Kịch bản nào cho kinh tế thế giới
Nền kinh tế phục hồi nhanh như mô hình chữ V hay đi lên rồi lại đi xuống như chữ W, tuỳ vào việc phải kéo dài “cách ly xã hội” bao lâu.
Các nhà kinh tế học chọn chữ cái La Mã để dự đoán khả năng phục hồi của kinh tế thế giới với Covid-19. Mô hình chữ V hàm ý sự phục hồi nhanh tương đương với đà sụt giảm là kịch bản trước đây được chọn nhiều. Nhưng đến nay, nhiều người bắt đầu lo lắng về mô hình chữ U, với giai đoạn phục hồi chậm hơn. Những người bi quan nhất đã bắt đầu chú ý đến mô hình chữ L hoặc W, hàm ý về khả năng đi ngang ở đáy hoặc trường hợp dịch bệnh bùng phát trở lại sau khi được khống chế.
“Có mối quan hệ phức tạp giữa diễn biến của dịch bệnh, tác động từ các biện pháp ngăn chặn và chính sách hỗ trợ kinh tế”, Bruce Kasman, chuyên gia kinh tế của JPMorgan Chase, cho biết.
Những con phố vắng trong khu người Hoa ở Manhattan. Ảnh: NYT
Mô hình chữ V
Trong kịch bản này, đại dịch tại châu Âu và Mỹ sẽ được khống chế vào tháng 4 hoặc tháng 5, cho phép các biện pháp “cách ly xã hội” dần được nới lỏng.
Việc khống chế được dịch bệnh sẽ giải phóng nhu cầu bị dồn nén, được hỗ trợ bởi các gói kích thích tài chính và tiền tệ lớn đã được triển khai. Các nhà máy và cơ sở dịch vụ có thể mở cửa kinh doanh trở lại. Những nỗ lực của các chính phủ trong việc ngăn chặn các công ty sa thải công nhân được thực hiện thành công, tỷ lệ thất nghiệp được khống chế. Các nền kinh tế được dự báo trở lại mức sản lượng trước khủng hoảng vào đầu năm 2021.
Kịch bản này được hỗ trợ bởi những diễn biến gần đây tại Trung Quốc, khi quá trình khởi động lại nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đang được đẩy nhanh sau khi khống chế dịch bệnh. Chỉ số Nhà quản trị Mua hàng (PMI) tháng 3 của nước này đạt 52, sau khi xuống thấp kỷ lục 35,7 trong tháng 2.
Mô hình phục hồi chữ V với hoạt động sản xuất tại Trung Quốc. Ảnh: Bloomberg
Tuy nhiên, giới phân tích đang lo ngại rằng tăng trưởng toàn cầu sẽ khó đạt được chiều hướng tương tự, bởi kịch bản chữ V chỉ có thể xảy ra tại Trung Quốc. Những nền kinh tế lớn khác của thế giới đang đối mặt với khả năng suy thoái trong quý II khi dịch bệnh diễn biến ngày càng phức tạp.
Mô hình chữ U
Trong trường hợp này, đại dịch có thể kéo dài tới tháng 6, tức là các biện pháp ngăn chặn sự lây lan cần thời gian lâu hơn mới có thể nới lỏng.
Nhu cầu bị dồn nén sẽ được giải phóng một phần nhờ nỗ lực kích thích của các chính phủ và ngân hàng trung ương, nhưng người tiêu dùng có thể không sẵn sàng cho việc trở lại mua sắm. Điều này là bởi các nhà máy cần có thời gian để phục hồi và không phải mọi công việc bị mất trong khủng hoảng đều trở lại. Một số người dân cũng cần phải trả các khoản nợ phát sinh trong giai đoạn khủng hoảng. Giao thương chậm chạp và sự phục hồi của các nền kinh tế có thể phải đến cuối năm 2022 hoặc lâu hơn.
Dự báo tăng trưởng kinh tế thế giới theo từng kịch bản của đại dịch. Ảnh: Bloomberg
Từ diễn biến tại Trung Quốc, tác động của dịch bệnh với Hàn Quốc và phần còn lại của khu vực, Chong Hoon Park, kinh tế trưởng tại Ngân hàng Standard Chartered Hàn Quốc, cho rằng mô hình chữ U sẽ hợp lý hơn V.
“Tôi nghĩ sự chậm lại của Trung Quốc sẽ kéo dài”, Park nói với Bloomberg. “Tôi không lạc quan với mô hình chữ V, bởi sự phục hồi tại Trung Quốc là chưa rõ ràng”.
Mô hình chữ L
Ở kịch bản này, đại dịch sẽ kéo dài tới nửa cuối năm, buộc các biện pháp ngăn chặn, như “cách ly xã hội”, phải kéo dài qua tháng 6.
Ngay cả khi tác động của dịch bệnh giảm dần, khả năng suy thoái sẽ kéo dài hơn dự kiến hoặc sự phục hồi mất nhiều thời gian hơn. Trong kịch bản này, người dân sẽ tiếp tục cắt giảm chi tiêu. Các khoản nợ phát sinh trước hoặc trong giai đoạn khủng hoảng trở nên khó trả, tạo ra vòng xoáy vỡ nợ và phá sản. Thị trường tín dụng, vì thế, sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề. Thị trường chứng khoán không thể phục hồi.
Các chính phủ sẽ phải cung cấp nhiều gói kích thích hơn sau khi những nỗ lực trước đó không thể xoa dịu tình hình, nhưng điều này cũng cần thời gian để thực hiện.
Rob Subbaraman, chuyên gia kinh tế tại Nomura Holdings, nói rằng mô hình chữ L sẽ là trường hợp xấu nhất của cuộc khủng hoảng này. Trong khi đó, Erik Britton của Fathom Consulting cho rằng sự sụt giảm kéo dài sẽ khó tránh nếu Covid-19 quay trở lại, có nghĩa là hoặc chữ V hoặc chữ L.
Mô hình W
Nội hàm chính của kịch bản này là đại dịch sẽ trở lại sau khi được khống chế. Các chuyên gia từ Đại học Hoàng gia London từng cảnh báo, nếu những nỗ lực kiểm soát được nới lỏng sớm, Covid-19 có thể trở lại.
Một kịch bản tăng trưởng được xây dựng theo mô hình W. Ảnh: Bloomberg
Điều đó có nghĩa các biện pháp ngăn chặn sự lây lan một lần nữa phải áp dụng, bao gồm việc hạn chế đi lại, đóng cửa nhà máy, hạn chế các cơ sở kinh doanh, dịch vụ. Kết quả là sau đà phục hồi sẽ tiếp tục là suy thoái, với sự vận động của nền kinh tế tương tự chữ W.
“Rủi ro lớn nhất với dự báo cơ sở theo hình chữ V của chúng tôi là sự trở lại của Covid-19 trong quý III”, Keith Wade, kinh tế trưởng tại Schroder Investement Management, cho biết. “Về mặt kinh tế, điều này sẽ dẫn đến một cuộc suy thoái kép, khi các doanh nghiệp phải đóng cửa một lần nữa, các biện pháp hạn chế di chuyển được áp đặt lại”.
Mô hình “dấu tick”
Mô hình “dấu tick”, hay còn được liên tưởng tới hình ảnh của hãng sản xuất đồ thể thao Nike, là kịch bản với một nửa của chữ V và phần còn lại được kéo dài. Trong kịch bản này, sự phục hồi sẽ diễn ra với tốc độ chậm hơn vì các biện pháp ngăn chặn sự lây lan sẽ được dỡ bỏ một cách thận trọng.
Quy mô kinh tế toàn cầu trong năm 2021 sẽ dưới mức trước khủng hoảng và tốc độ tăng trưởng sẽ chậm hơn vì người dân vẫn thận trọng trong việc chi tiêu, đặc biệt nếu họ phải xử lý các khoản nợ.
“Đà suy thoái mạnh sẽ theo sau bởi một xu hướng phục hồi nhẹ hơn, nhưng cuối cùng cũng sẽ vượt qua quy mô trước đại dịch”, Holger Schmieding và Kallum Pickering, các nhà kinh tế tại Berenberg Bank, cho biết. “Nhìn chung, chúng tôi hy vọng GDP sẽ vượt qua mức cuối năm 2019 trong khoảng hai năm sau khủng hoảng”.
Minh Sơn
Y tá chết, bác sĩ đổ bệnh - tuyến đầu chống dịch cam go ở New York
Đại dịch Covid-19 bắt đầu ảnh hưởng đến các nhân viên y tế tuyến đầu tại New York. Họ phải đi làm trong tình trạng lo âu và hoảng loạn.
Một người quản lý kêu gọi các bác sĩ phẫu thuật tại Trung tâm y tế Irving thuộc Đại học Columbia ở Manhattan, New York, tình nguyện ra tiền tuyến vì một nửa nhân viên của phòng chăm sóc đặc biệt (ICU) đã nhiễm virus corona.
"ICU đang muốn nổ tung", cô viết trong một email.
Một bác sĩ khác tại Trung tâm y tế Weill Cornell ở Manhattan mô tả với New York Times trải nghiệm đáng sợ khi hàng ngày đi qua một đồng nghiệp ở độ tuổi 30 phải đặt nội khí quản do nhiễm Covid-19 và tự hỏi ai sẽ là người tiếp theo.
Bệnh nhân xếp hàng bên ngoài Trung tâm bệnh viện Elmhurst ở Queens, một trong những trung tâm y tế bị ảnh hưởng nặng nề nhất trong đại dịch Covid-19. Ảnh: New York Times.
"Đi làm để chết"
Hơn 200 nhân viên y tế ở một bệnh viện lớn tại New York đã nhiễm bệnh. Hai y tá trong thành phố đã tử vong.
Đại dịch khiến hơn 30.000 người nhiễm bệnh ở thành phố New York đang bắt đầu gây thiệt hại cho lực lượng cần thiết nhất để chống lại căn bệnh này: các bác sĩ, y tá và nhân viên tại các cơ sở y tế.
Trong các phòng cấp cứu và ICU, các chuyên gia y tế đang cảm thấy hoang mang khi số đồng nghiệp ngã xuống ngày càng tăng.
"Tôi cảm thấy chúng tôi như đến đây để chết", anh Thomas Riley, y tá tại Trung tâm y tế Jacobi ở Bronx, người đã nhiễm virus, nói.
Nhân viên y tế vẫn đến bệnh viện và đối mặt với các phòng cấp cứu tràn ngập bệnh nhân. Hàng nghìn tình nguyện viên đã đăng ký để tham gia cùng các đồng nghiệp của họ. Họ được xem như những anh hùng.
Nhưng các nhân viên y tế có thể nhìn tình hình ở những nước khác và dự đoán tương lai u tối mà họ phải đối mặt, đặc biệt là khi thiếu hụt đồ bảo hộ.
Tại Trung Quốc, hơn 3.000 bác sĩ đã bị nhiễm bệnh, gần một nửa trong số đó ở Vũ Hán, theo thống kê của chính phủ Trung Quốc. Bác sĩ Trung Quốc Lý Văn Lượng, người đầu tiên cố gắng gióng lên hồi chuông cảnh báo về Covid-19, cũng chết vì nhiễm virus.
Tại Italy, số nhân viên y tế nhiễm virus gấp đôi con số tại Trung Quốc. Liên đoàn Bác sĩ phẫu thuật và Nha sĩ Quốc gia Italy đã tổng hợp danh sách 50 bác sĩ tử vong vì virus corona ở đây.
Gần 14% số ca nhiễm virus được xác nhận ở Tây Ban Nha là các chuyên gia y tế.
Hệ thống chăm sóc sức khỏe của thành phố New York thì rời rạc hơn, khiến việc tính tỷ lệ lây nhiễm trong số các nhân viên y tế khó hơn. Người phát ngôn của Tập đoàn Y tế và Bệnh viện, cơ quan điều hành các bệnh viện công ở thành phố New York, cho biết cơ quan này sẽ không chia sẻ dữ liệu về nhân viên y tế nhiễm virus tại thời điểm này.
Các y tá tại Trung tâm y tế Jacobi ở khu vực Bronx đã tập trung vào đầu ngày 28/3 để phản đối sự thiếu hụt thiết bị bảo vệ, bao gồm khẩu trang N95. Ảnh: New York Times.
"Tôi như bơi trong đó"
Tuần trước, hai y tá ở New York đã chết vì nhiễm Covid-19. Họ được xem là nạn nhân đầu tiên trong số các nhân viên y tế của thành phố này. Các nhân viên y tế trong thành phố cho biết họ sợ nhiều người khác sẽ tiếp bước hai y tá trên.
Anh Riley, y tá tại Jacobi, cho biết anh nhận ra rằng anh và các đồng nghiệp sẽ không bao giờ tránh khỏi việc bị lây nhiễm. Bệnh nhân với triệu chứng Covid-19 tràn ngập bệnh viện. Khẩu trang và đồ bảo hộ thiếu hụt trầm trọng.
"Tôi như bơi trong đó", anh nói. "Tôi chắc chắn rằng tôi đã nhiễm virus".
Và anh thật sự đã nhiễm virus. Anh bắt đầu ho, sau đó là sốt, là buồn nôn và tiêu chảy. Mấy ngày sau, chồng anh cũng bị bệnh. Anh Riley cho biết cả anhvà chồng dường như đã khá hơn, nhưng các triệu chứng vẫn còn.
Giống như các tướng lĩnh động viên quân đội của họ trước khi chiến đấu, người quản lý ở các bệnh viện ở New York đã phải tập hợp, vỗ về và đôi khi đe dọa nhân viên y tế.
"Hệ thống chăm sóc sức khỏe của chúng ta đang chiến đấu với một loại virus gây đại dịch", ông Craig Craig R. Smith, bác sĩ phẫu thuật tại Bệnh viện NewYork-Presbyterian, viết trong một email cho nhân viên vào ngày 16/3, một ngày sau khi thành phố New York đóng cửa trường học.
"Bạn phải tiếp tục chiến đấu với bất kỳ vũ khí nào mà bạn có".
"Bệnh tật là người thân chúng ta", ông Smith nói thêm rằng các nhân viên y tế sẽ không được xét nghiệm trừ khi họ "có triệu chứng nặng đến mức cần phải nhập viện".
"Điều đó có nghĩa là bạn phải đi làm", ông viết. "Chấm hết".
Nỗi sợ lây nhiễm cho bệnh nhân
Các bác sĩ và y tá phải đối mặt với sự hoang mang và hỗn loạn mỗi ngày đến làm việc.
Khi dịch vừa bắt đầu, các nhân viên y tế vứt bỏ khẩu trang và đồ bảo hộ mỗi lần họ tiếp xúc với người nhiễm Covid-19. Trong tình trạng thiếu hụt hiện tại, họ phải dùng các trang thiết bị đó đến cuối ca làm việc hoặc khử trùng để tái sử dụng.
"Điều này khiến chúng tôi gặp nguy hiểm, nó khiến bệnh nhân gặp nguy hiểm. Tôi không tin đây là thứ đang xảy ra ở nước Mỹ", Kelley Cabrera, y tá phòng cấp cứu tại Trung tâm y tế Jacobi, nói.
Các bác sĩ và y tá sợ rằng họ có thể lây virus cho bệnh nhân và biến các bệnh viện thành nơi lan truyền virus. Điều này đã xảy ra ở Italy, một phần vì các bác sĩ nhiễm virus vẫn tiếp tục phải làm việc, theo một bài báo của các bác sĩ tại một bệnh viện ở Bergamo, một trong những khu vực bị ảnh hưởng nặng nề nhất ở Italy.
Nhân viên bệnh viện tuyến đầu ở New York hiện được yêu cầu đo nhiệt độ sau mỗi 12 giờ. Tuy vậy, nhiều nhân viên y tế sợ rằng họ có thể nhiễm virus và lây sang bệnh nhân trước có triệu chứng.
Việc khi nào nhân viên y tế phải quay lại làm việc sau khi nhiễm virus cũng là một thách thức. Tất cả nhân viên y tế có triệu chứng phải cách ly ít nhất 7 ngày và phải không còn triệu chứng trong ba ngày trước khi đi làm trở lại.
Nhưng một số nhà tuyển dụng yêu cầu nhân viên làm việc nhiều hơn.
Trung tâm y tế và sức khỏe tâm thần Lincoln ở khu vực Bronx. Ảnh: New York Times.
Cô Lillian Udell, một y tá tại Trung tâm Y tế Lincoln, một bệnh viện công khác ở Bronx, cho biết cô vẫn còn yếu có các triệu chứng khi phải trở lại làm việc. Khi cô về nhà vào tối hôm đó, cô bắt đầu ho trở lại.
"Tôi biết virus vẫn còn trong tôi. Tôi biết mình chưa khỏi bệnh", cô nói với New York Times
Do virus đã lây lan rất rộng, ngay cả nhân viên y tế không trực tiếp làm việc với bệnh nhân Covid-19 cũng có nguy cơ mắc bệnh.
Một bác sĩ phụ khoa làm việc cho hệ thống bệnh viện Mount Sinai cho biết cô đã thấy vài phụ nữ đến sinh dương tính Covid-19. Vì cô không được coi là bác sĩ tuyến đầu, việc sử dụng đồ bảo hộ còn nghiêm ngặt hơn các nhân viên y tế chăm sóc bệnh nhân Covid-19.
Cô nói rằng cô không biết có bệnh nhân nào đã dương tính sau khi tiếp xúc với bác sĩ hoặc y tá, nhưng cô cảm thấy đó chỉ là vấn đề thời gian.
"Chúng tôi chắc chắn đã lây cho các các bà mẹ mang thai mà chúng tôi đã khám và cho xuất viện", bác sĩ giấu tên trên nói.
Tuần này, Tập đoàn Y tế và Bệnh viện đề nghị chuyển các bác sĩ và y tá có nguy cơ nhiễm virus cao như những người lớn tuổi hoặc có bệnh nền sang các vị trí ít tiếp xúc bệnh nhân hơn.
Nhưng Kimberly Marsh, một y tá tại Trung tâm y tế Westchester bên ngoài thành phố New York cho biết bà không có ý định rời khỏi cuộc chiến. Người phụ nữ 53 tuổi này bị bệnh đa xơ cứng và đang phải dùng thuốc.
Mặc dù vậy, bà cho biết có thể thấy được nỗi sợ hãi mỗi khi bước vào phòng cấp cứu. Một y tá trong khoa của bà đã nhiễm virus và một bác sĩ sợ đến nỗi anh ta dán khẩu trang N95 lên mặt bằng băng dính vào đầu mỗi ca.
"Tất cả chúng tôi đều nghĩ rằng chúng tôi tiêu rồi", bà Marsh nói với New York Times. "Tôi chắc chắn chúng tôi sẽ mất vài đồng nghiệp. Không còn cách nào khác".
Mexico đi ngược với toàn thế giới trong dịch Covid-19 .Theo New York Times, trong bối cảnh các nước trên thế giới đang nỗ lực ngăn chặn Covid-19, Mexico lại tỏ ra bình tĩnh và không áp dụng các biện pháp phòng ngừa.
Người New York cảm thấy bị hắt hủi Nhiều người dân New York cảm thấy bị coi như biểu tượng của Covid-19 tại Mỹ, không được chào đón ở nơi khác dù không có triệu chứng. "Chuyện này sao có thể công bằng được chứ, nhưng nó đang xuất hiện ở mọi nơi", Michelle Chu, nhà chuyên gia đồ họa 44 tuổi sống ở Manhattan, New York cho biết, trong bối...