Khi công ty giá trị nhất thế giới bị cuốn vào căng thẳng thương mại Mỹ – Trung

Nvidia – tập đoàn công nghệ trị giá hơn 4.500 tỷ USD và hiện là công ty có giá trị vốn hóa lớn nhất thế giới – đang rơi vào thế kẹt giữa cuộc chiến thương mại giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Trung Quốc .

Logo của Tập đoàn Nvidia. Ảnh: REUTERS/TTXVN

Trong bối cảnh căng thẳng leo thang, Nvidia buộc phải chấp nhận một thỏa thuận nhượng bộ chưa từng có: trích 1% giá trị mỗi chip AI cao cấp bán ra tại Trung Quốc để chuyển cho chính phủ Mỹ.

Thỏa thuận này nhằm bảo đảm mục tiêu kép của Nhà Trắng: duy trì ưu thế của Mỹ trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI) đồng thời giữ vững một phần quan hệ thương mại với Bắc Kinh, qua đó bổ sung hàng tỷ USD ngân sách cho chính quyền.

Thỏa thuận lịch sử

Theo nội dung được công bố, Nvidia và hãng sản xuất chip AMD sẽ nộp cho chính phủ Mỹ 15% doanh thu từ hoạt động bán chất bán dẫn cho Trung Quốc để đổi lấy giấy phép xuất khẩu. Trước đó, vào tháng 4, Nhà Trắng đã cấm xuất khẩu một số dòng chip AI sang Trung Quốc, bao gồm H20 của Nvidia và MI308 của AMD. Thỏa thuận mới mở đường để hai hãng tiếp tục bán các sản phẩm này, nhưng với điều kiện phải chia sẻ doanh thu.

Nvidia cho biết hãng sẽ tiếp tục phân phối chip H20 tại Trung Quốc sau khi chính quyền Tổng thống Trump thể hiện sẵn sàng xem xét nới lỏng lệnh cấm. Tuy nhiên, mức thanh toán 15% là kết quả của quá trình đàm phán quyết liệt. Tổng thống Trump tiết lộ ban đầu con số này là 20%, nhưng Nvidia đã thương lượng giảm xuống.

Một quan chức Mỹ xác nhận thỏa thuận được chốt sau cuộc gặp giữa CEO Nvidia Jensen Huang và Tổng thống Trump ngày 6/8. Giấy phép xuất khẩu chính thức được cấp hôm 8/8, dù đến nay chưa có lô hàng nào được chuyển đi.

Phát ngôn viên Nvidia khẳng định: “Chúng tôi tuân thủ mọi quy định của chính phủ Mỹ trong việc tham gia thị trường toàn cầu. Dù không xuất khẩu H20 sang Trung Quốc trong nhiều tháng qua, nhưng chúng tôi kỳ vọng các chính sách kiểm soát mới sẽ giúp Mỹ cạnh tranh công bằng tại Trung Quốc và quốc tế”.

Theo giới phân tích, thỏa thuận này khác biệt so với các biện pháp kiểm soát doanh nghiệp chiến lược mà chính phủ Mỹ từng áp dụng, như thời khủng hoảng tài chính 2009 khi nắm quyền kiểm soát General Motors và Chrysler. Điểm đáng chú ý là chính phủ Mỹ hiện không nắm cổ phần Nvidia nhưng vẫn nhận một khoản doanh thu định kỳ.

Hiến pháp Mỹ cấm đánh thuế xuất khẩu, vì vậy thỏa thuận được thiết kế dưới dạng “tự nguyện” nhằm tránh xung đột pháp lý. Nvidia và AMD sẽ chủ động chuyển tiền cho chính phủ, không có quyền quyết định cách sử dụng số tiền này.

Sarah Kreps, Giám đốc Viện Chính sách Công nghệ thuộc Đại học Cornell, nhận xét: “Rất khó tìm thấy tiền lệ lịch sử nào cho một thỏa thuận kiểu này”.

Trong những năm gần đây, Washington liên tục áp dụng biện pháp hạn chế Trung Quốc tiếp cận công nghệ bán dẫn tiên tiến nhằm kìm hãm sự phát triển AI của Bắc Kinh. Tuy nhiên, việc đảo ngược một phần lệnh cấm cho thấy chính quyền Tổng thống Trump thừa nhận Trung Quốc vẫn đạt được tiến bộ đáng kể.

Đồng thời, khoản thanh toán 15% cũng đem lại nguồn thu mới cho ngân sách Mỹ, đóng vai trò bổ sung bên cạnh thuế quan truyền thống.

Cách tiếp cận này phù hợp với quan điểm của Jensen Huang, người cho rằng việc cấm bán chip AI có thể phản tác dụng, thúc đẩy Trung Quốc tự phát triển công nghệ thay thế, từ đó làm suy yếu lợi thế của Mỹ.

Nhà sáng lập kiêm CEO của Nvidia, Jensen Huang. Ảnh: Nvidia.com

Lợi ích và rủi ro

Một quan chức Mỹ cho biết khoản 15% cho phép chính quyền duy trì kiểm soát quy trình xuất khẩu và thu ngân sách song song. Tuy nhiên, giới chuyên gia đặt câu hỏi liệu biện pháp này có giải quyết được rủi ro an ninh hay không.

“Nếu thực sự có mối lo về an ninh quốc gia, thì khoản thanh toán này không giải quyết được vấn đề”, Scott Kennedy, chuyên gia tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), nhận định.

Chip H20 được Nvidia tung ra năm ngoái nhằm duy trì thị phần tại Trung Quốc – vốn chiếm 13% doanh thu năm 2024 – trước khi các hạn chế của chính quyền Tổng thống Joe Biden có hiệu lực. Nhưng các con chip này góp phần thúc đẩy sự ra đời của DeepSeek, mô hình AI tiên tiến của Trung Quốc khiến giới công nghệ Mỹ bất ngờ.

Sau lệnh cấm tháng 4, Nvidia báo cáo mất hàng tỷ USD doanh thu chỉ trong quý I/2024. Do đó, việc tái xuất khẩu H20, dù phải chia 15% doanh thu, vẫn là lựa chọn kinh tế hấp dẫn.

Theo dự báo của CFRA Research, doanh số H20 và MI380 tại Trung Quốc có thể đạt 35 tỷ USD mỗi năm, mang về khoảng 5 tỷ USD cho chính phủ Mỹ. “Việc trở lại thị trường xử lý đồ họa lớn thứ hai thế giới là khoản đầu tư xứng đáng”, nhà phân tích Angelo Zino bình luận.

Tổng thống Trump gọi H20 là “lỗi thời” và cho rằng Trung Quốc đã cải tiến chúng. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia phản bác.

“H20 vẫn thuộc nhóm công nghệ tiên tiến nhất”, ông Kennedy của CSIS khẳng định. Dù kém một số sản phẩm cao cấp khác của Nvidia, nhưng chúng vẫn có giá trị lớn nhờ khả năng bộ nhớ và hiệu suất suy luận – yếu tố quan trọng để vận hành mô hình AI.

Param Singh, Giáo sư Đại học Carnegie Mellon, cho rằng chip H20 phù hợp cho tác vụ suy luận nhưng kém hiệu quả hơn trong đào tạo mô hình ngôn ngữ lớn so với dòng H100, H200 hay Blackwell.

Ngày 11/8, Tổng thống Trump để ngỏ khả năng cho phép xuất khẩu phiên bản “chưa cải tiến” của Blackwell – dòng chip cao cấp nhất của Nvidia – sang Trung Quốc với mức giá cao hơn. Hiện công nghệ này vẫn bị cấm xuất khẩu. CEO Huang dự kiến sẽ trở lại Nhà Trắng để bàn sâu hơn.

Thái độ thận trọng từ Bắc Kinh

Tại Trung Quốc, một số tiếng nói nghi ngờ tính bảo mật của chip AI Mỹ. Tài khoản mạng xã hội liên kết với CCTV ngày 10/8 cảnh báo chip H20 có thể chứa “cửa sau” gây ảnh hưởng tới chức năng và an ninh.

Dù vậy, đây có thể chỉ là tín hiệu khuyến khích các công ty Trung Quốc tiếp tục tự chủ công nghệ, hơn là tuyên bố từ chối sản phẩm Mỹ.

Với Washington, chip tầm trung xuất khẩu sang Trung Quốc là một công cụ mặc cả trong đàm phán thương mại. Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent gọi đây là “quân bài chiến lược” của Mỹ. Tuy nhiên, phản ứng dè dặt từ Bắc Kinh cho thấy thách thức trong việc tận dụng lợi thế này.