những phân đoạn mà nếu người yếu tâm lý xem chắc sẽ coi là “bệnh hoạn”, “điên rồ” và “phản cảm”. Những vấn đề như khỏa thân, tình dục, bạo hành, máu me cho đến cả các chi tiết chạm tới phạm trù đạo đức như hiếp dâm, loạn luân… cũng được Kim Ki Duk thuật lại trần trụi, không che giấu và không làm nhẹ.

Hình ảnh trong Moebius

Điển hình, Moebius từng khiến các nhà phê bình và khán giả tại LHP Vennice phải nôn thốc nôn tháo, số đông bỏ về ngay lập tức vì ngay đầu phim, nhân vật người mẹ vì ghen tuông chồng mà đã cắt bỏ “cái ấy” của con trai, theo sau đó là hàng loạt các phân cảnh nghiêm trọng, không thể xem nhẹ. Nghe điên cuồng và quá bay bổng, thực chất bộ phim lại từng được so sánh với một vở kịch đỉnh cao của Hy Lạp và sân khấu thế giới.

Các tác phẩm của Kim Ki Duk cũng thường bị giới chuyên môn cho rằng mang tính chất “thù ghét phụ nữ” (misogyny) vì nhân vật nữ trong phim thường phải hứng chịu bạo hành, đau đớn. Tuy nhiên, chính ông cũng từng trả lời rằng “Nếu xem hết bộ phim tôi làm, có khi tôi mới chính là một nhà nữ quyền thực thụ”. Điều này đúng với Moebius , khi bộ phim được xem là xoay quanh “tính đực” (với hình ảnh “cái ấy” của đàn ông làm trung tâm). Nhân vật người cha và con trai là trung tâm của bộ phim, tuy nhiên tất cả những lỗi lầm họ thực hiện đều được thúc đẩy, vạch trần nhờ người phụ nữ của phim.

Hình từ phim Pietà

Nhân vật Gang Do của bộ phim Pietà là một kẻ giang hồ tàn bạo. Hắn được vợ của con nợ xin được bán mình để trả nợ cho chồng, và Gang Do đã nổi điên. Gang Do đánh người phụ nữ tới tấp, nhưng không hề xâm hại cô – chi tiết nói lên phần nào góc nhìn của nhân vật, của Kim Ki Duk về tình yêu. Người phụ nữ bị trừng phạt do tư tưởng bán thân ấy, nhưng không đáng bị xâm hại.

Chính phong cách làm phim đánh thẳng vào những phản đề gay gắt về xã hội, tình yêu và tình dục, các tác phẩm của Kim Ki Duk không dễ xem nhưng lại là đề tài để có thể bàn luận mãi về sau. Thậm chí, đôi lúc có thể cảm nhận được nụ cười giễu cợt của ông về cuộc đời thẩm thấu sâu trong những tình tiết bị xem là phản cảm.

Hình ảnh trong phim Samaritan Girl (2004) kể về hai cô gái hành nghề mại dâm để có tiền đi châu Âu

Kẻ bê bối trong đời tư, với “tội lỗi sẽ đi theo cả đời”

Kim Ki Duk là một đạo diễn dính bê bối hiếp dâm chính diễn viên của mình.

Nữ diễn viên Seo Won – người thủ vai chính trong bộ phim Bad Guy , đã bị chính ông và bạn diễn Cho Jae Hyun cưỡng hiếp trong thời gian quay phim. Cô miêu tả đó là thời điểm đen tối nhất của đời mình, và không thể tiếp tục đóng phim được nữa. Một nữ diễn viên của Moebius không đồng ý quan hệ tình dục với ông cũng đã bị đuổi khỏi dự án. Ban đầu được tòa phán thua kiện và phải bồi thường, về sau các bản án được xóa bỏ vì thiếu chứng cứ, ông kiện ngược lại. Tuy nhiên, đó cũng là vết nhơ lớn trong sự nghiệp không thể gột rửa.

Bad Guy thành công rực rỡ cả về doanh thu, nhưng để lại vết nhơ không thể xóa

Cách làm phim của kẻ “quái kiệt” cũng không được nhiều người hưởng ứng – cho dù tác phẩm có thành công đến thế nào chăng nữa. Bộ phim The Isle nhận về nhiều chỉ trích vì hành vi ngược đãi, hành hạ động vật, ông trả lời rằng “Tôi đã làm rất nhiều điều ác độc với động vật trong phim của mình. Sự tội lỗi ấy sẽ đi theo tôi cả đời”.

“Nhưng theo tôi thấy, thức ăn mà mọi người ăn cũng chẳng khác gì. [...] Mọi người ăn thịt mà đâu có để tâm tới cách các con vật ấy bị giết ra làm sao. Trên màn ảnh thì trông tàn bạo, nhưng tôi không thấy sự khác biệt,” Kim Ki Duk trả lời một trang báo Mỹ.

Hình ảnh từ phim The Isle

Kẻ quái kiệt tai tiếng, nhưng không thể ngó lơ

Cuộc đời, gia tài của Kim Ki Duk để lại nhiều xì xào, ghét bỏ và thịnh nộ. Tuy nhiên, cho dù khán giả có tức giận với lối sống của ông thì cũng không thể nào ngó lơ được những bộ phim giờ đây đã thuộc hàng “kinh điển”, sẽ được coi là “không tuổi”, được xem mãi về sau và không ngừng tạo ra thêm tai tiếng. Góc nhìn khác biệt, quái dị của ông chính là tấm gương phản chiếu cực mạnh về một xã hội rối ren, méo mó, ngập trong những hành vi tưởng là hoang đường nhưng chẳng phải là không có. Điện ảnh Hàn Quốc được như bây giờ, một phần công lớn chính là nhờ ông. Kim Ki Duk thật sự là quái kiệt.