Khi “thần dược” cũng là “thần chết”

Vừa qua, một bệnh nhân nam 51 tuổi được nhập khoa Hồi sức tích cực (bệnh viện E Trung ương) trong tình trạng tê bì miệng, lưỡi, tứ chi khó thở, tức ngực, mạch 95 lần/phút, không đều HA 90/60mmHg. Làm điện tâm đồ thấy có ngoại tâm thu thất nhịp đôi. Bệnh nhân nói trước đó có ăn cháo củ ấu tàu nhằm “ tăng cường sinh lực đàn ông”…

Vài nét về loại củ… tăng lực

Hình ảnh củ ấu tàu

Củ ấu tàu, còn gọi là củ gấu tàu, là rễ củ của cây ô đầu Việt Nam, tên khoa học là Aconitum fortunei. Cây thường mọc hoang ở các vùng núi cao biên giới phía Bắc nước ta: Lào Cai, Tuyên Quang, Hà Giang… Ô đầu được xếp vào loại thuốc rất độc (bảng A). Độc tố có trong ô đầu là aconitin. Độc tính của aconitin rất mạnh: Chỉ cần một liều từ 0,02 – 0,05mg cho 1kg thể trọng là có thể gây chết người. Loại độc tố này nhân dân dùng để tẩm vào đầu tên khi săn thú rừng, kể cả…voi. Ở nhiệt độ cao, aconitin bị phân hủy thành benzoylaconin và sau đó là aconin kém độc hơn aconitin khoảng 1.000 đến 2.000 lần.

Trong Đông y, ấu tàu được dùng ngâm rượu để xoa bóp khi bị đau nhức, tê mỏi chân tay. Thường chỉ dùng làm thuốc uống khi đã qua chế biến cẩn thận và được dùng với liều nhỏ, có sự chỉ định và theo dõi thận trọng của thầy thuốc. Tây y dùng làm thuốc ho, chứng ra mồ hôi nhiều.

Những món ăn có củ ấu tàu chế biến chưa đúng cách sẽ gây ngộ độc

Khi nào thì bị ngộ độc?

Củ ấu tàu ngâm rượu chỉ dùng để xoa bóp. Nguy cơ bị ngộ độc thường là trong những trường hợp uống nhầm tưởng là rượu thuốc, để trong tầm với của trẻ, khi dùng quá liều chỉ định của thầy thuốc. Ở một số tỉnh vùng cao như Lào Cai, Hà Giang,… người dân thường nấu cháo củ ấu tàu dùng như món đặc sản vùng cao. Tuy nhiên nếu ăn những món ăn có củ ấu tàu chế biến chưa đúng cách sẽ gây ngộ độc.

Biểu hiện của ngộ độc như thế nào?

Sau khi ăn, aconitin ngấm rất nhanh qua niêm mạc dạ dày, ruột để vào máu gây nên các triệu chứng như tê miệng lưỡi, nói khó, tê mỏi chân tay, chuột rút, đau đầu, nhìn mờ, buồn nôn, nôn, ỉa chảy, nặng hơn có thể liệt cơ hô hấp, loạn nhịp tim,… Nếu không được điều trị kịp thời bệnh nhân sẽ tử vong.

Cần làm gì khi bị ngộ độc?

Khi có biểu hiện ngộ độc củ ấu tàu, có thể gây nôn nếu người bệnh còn tỉnh táo, sau đó nhanh chóng đưa đến cơ sở y tế gần nhất để xử trí. Tuyệt đối không nên giữ người bị ngộ độc ở nhà để tự theo dõi hoặc điều trị theo mách bảo,… Như thế rất nguy hiểm khiến có thể tử vong nhanh chóng do liệt cơ hô hấp hoặc loạn nhịp tim.

Cách phòng tránh

Vì ấu tàu rất độc nên người dân tuyệt đối không tự ý sử dụng. Khi dùng các chế phẩm thuốc có thành phần là củ ấu tàu phải hết sức thận trọng và theo đúng hướng dẫn của thầy thuốc. Không tự chế biến củ ấu tàu làm thức ăn “tăng lực”, “bổ dưỡng” nếu không có kinh nghiệm chế biến. Các loại rượu ngâm ấu tàu dùng để xoa bóp nên dán nhãn rõ ràng, cất giữ nơi an toàn, xa tầm tay trẻ em và để tránh nhầm lẫn khi sử dụng.

Theo Thạc sĩ Vũ Đức Định ( Sức khỏe đời sống)