Khi thuốc “đá” thuốc

Theo định nghĩa, tương tác thuốc là những thay đổi về tác động của một loại thuốc do tác động của một loại thuốc khác khi sử dụng cùng lúc (tương tác giữa thuốc và thuốc). Tương tác thuốc cũng có thể là sự thay đổi tác động của thuốc khi có mặt của một số thực phẩm (tương tác giữa thực phẩm với thuốc).

Trong trị liệu, đôi khi thầy thuốc lợi dụng sự tương tác thuốc nhằm làm tăng tác động của từng loại khi được sử dụng kết hợp. Tuy nhiên, một cách tổng quát thì tương tác thuốc thường có hại. Thông thường, sự tương tác thuốc xảy ra ở các loại thuốc kê toa, tuy nhiên vẫn có thể xảy ra ở những loại thuốc không cần kê toa quen thuộc như aspirin, thuốc kháng acid…

Khi tác động của một loại thuốc trong cơ thể bị thay đổi bởi sự hiện diện của một thuốc khác, thì tác động của thuốc có thể bị tăng hoặc giảm và đều gây ra kết quả xấu. Hai thuốc sử dụng cùng một lúc có thể tạo ra một phản ứng mới vô cùng nguy hiểm hoặc có thể triệt tiêu tác động lẫn nhau.

* Một số tương tác thuốc phổ biến

- Muối thay thế muối bếp (dùng cho những bệnh nhân kiêng muối ăn) sẽ tương tác với thuốc lợi tiểu loại potassium-sparing làm tăng nồng độ potassium (kali) trong máu, gây buồn nôn, ói mửa, tiêu chảy, yếu cơ, thậm chí ngưng tim (cardiac arrest).

- Thuốc giảm sung huyết (decongestants) tương tác với các thuốc lợi tiểu làm tăng huyết áp.

- Thuốc kháng acid tương tác với các thuốc kháng đông máu.

- Aspirin làm tăng tác động của các thuốc kháng đông máu.

- Thuốc kháng histamines làm tăng tác động của các thuốc ngủ barbiturates, các thuốc an thần (tranquilizers) và một số thuốc giảm đau.

- Chế phẩm bổ sung sắt sẽ “vịn” các kháng sinh tại bao tử, ngăn cản sự hấp thu của các thuốc kháng sinh vào hệ tuần hoàn máu.

- Thuốc trị cao huyết áp dùng chung với thuốc tim mạch digitalis (Lanoxin) sẽ gây nên nhịp tim bất thường.

- Thuốc kháng đông dùng chung với thuốc ngủ sẽ làm giảm tác động của thuốc kháng đông.

- Phụ nữ đang dùng thuốc tránh thai nếu sử dụng kháng sinh thì tác động tránh thai của thuốc sẽ bị giảm.

- Những thuốc kháng viêm không steroid (nonsteroidal antiinflammatory drugs – NSAIDs) làm cơ thể giữ muối và nước. Do đó sẽ làm giảm hoặc triệt tiêu tác động của các thuốc lợi tiểu.

- Các loại thuốc chẹn beta như propanolol chống lại tác động của một số thuốc trị hen suyễn.

Một số tương tác giữa thực phẩm và dược phẩm cũng có thể gây ra một số tác dụng phụ nguy hiểm. Thực phẩm có thể làm tăng hoặc giảm hoạt động của thuốc. Một số thuốc lại ngăn cản sự hấp thu của một số vitamin và khoáng chất có trong thực phẩm. Thuốc có thể làm thay đổi cách thức mà cơ thể sử dụng chất dinh dưỡng cũng như làm biến đổi vị giác. Hóa chất trong khói thuốc có thể làm tăng hoạt động của men gan, do đó sẽ làm giảm tác động của một số thuốc giảm đau và một số thuốc dùng điều trị các bệnh về phổi. Kháng sinh tetracycline sẽ không được hấp thu đúng nếu bệnh nhân uống sữa hoặc ăn những thực phẩm chế biến từ sữa hoặc thực phẩm có chứa canxi.

Mặc dù sự tương tác thuốc có thể gây ra những tác hại nghiêm trọng cho sức khỏe, nhưng vẫn tránh được bằng sự định hướng thích hợp cho bệnh nhân cũng như sự quan tâm của thầy thuốc đến tiền sử bệnh, việc sử dụng dược phẩm… của bệnh nhân.

DS Nguyễn Bá Huy Cường (ĐH Murdoch-Úc)

Theo PNO