Khovd – thành phố của lịch sử

Cũng như nhiều thành phố khác ở Mông Cổ, thành phố Khovd, thủ phủ của tỉnh Khovd có những ngôi nhà đơn sơ nằm dưới ngọn núi hùng vĩ Jargalant.

Ít người biết rằng đỉnh núi này là chứng nhân lịch sử quan trọng của thành phố dưới chân mình.

Thành phố nhỏ Khovd nằm lọt thỏm giữa thiên nhiên hùng vĩ.

Dòng chảy thời gian

Lịch sử Khovd bắt đầu tại nơi ngày nay là huyện Erdenebren thuộc tỉnh Khovd. Thành phố Khovd được lập ra bởi Đại hãn Cát Nhĩ Đan vào thế kỷ XVII. Các cư dân đầu tiên ở Khovd là tù nhân chiến tranh được quân Mông Cổ bắt từ Tân Cương và Trung Á. Sau khi nhà Thanh (Trung Quốc) chiếm được Khovd từ tay người Mông Cổ, họ dời thành phố đến mảnh đất bên bờ sông Buyant, đồng thời xây pháo đài gần đó. Đến năm 1912, quân kháng chiến Mông Cổ đánh đuổi tàn quân nhà Thanh khỏi Khovd, chấm dứt sự đô hộ của Trung Quốc đối với mảnh đất này.

Khovd giống như một “bộ xếp hình” 17 mảnh, mỗi mảnh ghép là một soum (tương đương với một quận). Trong quá khứ, mỗi dân tộc trong đế chế Mông Cổ sống tập trung tại một soum khác nhau. Du khách sẽ thấy lạ khi đi từ soum này sang soum khác mà người dân ăn mặc, nói năng hoàn toàn khác nhau. Văn hóa của các nhóm sắc tộc này theo thời gian đã phần nào hòa trộn với nhau, tạo cho Khovd bản sắc riêng.

Đến Khovd, du khách dễ tưởng mình lạc vào một thị trấn tỉnh lẻ. Những ngôi nhà thấp bé nằm hai bên con đường bụi bặm, từng đàn bò đi nghênh ngang trên đường dưới sự chỉ huy của mục đồng. Nhưng khi tới quảng trường trung tâm thành phố (gần tòa nhà chính quyền tỉnh), du khách sẽ nhận ra “sức nặng” lịch sử của Khovd. Nơi đây đặt tượng đài các danh nhân có liên quan đến thành phố, từ Cát Nhĩ Đan đến Ard Ayush – một nông dân ở Khovd trở thành lãnh tụ kháng chiến chống nhà Thanh. Nằm quanh quảng trường là vài ngôi biệt thự cổ vốn là chỗ ở của quan lại nhà Thanh khi xưa. Lối kiến trúc của những ngôi nhà này mang dấu ấn của cả Trung Quốc, Mông Cổ lẫn Nga.

“Trái tim” của Khovd là nhà hát nằm ở quảng trường trung tâm. Nhà hát Khovd nổi tiếng vì là “ngôi nhà” của nhóm nhạc Mông Cổ truyền thống Altain Tsuurai từng biểu diễn ở nhiều nước. Tháng nào nhà hát cũng tổ chức các buổi biểu diễn nhạc truyền thống như hát khoomii (hát bằng cổ họng), hát trường ca, hòa nhạc mã đầu cầm và đàn dombra…

Viện bảo tàng thành phố cách không xa quảng trường trung tâm. Đến bảo tàng Khovd, du khách sẽ hiểu thêm về cuộc sống của những bộ lạc du mục và cách họ sinh tồn trên thảo nguyên xinh đẹp nhưng vô cùng khắc nghiệt. Viện bảo tàng còn có bộ sưu tầm cổ vật, tượng và kinh Phật giáo được các nhà tu hành Mông Cổ sáng tạo. Điểm nhấn của bảo tàng là tấm ảnh khổ lớn về bức bích họa trên tường hang Tsenkheriin Agui tại Mankhan. Bức tranh đã bị những kẻ vẽ bậy phá hoại nên tấm ảnh ở viện bảo tàng là cách tốt nhất để du khách chiêm ngưỡng kỳ quan này.

Khovd không phải là thành phố thương mại nhưng du khách vẫn có thể tìm thấy những món đồ lưu niệm thú vị. Các món đồ thổ cẩm do người Kazakh dệt nổi tiếng vì độ tinh xảo và bền bỉ. Nhiều khách du lịch chọn mua những chiếc mũ, áo gối, thảm nỉ hay túi xách; số khác lại tìm đến chợ xanh Nomin để mua tranh treo tường, rượu vodka hay sữa chua airag được làm từ sữa ngựa, sữa lạc đà.

Đỉnh Jargalant nhìn từ Khovd.

Thiên nhiên hùng vĩ

Sông Bunyant và dòng sông Khovd “chị em” có vai trò quan trọng cho sự tồn tại của thành phố. Cứ đến hè, nhiều gia đình ở Khovd lại đóng cửa nhà ra bờ sông dựng lều ger ở vài tuần nhằm trốn cái nóng đô thị, đồng thời tổ chức ăn mừng cùng các nghi lễ tâm linh và đoàn tụ với họ hàng.

Núi Baatar Khairhan cách Khovd 6km về phía nam là một di tích lịch sử quan trọng của Mông Cổ. Vó ngựa của đoàn quân giải phóng Khovd năm 1912 từng đặt lên nơi này. Trước đó hàng nghìn năm dân cư bản địa coi Baatar Khairhan là ngọn núi thiêng. Dấu vết duy nhất mà các cộng đồng để lại là những bức bích họa lớn khắc lên đá núi. Du khách nên đi cùng hướng dẫn viên để nghe họ giải thích ý nghĩa của các bức tranh.

Nói về tranh tường, không thể không nhắc đến Tsenkheriin Agui. Du khách mất khoảng 2 tiếng đi xe từ Khvod đến hang động Tsenkheriin Agui tại Makhan. Mặc dù những bức tranh tường khổ lớn trong hang bị phá hoại từ lâu nhưng gần đây, các nhà khảo cổ học đã cố gắng phục hồi chúng. Khách du lịch có thể chiêm ngưỡng phần nào những bức tranh được khắc lên đá cách đây 15.000 năm. Họ vẽ về những con vật, núi non và về cuộc sống hằng ngày của mình.

Kết thúc chuyến thăm Khovd, du khách nên đi về hướng bắc tới Myangad để ghé vào những suối nước khoáng chảy từ đỉnh núi. Người Khovd tin rằng, suối được thần linh phù hộ nên có khả năng chữa lành mọi bệnh. Theo các nhà khoa học, các vi khoáng trong nước suối có tác dụng chữa bệnh ngoài da và tim mạch. Ngâm mình trong nước suối sẽ giúp du khách vừa hồi phục sức khỏe, vừa ngắm nhìn những tầng mây tụ lại quanh đỉnh núi bạc đầu.