Khẩu trang tự may liệu có thể bảo vệ bạn khỏi Covid-19?

Trong bối cảnh khan hiếm khẩu trang N95 hoặc khẩu trang y tế, một số người đã chủ động chuyển qua sử dụng khẩu trang vải tự may để tránh Covid-19, câu hỏi ở đây là liệu chúng có đủ an toàn trong mùa dịch này?

Khẩu trang thông thường (bên trái) và khẩu trang N95 có công dụng khác nhau

Khẩu trang tự may thủ công là một chủ đề bàn tán sôi nổi trong thời gian gần đây khi mà lượng khẩu trang y tế và N95 rơi vào khan hiếm và bị đẩy giá lên cao hơn bình thường nhiều lần. Điều này khiến Trung tâm Kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh của Mỹ (CDC) và các cơ quan y tế buộc phải nghiên cứu kỹ hơn về giải pháp thay thế này và đưa ra các khuyến nghị kịp thời nhằm giải đáp những thắc mắc của người dùng.

Theo Washington Post , CDC được cho là đã phải cân nhắc và khuyến nghị người dân đeo khẩu trang ở nơi công cộng, nhưng họ chưa dám đưa ra bất cứ bình luận nào về loại khẩu trang tự chế đang phổ biến hiện nay. Trong nhiều tuần qua, CDC đã coi khẩu trang tự chế là phương án cuối cùng dành cho các bệnh viện và cơ sở y tế nếu họ rơi vào tình cảnh không còn khẩu trang y tế hoặc N95 chuyên dụng. Các khẩu trang làm từ cotton và thun chắc chắn sẽ không gây hại cho người dùng bình thường khi ở nhà hoặc đi ra ngoài, miễn là tuân theo các nguyên tắc giữ gìn vệ sinh khác.

Nhưng trong môi trường y tế, các khẩu trang tự may không được khoa học xác nhận có hiệu quả trong việc bảo vệ khỏi chủng virus Corona mới. Lý do nằm ở cách chế tạo khẩu trang N95, các chứng nhận và cách đeo. Có thể sẽ “có còn hơn không” nếu không còn khẩu trang N95 để sử dụng, nhưng chắc chắn nó không bảo vệ tốt trong môi trường y tế như khẩu trang N95.

Cách an toàn và chắc chắn nhất với hầu hết chúng ta để bảo vệ các nhóm người có nguy cơ cao như người già và những người có hệ thống miễn dịch dễ bị tổn thương là tiếp tục tự cách ly tại nhà, thường xuyên rửa tay và thực hiện các bước cách ly xã hội phù hợp trong giai đoạn này.

Các nhà lãnh đạo toàn cầu và các chuyên gia y tế cũng khuyến khích bạn hạn chế mua khẩu trang N95 cho chính mình để tiết kiệm chúng cho cộng đồng y tế vốn đang rất cần. Nếu bạn có sẵn nguồn cung N95, hãy cân nhắc tặng chúng cho các cơ sở chăm sóc y tế hoặc bệnh viện ở gần bạn.

Các loại khẩu trang đạt chuẩn N95 đều đáp ứng các yêu cầu nghiêm ngặt về công năng và chất lượng

Dưới đây là tất cả mọi thứ bạn cần biết về sự khác biệt giữa khẩu trang tự chế và mặt nạ phòng độc N95 (khẩu trang N95):

Khẩu trang N95 được thiết kế phù hợp với khuôn mặt của bạn và có chứng nhận

Khẩu trang N95 khác với các loại khẩu trang y tế và khẩu trang tự chế ở chỗ chúng được thiết kế để lấp kín các kẽ hở giữa khẩu trang và khuôn mặt của bạn, giúp lọc tới ít nhất 95% hạt trong không khí. Chúng có thể bao gồm một van thở để giúp dễ thở hơn khi đeo. Trong khi đó, virus Corona chủng mới có thể tồn tại lơ lửng trong không khí tới 30 phút và được truyền từ người này qua người khác bằng hơi thở, ho, hắt hơi, nước bọt và các vật mà chúng ta thường chạm vào.

Mỗi mẫu khẩu trang N95 của các nhà sản xuất đều được Viện Sức khỏe và An toàn Lao động Quốc gia Mỹ chứng nhận. Khẩu trang N95 phải trải qua một bước kiểm nghiệm thứ cấp của Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) trước khi được sử dụng trong phẫu thuật, qua đó cho thấy chúng bảo vệ các nhân viên y tế khỏi các tác nhân lây nhiễm như máu hay nước bọt của bệnh nhân.

Trong các cơ sở chăm sóc sức khỏe của Mỹ, khẩu trang N95 cũng phải trải qua nhiều bài kiểm tra bắt buộc phù hợp với các giao thức sử dụng do Cơ quan An toàn và Sức khỏe Nghề nghiệp (OSHA) của nước này thực hiện trước khi được đưa vào sử dụng.

Trong khi đó, khẩu trang thủ công (tự may) không hề có sự kiểm soát về mặt chất lượng lẫn công năng.

Khẩu trang tự may thủ công dành cho ai?

Hiện tại, các bệnh viện và trung tâm y tế ở nhiều ngước đang phải thực hiện các bước đi “không chính thức” để tìm kiếm các nguồn cung cấp thiết về trang thiết bị y tế, yêu cầu sự đóng góp của cộng đồng đối với các mặt hàng khan hiếm như khẩu trang N95, kính bảo hộ và găng tay y tế. Do thiếu hụt nghiêm trọng nguồn lực y tế, nhiều bệnh viện và trung tâm chăm sóc y tế giờ đây buộc phải chọn sử dụng thêm khẩu trang y tế hoặc các loại khẩu trang khác khi không còn lựa chọn khả dĩ trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 hoành hành. Tuy nhiên, các trung tâm y tế này đều yêu cầu cố gắng sử dụng tối thiểu là loại khẩu trang y tế 4 lớp để phòng ngừa lây lan dịch bệnh.

Khẩu trang tự may: Cotton và thun

Phong trào tự chế (DIY) khẩu trang cung cấp các mẫu và hướng dẫn may khẩu trang tại nhà sẽ chỉ cho bạn biết cách sử dụng các vật liệu sẵn có như các lớp bông, dây thun, vải cotton và chỉ thông thường để may vá.

Nhìn chung, chúng thường sử dụng các mảnh vải với vài lần gấp đơn giản kết hợp với dây đàn hồi để đeo vừa vặn trên tai bạn. Một số bổ sung đường viền tạo ra các nếp gấp tạo hình giống với hình dáng của các loại khẩu trang chuyên dụng như N95. Thậm chí, một số kênh còn chỉ cho bạn tạo ra các khẩu trang có thêm các lớp lọc bổ sung có vẻ rất mạnh mẽ.

Đó là niềm tin của những người làm khẩu trang tự chế, họ cho rằng việc bổ sung các lớp lọc này sẽ tăng khả năng chống lây nhiễm. Đáng tiếc là không có các bằng chứng khoa học mạnh mẽ cho thấy việc dùng các loại khẩu trang với các dây thun nịt chặt khuôn mặt bạn hay các vật liệu lọc bên trong sẽ hoạt động hiệu quả. Khẩu trang phẫu thuật tiêu chuẩn là một ví dụ, chúng được biết đến là loại khẩu trang bọc không thực sự kín xung quanh khu vực mũi và miệng bạn nhưng vẫn có hiệu quả nhất định.

Khẩu trang tự may thủ công đẹp nhưng không thể thay thế khẩu trang N95 ở bệnh viện

Khẩu trang tự chế ban đầu được tạo ra không phải dành cho Covid-19

Nhiều trang web chia sẻ mô hình và hướng dẫn may khẩu trang thủ công đã được ra đời nhằm mục đích tạo ra các loại hình khẩu trang thời trang cho mọi người đeo để chống bụi ở các thành phố sầm uất, chống lại các yếu tố có sẵn như khí thải, ô nhiễm không khí hay phấn hoa trong mùa dị ứng. Nhưng chúng không được tạo ra cho mục đích bảo vệ bạn khỏi Covid-19.

Khẩu trang thủ công không được tiệt trùng sẵn

Một sự khác biệt khác giữa khẩu trang tự may và khẩu trang sản xuất công nghiệp của các thương hiệu lớn như 3M, Kimberly-Clark hay Prestige Ameritech là công đoạn khử trùng, điều rất quan trọng trong các môi trường y tế như bệnh viện. Các khẩu trang thủ công không có gì đảm bảo được xử lý vô trùng và khử trùng đúng cách, tuy nhiên các biện pháp như giặt khẩu trang và phơi khô trong nắng có thể phần nào giảm thiểu nguy cơ đó.

Hướng dẫn của CDC coi khẩu trang N95 là vật ô nhiễm sau khi được sử dụng và khuyên bạn nên loại bỏ nó sau khi dùng. Nhưng sự thiếu hụt nguồn cung nghiêm trọng đã dẫn đến nhiều bệnh viện phải thực hiện một giải pháp cực đoan trong nỗ lực bảo vệ y bác sĩ của họ: Cố gắng khử trùng khẩu trang N95 và tái sử dụng. Chẳng hạn, một trung tâm y tế ở Nebraska (Mỹ) đang thử nghiệm các phương pháp dùng tia cực tím để khử trùng các khẩu trang N95 đã qua sử dụng để tái trang bị cho nhân viên.

Nguy hiểm nhất là khi bạn không biết đến các giới hạn

Nếu bạn muốn tự làm khẩu trang cho mục đích sử dụng cá nhân cho yên tâm ở nhà hay ra đường thì không có gì quá gây hại. Nhưng điều quan trọng là cần hiểu rằng việc tự may khẩu trang cho bạn có thể không giúp ngăn chặn khả năng lây nhiễm virus Corona chủng mới, nhất là khi bạn có các hành vi không đúng mực trong bối cảnh này như đến những nơi đông người hoặc tiếp tục gặp gỡ, giao tiếp với bạn bè.

Ngoài khẩu trang tự chế, CDC cũng khuyên bạn không nên tự chế nước rửa tay tại nhà, thay vào đó bạn nên sử dụng các sản phẩm sẵn có như xà phòng rửa tay cũng giúp bạn bảo vệ an toàn trong mùa dịch nếu biết giữ vệ sinh đúng cách.

Hữu Thắng