Khi tỷ phú Jack Ma vào ‘tầm ngắm’ của Chính phủ Trung Quốc

Tại hội nghị thượng đỉnh Bund tại Thượng Hải vào tháng 10, tỷ phú Jack Ma nói với khán giả rằng ông thấy khó khăn khi phát biểu nhưng lại cảm nhận rằng đây là “thời điểm then chốt nhất” trong phát triển tài chính.

Tỷ phú Jack Ma. Ảnh: Reuters

Sau đó tỷ phú Jack Ma dành 20 phút phàn nàn rằng các quy định chính phủ sẽ gây ảnh hưởng tới cải tiến tại Trung Quốc. Hãng thông tấn Reuters (Anh) đưa tin tỷ phú Jack Ma còn đánh giá các ngân hàng Trung Quốc vận hành với tâm lý của “cửa hiệu cầm đồ”.

Hãng tin Bloomberg (Mỹ) cho rằng lần này tỷ phú Jack Ma đã tiếp xúc quá gần Mặt Trời và nhanh chóng được đưa trở về Trái Đất. Kể từ tháng 9, chính phủ Trung Quốc đã ra tay và đến tháng 11 ngăn phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) của Ant Group thuộc Alibaba. Động thái này khiến giá trị thị trường của tập đoàn Alibaba của tỷ phú Jack Ma giảm 17%.

Quyết định ngưng IPO của Ant Group công bố ngày 3/11 đã khiến nhiều chuyên gia tài chính từ New York (Mỹ) cho tới Thượng Hải bất ngờ. Rồi đến ngày 10/11, Trung Quốc ban hành dự luật chủ đích ngăn chặn hành vi độc quyền trên nền tảng internet, đây là động thái có thể thắt chặt kiểm soát với thị trường thương mại điện tử và chi trả trực tuyến thuộc về những tập đoàn như Alibaba.

Những tập đoàn là biểu tượng sức mạnh công nghệ Trung Quốc như Alibaba của tỷ phú Jack Ma cùng Tencent dưới trướng của ông Mã Hóa Đằng… với hàng trăm triệu người sử dụng hiện bị nghi ngờ là cố gây ảnh hưởng với mọi khía cạnh cuộc sống thường nhật ở Trung Quốc.

Ant Group được hình thành cách đây 17 năm khi Trung Quốc vẫn chưa tạo điều kiện cho phép các công ty tư nhân hoạt động trong lĩnh vực tài chính. Tỷ phú Jack Ma trong khi đó lấy cảm hứng từ PayPal của Mỹ và hình thành dịch vụ chi trả trực tuyến Alipay với công ty mẹ Ant Group. Khi đó ông Jack Ma cam kết với các nhân viên rằng “nếu các bạn phải vào tù, tôi sẽ đi cùng các vị”. Và Alipay đã phát triển mạnh.

Trong một cuộc trả lời phỏng vấn năm 2017, tỷ phú Jack Ma nói: “Chúng tôi không quan tâm đến việc mua một ngân hàng để thay đổi nó. Nhưng vì chúng tôi khiến các ngân hàng chú ý nên họ phải thay đổi. Khi một con hổ bám theo thì bạn có thể chạy nhanh hơn mình tưởng tượng”.

Năm 2016, trong cuộc trao đổi với chủ tịch quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) khi đó Christine Lagarde, thống đốc ngân hàng Trung ương Trung Quốc Zhou Xiaochuan nhận định rằng Ant Group là một kẻ cho vay ngầm với yêu cầu vốn “nhẹ nhàng” hơn các ngân hành truyền thống. Ông Zhou Xiaochuan nói: “Sớm hay muộn chúng tôi sẽ nghiên cứu về vấn đề này để tạo cạnh tranh cân bằng hơn”.

Năm 2014, Alibaba xuất hiện tại New York và được coi là IPO lớn nhất thế giới khi đó. Cổ phiếu của Alibaba tăng 38% vào ngày đầu tiên, trong cuộc phỏng vấn với CBS News phát sóng sau sự kiện này, tỷ phú Jack Ma nêu rõ “không bao giờ kinh doanh với chính phủ”.

Bên trong trụ sở của Alibaba tại Hàng Châu, Chiết Giang. Ảnh: Reuters

Đến tháng 1/2015, mối quan hệ của tỷ phú Jack Ma với chính phủ Trung Quốc có dấu hiệu đi xuống. Cục Quản lý Nhà nước về Công nghiệp và Thương mại Trung Quốc khi đó công bố báo cáo cáo buộc Alibaba có kinh doanh sản phẩm giả và quảng cáo sai. Báo cáo được đưa ra sau khi tỷ phú Jack Ma dự Diễn đàn Kinh tế Thế giới ở Davos (Thụy Sĩ) và khẳng định ông không bao giờ chia sẻ dữ liệu với chính phủ Trung Quốc trừ khi liên quan đến điều tra chống khủng bố và các tội khác.

Đến cuộc phỏng vấn với Bloomberg năm 2017, tỷ phú Jack Ma nêu rõ: “Chúng tôi từng có những trải nghiệm tồi tệ nhưng đã học được cách làm việc với các nhà quản lý”. Nhưng Bloomberg cho rằng điều này đã thay đổi trong năm nay dẫn đến vụ việc liên quan đến IPO của Ant Group.

Giáo sư Zhiwu Chen tại Đại học Hong Kong (Trung Quốc) cho biết rằng vụ việc của Ant Group là “hồi chuông cảnh tỉnh” đối với các nhà kinh doanh tư nhân Trung Quốc. Một lực lượng phối hợp để điều tra Ant Group được dựng lên với Ủy ban Phát triển và Ổn định tài chính dẫn đầu cùng nhiều cơ quan thuộc ngân hàng trung ương Trung Quốc.

Nhà nghiên cứu Liu Xu tại Đại học Thanh Hoa (Trung Quốc) nhận định rằng ngoài Alibaba, các nền tảng công nghệ khác cũng sẽ phải đối mặt với việc bị kiểm soát.

Nhưng giáo sư Rana Mitter tại Đại học Oxford (Anh) nhận định: “Bắc Kinh muốn thể hiện rõ ràng rằng tỷ phú Jack Ma không lớn hơn chính quyền. Nhưng chính phủ cũng muốn thể hiện Trung Quốc là nơi tốt đẹp cho việc kinh doanh và các doanh nhân có thể thành công”.