Khủng hoảng năng lượng tại Trung Quốc đe dọa đứt gãy chuỗi cung kéo dài

Hoài Thanh00:39 19/10/2021

Người tiêu dùng ở Mỹ và châu Âu sẽ phải đợi lâu hơn mới có được nguồn hàng, trong bối cảnh nhiều nhà máy tại Trung Quốc buộc phải cắt giảm công suất vì thiếu điện.

Nhu cầu năng lượng tại Trung Quốc tăng mạnh khi nhu cầu nhập khẩu hàng hóa từ nước này tăng mạnh trên toàn cầu. Ảnh: AFP

Giới chủ các nhà máy tại Trung Quốc và khách hàng trên toàn cầu được loan báo rằng sẵn sàng chấp nhận đứt gãy nguồn cung ứng điện sẽ là một phần của sản xuất và kinh doanh trong bối cảnh Chủ tịch Tập Cận Bình muốn đưa nền kinh tế lớn thứ hai thế giới giảm phụ thuộc vào nguồn than đá. Nhiều nhà máy, hộ gia đình đã trải qua 2-3 tháng bị cắt điện vì thiếu hụt nguồn cung. Nhưng nhu cầu năng lượng vẫn tăng mạnh trong bối cảnh các đơn hàng nhập khẩu từ Trung Quốc trên thế giới tăng nhanh.

Để xử lý thiếu hụt điện năng, chính phủ Trung Quốc đã phải chọn giải pháp thực dụng ngắn hạn, tăng cường sử dụng các nguồn nhiên liệu gây ô nhiễm dù vẫn cam kết cắt giảm nguồn nhiệt điện chạy than trong dài hạn.

Trong tuần qua, chính phủ đã yêu cầu tăng sản lượng khai thác than tại các mỏ, cùng với đó là triển khai cải cách thị trường điện, buộc các nhà máy nhiệt điện chạy than bán điện qua thị trường bán sỉ, cho phép giá điện có thể tăng đến 20%. Cải cách thị trường này được coi là bước tiến lớn hướng tới tự do hóa ngành điện.

Tuy nhiên, hành động của chính phủ được cho là không đủ để ngay lập tức chấm dứt tình trạng đứt gãy nguồn cung điện. Cùng với căng thẳng trong lĩnh vực bất động sản, thiếu hụt điện đã tạo ra cấp độ bất trắc lớn với triển vọng tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc trong quý 3, với GDP tăng trưởng thực tế chỉ đạt 4,9%.

“Nhiều công ty thực sự bị sốc trước mức độ trầm trọng của thiếu điện. Nhưng họ cũng phải thừa nhận rằng tình trạng này sẽ còn tiếp diễn đến cuối năm nay”, Thomas Luedi, chuyên gia hãng tư vấn Bain có trụ sở ở Thượng Hải nói.

Video đang HOT

Theo ông, giá năng lượng tăng sẽ sớm đẩy một bộ phận các nhà sản xuất cắt giảm sản lượng. Riêng tại Quảng Đông, trung tâm sản xuất, chế tạo lớn nhất tại Trung Quốc, giới chức cao cấp giấu tên cho biết đã có tới 150.000 nhà máy chịu ảnh hưởng bởi thiếu hụt năng lượng trong tháng 9 vừa qua. Tình cảnh này sẽ không thể giải quyết trong một sớm, một chiều. Các nhà máy được khuyến khích sử dụng máy phát điện, làm tăng việc sử dụng nguồn nhiên liệu diesel.

Thiếu điện tác động lớn đến hoạt động sản xuất tại Trung Quốc. Ảnh: Bloomberg

Một chủ doanh nghiệp giấu tên ở miền nam Trung Quốc cho biết nhiều công ty sẽ phải sử dụng đến máy phát điện dự phòng, mà việc sử dụng trong một số trường hợp bị coi là không hợp pháp. Họ sẽ phải sửa sang, tân trang lại máy phát điện, nhưng làm như vậy còn nhanh hơn là khởi động xây dựng một nhà máy phát điện mới. “Thiếu điện hiện làm giảm thời gian sản xuất từ 30-40% và các công ty thương mại cũng đang đối mặt với tình trạng kinh doanh suy yếu và thiếu điện sẽ không biến mất chỉ sau ngày mai”, người này chia sẻ.

Ngay cả những công ty ở vị thế thuận lợi để thu lợi từ chính sách của chính phủ – như các công ty cung cấp dịch vụ khai mỏ và các nhà máy phát điện dự phòng, cũng không dễ chớp được cơ hội. Nathan Stoner, người phụ trách hoạt động tại thị trường Trung Quốc của Cummins, một tập đoàn chuyên về khai mỏ và điện, cho biết cơ hội là có, nhưng chính hoạt động của Cummins cũng bị ảnh hưởng bởi tình trạng cắt điện, ảnh hưởng đến các xưởng sản xuất của công ty đặt tại đại lục.

Tại Anh, Steve Levy, giám đốc điều hành nhà bán lẻ Heat Outdoors, nói rằng gần như toàn bộ mạng lưới nhà cung ứng tại Trung Quốc chuyên sản xuất lò sưởi, máy sấy khô tay đặt ở Giang Tô và Quảng Đông đều phải chịu tình cảnh cắt điện luân phiên trong tuần.

Điều này khiến thời gian giao hàng đội lên 6 tháng so với mức 4 tháng ở thời đỉnh điểm của đại dịch và chỉ 2,5 tháng so với thời kỳ trước dịch. “Tôi không thể đưa ra quyết định nào về thời gian giao hàng tận tháng 4 sang năm. Bởi chúng tôi không thể biết lúc đó thị trường sẽ diễn biến ra sao”, ông Levy nói.

Lý do khiến Ấn Độ chưa thể từ bỏ 'cơn khát' năng lượng than đá

Ấn Độ, nước thải ra lượng khí thải nhiên liệu hóa thạch lớn thứ 3 thế giới, hiện vẫn phải dựa nhiều vào than đá.

Nhiệt điện cung ứng tới 66% tổng sản lượng điện năng tại Ấn Độ. Ảnh: Getty Images

Khi phương Tây hối thúc New Delhi giảm khí thải carbon, điểm mấu chốt chính là sự phụ thuộc của Ấn Độ vào than đá, một trong những nguồn nhiên liệu bẩn nhất, nhưng lại cung ứng gần 70% sản lượng điện tiêu thụ tại nước này.

Theo số liệu của Viện Brookings (Mỹ), có khoảng 4 triệu người Ấn Độ làm trực tiếp hoặc gián tiếp trong ngành khai thác than. Phần lớn các mỏ than tập trung ở vùng miền đông, còn được gọi là Vòng cung Than đá, bao gồm các bang Jharkhand, Chhattisgarh and Odisha.

Ở những bang này, khai thác than đá cũng là động lực của kinh tế. Than đá là mạch sống của nhiều cộng đồng bản địa, cũng là những vùng nghèo nhất ở Ấn Độ. "Ấn Độ không thể tồn tại được mà không có than đá", Sudarshan Mohanty, thủ lĩnh công đoàn đại diện cho người lao động trong ngành khai mỏ ở Odisha, nói. Như nhiều khác, ông Mohanty cho rằng cần có thời gian để dịch chuyến chiến lược từng bước từ than đá sang các nguồn năng lượng sạch, để bảo đảm không để nhóm người trong ngành khai thác than bị tụt lại phía sau.

Trong một thập kỉ qua, tiêu thụ than đá tại Ấn Độ đã tăng gấp đôi. Quốc gia đông dân thứ hai thế giới này vẫn tiếp tục nhập khẩu số lượng lớn than đá, đồng thời đang lên kế hoạch khai thác nhiều mỏ than mới trong vài năm tới đây. Ấn Độ cũng đang dịch chuyển sang các nguồn năng lượng sạch, với mục tiêu tham vọng 40% lượng điện sản xuất ra đến từ các nguồn phi nhiên liệu hóa thạch.

Arunaba Ghosh, quan chức tại Hội đồng Năng lượng, Môi trường và nguồn nước ở New Delhi - một tổ chức tư vấn hàng đầu về khí hậu, cho biết Ấn Độ quyết tâm theo đuổi quá trình dịch chuyển sang năng lượng sạch, xanh. Ông dẫn chứng về hệ thống tàu điện ngầm ở New Delhi - hệ thống sử dụng 60% năng lượng từ mặt trời.

Nhưng việc triển khai các dự án năng lượng kiểu như vậy tại Ấn Độ cần rất nhiều nguồn đầu tư từ bên ngoài. "Không phải lúc nào cũng đủ tiền. Đơn giản là bởi Ấn Độ là một trong những thị trường lớn nhất thế giới cho các khoản đầu tư năng lượng sạch. Chúng tôi mong nhà đầu tư nước ngoài đến đầu tư, bỏ vốn tại Ấn Độ và hưởng thành quả", ông Ghosh chia sẻ.

Không có lựa chọn khác

Với dân số 1,3 tỉ người, nhu cầu năng lượng tại Ấn Độ được dự báo sẽ tăng nhanh hơn bất kỳ quốc gia nào trên thế giới trong 20 năm tới đây. Nhưng ví dụ thực tế tại cộng đồng ở Odisha cho thấy rõ những thách thức trong việc giảm phụ thuộc vào than đá trong khi vẫn phải đáp ứng nhu cầu năng lượng tăng vọt.

Gia đình Jamuna Munda sống trong một khu nhà xập xệ ở gần rìa một khu mỏ ở Odisha. Hàng ngày, cô vẫn nấu ăn bằng bếp lò than. Munda là một trong hàng chục triệu người ở Ấn Độ vẫn phải sống trong cảnh không có điện. "Nếu không có than, chúng tôi không thể nấu nướng. Buổi tối, chúng tôi đốt than và giữ ấm căn nhà. Than đá đúng là có hại, nhưng chúng tôi sao có thể làm khác được? Chúng tôi không có sự lựa chọn nào khác ngoài sử dụng than", Munda chia sẻ.

Phần lớn các mỏ than của Ấn Độ tập trung tại các bang Jharkhand, Chhattisgarh and Odisha. Ảnh: AFP

Thiếu hụt nguồn cung năng lượng đang cho thấy rõ điều này. Ấn Độ là quốc gia mới nhất lún vào khủng hoảng điện năng, đe dọa đà phục hồi kinh tế từ đại dịch. Theo Bộ Điện lực Ấn Độ, 135 nhà máy nhiệt điện tại nước này hiện chỉ còn đủ lượng than dự trữ để phát điện trong 2-3 ngày, giảm so với mức dự trữ 13 ngày trong tháng 8.

"Ngành năng lượng Ấn Độ đang đối diện với một cơn bão hoàn hảo. Đó là tình cảnh nhu cầu tiêu thụ điện tăng cao, nhưng nguồn cung lại hại chế và nguồn than đá dự trữ cho phát điện giảm sút do hạn chế nhập khẩu than", Aurodeep Nandi, chuyên gia kinh tế chuyên về Ấn Độ tại công ty chứng khoán và tư vấn tài chính Nomura, nhận định.

Ấn Độ đã cắt giảm nhập khẩu than đá trong vài tháng gần đây, khi giá trên thị trường thế giới tăng cao do nhu cầu tiêu thụ tăng vọt từ châu Âu và Trung Quốc. Nguồn cung ứng nội địa không đủ đáp ứng nhu cầu cho các nhà máy điện. Thêm vào đó, mùa mưa lớn trong tháng 9 đã ảnh hưởng đến hoạt động khai mỏ, làm giảm sản lượng khai thác và cung ứng ra thị trường.

Thiếu hụt nguồn cung than đá tiềm ẩn nguy cơ buộc nhà chức trách phải cắt điện trên diện rộng, đẩy giá điện tăng cao. Giá than nhập khẩu từ Indonesia, nhà cung ứng than lớn nhất cho Ấn Độ, đã tăng từ 60 USD/tấn trong tháng 3 lên 200 USD/tấn trong tháng 9. Chính quyền đứng trước khả năng buộc phải tăng công suất, sản lượng khai thác than trong nước hoặc tăng lượng than nhập khẩu.

Nhiều người Ấn Độ không đồng tình với cách suy nghĩ của cô Munda. Họ dẫn chứng câu chuyện Ấn Độ đã có bước tiến lớn khi mở rộng được nguồn năng lượng thay thế khác như năng lượng mặt trời. Nhưng việc phụ thuộc quá lớn vào nguồn than đá cho thấy, tương lai không than đá ở Ấn Độ vẫn là một chặng đường dài. Trên thực tế, trong cơ cấu sản lượng điện hiện nay ở Ấn Độ, nhiệt điện đáp ứng tới 66% tổng nguồn điện, tăng so với mức 62% trong năm 2019.

Trung Quốc thiếu điện, Anh thiếu xăng: Nguồn cơn khủng hoảng năng lượng thế giới là gì? Tình trạng thiếu năng lượng ở Trung Quốc, Anh và châu Âu nói chung đang gây ra những gián đoạn lớn. Một nhà máy sản xuất than ở Hejin thuộc tỉnh Sơn Tây, miền trung Trung Quốc. Ảnh: AP Theo Aljazeera, hàng triệu người ở miền bắc Trung Quốc đã phải sống chung với tình trạng thiếu điện chưa từng có tiền lệ....