Khoa học tuyên bố gấu koala chính thức “tuyệt chủng về chức năng” nhưng điều đó có ý nghĩa gì?

Thế nào là tuyệt chủng chức năng? Tại sao gấu koala phải rơi vào tình trạng đó?

Tổ chức Koala Úc vừa đưa ra thông báo mới nhất về tình hình số lượng của gấu koala ngoài tự nhiên. Theo đó, họ tin rằng hiện tại ở Úc chỉ còn chưa đầy 80.000 cá thể, và điều này khiến cho chúng chính thức rơi vào trạng thái “tuyệt chủng chức năng” – functionally extinct.

Nhưng “tuyệt chủng chức năng” có nghĩa là gì?

Thuật ngữ này được dùng trong một số trường hợp khác nhau – và đều nguy hiểm cho loài vật được nói đến. Đầu tiên, nó mang nghĩa ám chỉ việc số lượng một loài đã giảm đến mức không còn vài trò gì ảnh hưởng đến hệ sinh thái được nữa.

Dingo – một loài chó hoang tại Úc – trước kia đã từng rơi vào tình trạng này. Từng là một trong những loài săn mồi giỏi nhất châu Úc, số lượng chó dingo đã bị giảm đến mức thảm hại đến mức dù có điên cuồng săn bắt đến mức nào cũng không thể gây ảnh hưởng đến số lượng con mồi của chúng được.

Với trường hợp của koala thì trong hàng triệu năm nay, chúng là yếu tố ảnh hưởng rất lớn đến “ sức khỏe” của rừng bạch đàn tại Úc. Chúng ăn lá cây trên cao, thải ra phân mang dưỡng chất để nuôi cây. Ngoài ra, các bằng chứng hóa thạch chỉ ra rằng gấu koala từng là con mồi quan trọng của một loài thú ăn thịt cỡ lớn (đã tuyệt chủng).

Thứ 2, “tuyệt chủng chức năng” được dùng khi số lượng của một loài giảm đến mức không thể duy trì được nữa. Như loài hàu san hô tại Queensland đã bị mất đến 99% môi trường sống, và ngoài tự nhiên không còn đủ số lượng để sinh sản nữa – chúng được xếp vào dạng “tuyệt chủng chức năng”.

Cuối cùng, thuật ngữ này còn được dùng khi loài vật chỉ còn một cộng đồng quá nhỏ. Dù vẫn có thể sinh sản, nhưng khả năng ngày càng thấp và dẫn đến tình trạng khó tồn tại trong tương lai.

Khoa học xác nhận rằng có nhiều cộng đồng koala tại Úc đang rơi vào tình trạng này. Số lượng ngày càng giảm, trong khi bộ gene cũng bị thu hẹp lại. Ước tính, số lượng koala tại Queensland và New South Wales đã giảm đến 80%.

Còn bao nhiêu cá thể sót lại?

Với những người quan tâm đến koala, câu hỏi thường xuyên được đặt ra nhất là “còn bao nhiêu cá thể sót lại ngoài tự nhiên?”

Câu hỏi ngắn gọn và hết sức rõ ràng, nhưng không dễ trả lời. Gấu koala không thường ở yên một chỗ. Chúng di chuyển khá nhiều, có độ phân bổ rộng, lại thường núp khá kỹ nên rất khó quan sát. Vậy nên để đưa ra kết luận gấu koala đã tuyệt chủng về chức năng, khoa học cần một nỗ lực khá lớn.

Năm 2016, một nghiên cứu gồm 15 chuyên gia tại Úc đã được phát động để xác định xu hướng số lượng của koala. Theo tính toán tại Queensland, New South Wales, Victoria, số lượng koala giảm xuống lần lượt là 53%, 26%, và 14%. Tổng cộng còn khoảng 329.000 cá thể tại Úc, với mức giảm được dự đoán là 24% trong vòng 3 thế hệ kế tiếp.

Từ năm 2012, gấu koala đã được liệt vào danh sách nguy cấp tại một số vùng của Úc, thậm chí còn được xem là tuyệt chủng cục bộ tại một số địa phương. Nhưng ở thời điểm hiện tại, 2 chữ “nguy cấp” trong danh sách đã không còn phản ánh đúng tình trạng thực sự của koala, mà tình hình đang ngày càng trở nên tệ hơn.

Các mối đe dọa đến số lượng koala đang ngày càng tăng. Đầu tiên là mất môi trường sống – rừng bạch đàn ưa thích của koala đang thu hẹp rất nhanh. Ngoài ra, biến đổi khí hậu gây ra những trận nóng kỷ lục cũng khiến đời sống của koala ngày càng bi kịch.

Theo TTVN