“Kho báu” nghìn tỷ USD khổng lồ trong tay Taliban

Taliban sở hữu nguồn khoáng sản khổng lồ của Afghanistan sau khi kiểm soát đất nước, tuy nhiên việc khai thác lại là bài toán khó với lực lượng này.

Một tay súng Taliban bước qua cửa hàng làm đẹp ở thủ đô Kabul với tấm biển phụ nữ bị phun sơn đen (Ảnh: AFP).

Việc Afghanistan nhanh chóng rơi vào tay lực lượng Taliban có thể gây ra một cuộc khủng hoảng nhân đạo, khi hàng nghìn người tìm cách chạy trốn khỏi đất nước. Sự cầm quyền của Taliban cũng đặt ra câu hỏi về việc quản lý nguồn tài nguyên khoáng sản khổng lồ chưa được khai thác của Afghanistan. Nếu được phát triển, “kho báu” tài nguyên này có thể thay đổi triển vọng kinh tế của Afghanistan.

Afghanistan là một trong những quốc gia nghèo nhất thế giới. Nhưng vào năm 2010, các quan chức quân sự và các nhà địa chất Mỹ tiết lộ rằng quốc gia nằm ở ngã tư Trung và Nam Á này đang sở hữu các mỏ khoáng sản trị giá gần 1 nghìn tỷ USD.

Những mỏ khoáng sản như sắt, đồng và vàng nằm rải rác khắp các tỉnh. Ngoài ra, Afghanistan còn có khoáng sản đất hiếm và có lẽ quan trọng nhất là một trong những mỏ lithium lớn nhất thế giới.

Lithium là thành phần thiết yếu nhưng khan hiếm, dùng để chế tạo pin sạc và những công nghệ khác cần thiết cho nỗ lực giải quyết cuộc khủng hoảng khí hậu toàn cầu.

“Afghanistan chắc chắn là một trong những khu vực giàu có nhất về kim loại quý truyền thống và cả những kim loại cần thiết cho nền kinh tế đang lên của thế kỷ 21″, Rod Schoonover, nhà khoa học kiêm chuyên gia an ninh, cho biết.

Quặng đồng được tìm thấy tại Aynak, tỉnh Logar của Afghanistan vào năm 2013 (Ảnh: Getty).

Trước đây, những thách thức về an ninh, thiếu cơ sở hạ tầng và tình trạng hạn hán nghiêm trọng đã cản trở Afghanistan khai thác hầu hết các loại khoáng sản có giá trị. Điều này khó có thể thay đổi nhanh chóng khi Taliban nắm quyền kiểm soát Afghanistan. Tuy nhiên, nguồn khoáng sản khổng lồ của Afghanistan vẫn được nhiều nước quan tâm như Trung Quốc, Pakistan và Ấn Độ.

Chính phủ Mỹ ước tính trữ lượng lithium ở Afghanistan có thể sánh ngang với Bolivia, nơi được cho là có trữ lượng lithium lớn nhất thế giới.

“Nếu Afghanistan có vài năm yên bình để khai thác các nguồn tài nguyên khoáng sản của mình, họ có thể trở thành một trong những quốc gia giàu có nhất trong khu vực chỉ sau một thập niên”, chuyên gia Said Mirzad thuộc Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ nói với tạp chí Science năm 2010.

Nhưng vài năm yên bình đó chưa bao giờ đến, và phần lớn khoáng sản của Afghanistan vẫn nằm trong lòng đất, theo Mosin Khan, cựu giám đốc phụ trách Trung Đông và Trung Á tại Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cho biết.

Mặc dù đã có một số hoạt động khai thác vàng, đồng và sắt tại Afghanistan, nhưng việc khai thác lithium và đất hiếm đòi hỏi sự đầu tư lớn hơn, kỹ thuật cao hơn và mất nhiều thời gian hơn. Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) ước tính trung bình phải mất 16 năm kể từ khi phát hiện ra một mỏ khoáng sản cho tới khi bắt đầu khai thác.

Theo chuyên gia Schoonover, Taliban vẫn có khả năng sử dụng quyền lực mới của mình để phát triển việc khai thác khoáng sản. Tuy nhiên, Schoonover nhận định khả năng này không cao vì Taliban cần tập trung nguồn lực để sớm giải quyết hàng loạt vấn đề từ an ninh cho tới nhân đạo.

“Taliban đã lên nắm quyền nhưng quá trình chuyển đổi từ một lực lượng nổi dậy thành chính phủ quốc gia sẽ không dễ dàng chút nào. Việc quản lý lĩnh vực khai thác khoáng sản còn non yếu có lẽ sẽ mất nhiều năm nữa”, Joseph Parkes, nhà phân tích an ninh châu Á tại công ty tư vấn chiến lược và rủi ro Verisk Maplecroft, cho biết.

Theo chuyên gia Khan, trước khi Taliban giành quyền kiểm soát đất nước, Afghanistan vốn đã gặp khó khăn trong việc thu hút đầu tư nước ngoài. Do vậy, việc thu hút vốn tư nhân bây giờ sẽ càng khó khăn hơn, đặc biệt khi nhiều doanh nghiệp và nhà đầu tư toàn cầu đang phải tuân thủ các tiêu chuẩn ngày càng cao về quản trị, xã hội và môi trường.

“Ai sẽ đầu tư vào Afghanistan bây giờ, khi mà trước đây họ cũng không sẵn sàng đầu tư? Các nhà đầu tư tư nhân sẽ không mạo hiểm”, chuyên gia Khan cho biết.