Khát chữ, 3 chị em dựng lán cạnh trường với 20 nghìn mỗi tuần (P2)

Chỉ với 20 nghìn đồng, 3 chị em lay lắt sống hết một tuần để lấy sức đi học.

Hai chị em Nguyệt thui thủi trong cái lán tối om

Theo chân thầy Hiệu trưởng trẻ tuổi Phạm Đăng Dung, tôi tìm đến lán “dã chiến” của chị em Đòa. Cái lán chưa đến chục mét vuông nằm chênh vênh bên sườn đồi, cách phía sau trường độ trăm mét. Lán dựng bằng tre, gỗ, sàn làm bằng phên nứa dập dềnh, toang hoác. Bên trong có hai cái chăn bông, vài bộ quần áo vắt ngổn ngang, 2 cái xoong và 3 cô bé gái.

Đòa có khuôn mặt xinh xắn, ngây thơ nhưng suy nghĩ thì rất “chín”. Từ ngày bố dựng lán, Đòa đưa luôn hai đứa em đến ở để học và chăm sóc. Em gái Đòa là Ngân Thị Khanh, 8 tuổi và cô em út học mẫu giáo cũng rất ngoan ngoãn. Khó ai có thể tưởng tượng được rằng, 3 chị em Đòa ai cũng bắt đầu cuộc sống tự lập từ lớp 1. Học hành, nấu nướng, giặt giũ, chi tiêu bữa ăn hàng ngày, chăm sóc nhau khi ốm đau, bệnh tật, mọi công việc ấy đều một tay chị cả Đòa cáng đáng.

Giữa núi rừng thâm u, bữa ăn của những cô bé này cũng cực vô cùng. Tôi hỏi Đòa: “Mỗi tuần bố mẹ gửi cho cháu bao nhiêu tiền?”. Đòa trả lời: “Dạ, ngày xưa là 20 nghìn, giờ thì 30 nghìn ạ”. “3 chị em mỗi tuần chỉ có 30 nghìn thì chi tiêu thế nào?”-tôi băn khoăn. Đòa cười: “Chiều hằng ngày cháu đi lấy măng, hái rau rừng về ăn, còn 30 nghìn thì cháu mua cá khô ăn cả tuần chú ạ”. “Thế có bao giờ được ăn thịt không?”. Thấy tôi hỏi thế, chị em Đòa lẳng lặng nhìn nhau có vẻ bối rối, thầy hiệu trưởng Dung đỡ lời: “ Có, thi thoảng bố mẹ các em lại gửi ra một ít thịt nhưng mà hiếm lắm”.

Khi tôi cùng thầy Dung đến lán thăm chị em Đòa, cơm tối đã bắc bếp. Hai cái xoong nhỏ xíu, méo mó đen nhánh nhọ nồi. Tôi mở vung xem nồi canh rau rừng đang đun sôi sùng sục, thứ gia vị nêm vào chỉ duy nhất có muối trắng. Đòa bảo: “ Tối nay, mấy chị em chỉ ăn cơm với canh thôi”.

Rời lán của Đòa, vượt qua hai con suối, thầy Dung đưa tôi đến một trường hợp đặc biệt mà chỉ nghe kể tôi cũng thấy đắng lòng, xen lẫn sự cảm phục. Cái lán nhỏ nằm sát với con suối, lẻ loi giữa một khu đất rộng là của cô bé Phạm Thị Nguyệt cùng cậu em trai Phạm Bá Kiên.

Cùng học lớp 5 với Đòa nhưng Nguyệt nhỏ thó, nước da ngăm đen lại rất ít nói. Trước khi đến thầy Dung cho biết, Nguyệt là học sinh giỏi toàn diện xuất sắc của trường nhưng hoàn cảnh gia đình cực kỳ khó khăn. Nguyệt lên lớp 2 thì bố mẹ cũng rút sâu vào bản Chiềng dựng nhà làm rẫy. Nguyệt và em trai phải một mình chống chọi với những đêm đông cắt da pha thịt ở Mường Lát để nuôi ước mơ học lấy con chữ.

Cái lán nhỏ tuềnh toàng lợp mái gianh đã thấp thoáng vài ba lỗ thủng. Tài sản quý giá nhất mà bố mẹ để lại cho 2 chị em là một cái quạt máy, một cái chăn đệm đã cũ sờn. Không có bàn học, không có đèn, bốn bề cái lán trống hoác.

Tôi đến, cái bếp đặt giữa sàn nhà vẫn còn lạnh ngắt, Nguyệt bảo: “Gạo hết nên hai chị em cháu ăn cơm nguội còn thừa lại lúc trưa. Sáng mai cháu mới về bản”. Nhà Nguyệt nghèo, mẹ lại bệnh tật quanh năm không lao động được. Anh Phạm Bá Lênh, bố của Nguyệt cực chẳng đã phải bỏ lại 2 đứa con thơ dại đưa vợ đi sâu vào rừng để mưu sinh. Góp nhặt hàng tháng cũng chỉ đủ tiền cho con ăn học, vợ bệnh cũng đành chịu không có điều kiện đi viện khám.

Sống tự lập giữa rừng nhưng Nguyệt chăm học và học rất giỏi

Bóng tối miền biên viễn choàng xuống bản nghèo, trong lán của chị em Nguyệt tối như hũ nút. Chiếc bóng điện 15W, chạy bằng điện nước tối om chẳng khác cái đèn sắp cạn dầu tàn bấc. Tôi hỏi Nguyệt: “Hai chị em ở thế này có sợ không?”. Cô bé trả lời: “Ngày bố mẹ đi lên nương cháu còn nhỏ nên cũng sợ. Em Kiên cứ đêm đến là khóc, cháu dỗ không được cũng khóc theo. Giờ thì quen rồi, cháu thấy bình thường, không thấy sợ sệt gì nữa”.

Mấy năm trước, Nguyệt còn nhỏ bây giờ cô bé người Thái này cũng đâu có lớn. Ở thành phố, tuổi của chị em Nguyệt vẫn còn được chăm bẵm như còn nằm trong nôi, săn sóc từng miếng ăn, cưng nựng từng giấc ngủ. Còn Nguyệt, mấy tuổi đầu đã tự lập, xa mẹ vắng cha lại thay vai đỡ đần chăm em ăn học. Giữa thăm thẳm rừng núi chúng lớn lên như cây dại nhưng rất ngoan và học giỏi. Nguyệt đã 5 năm liền đạt học sinh giỏi xuất sắc toàn trường, được nhà trường cử đi giao lưu học sinh giỏi cấp tiểu học toàn huyện Mường Lát. Mỗi lần đạt được thành tích cao Nguyệt chạy một mạch từ lán vào tận bản Chiềng khoe với mẹ. Bởi, ở lán hai chị em chẳng biết chia sẻ với ai.

Khuôn mặt của cô bé 11 tuổi cảm giác như đang nặng trĩu nỗi buồn. Tôi và thầy Dung ngồi với hai chị em nhưng thi thoảng Nguyệt lại đứng dậy ra ngồi xuống bậu cửa nhìn xa xăm về phía bản Chiềng. Trông thấy cảnh tượng ấy, tôi cũng buồn lòng đến tứa nước mắt.

Nguyệt kể, cứ thứ 7 là Nguyệt, Kiên và chị em Đòa lại dắt nhau về bản thăm cha mẹ, lấy gạo, lấy tiền. Mỗi tuần gia đình Nguyệt cho hai cân gạo và 20 nghìn đồng chị em tự sàng sê, nấu nướng nuôi nhau. Có lần chưa đến cuối tuần đã hết gạo, Nguyệt sang những nhà xung quanh vay tạm. Không vay được gạo hai chị em lại ăn vã rau rừng thay cơm, luộc măng ăn chống đói. Có bữa, Nguyệt nhịn ăn dành phần cơm cho cậu em trai để em có sức đến trường. Đói, nhưng học xong bài là Nguyệt lại đi hái rau rừng, đi bẻ măng, kiếm củi.

11 tuổi nhưng Nguyệt đã có 5 năm sống tự lập nuôi em khi không có cha mẹ bên cạnh. Khi mùa đông đến, chị em Nguyệt sống trong cái lạnh khủng khiếp. Sàn lán làm bằng nứa toang hoác khiến gió lùa ngược vào trong làm hai đứa bé gầy gò run rẩy. “Mùa đông hai chị em cháu đốt lửa cả đêm. Nhưng cũng có hôm trời lạnh quá, đốt lửa cũng không ấm được, cháu quây chăn vào góc nhà cho kín gió để học bài”- Nguyệt tâm sự.

Hai chị em ở lán nên việc chi tiêu, mua sắm Nguyệt tự mình trang trải. Bữa ăn hàng ngày Nguyệt cũng tự nấu nướng, quần áo của hai chị em Nguyệt cũng tự giặt. Khi tôi hỏi về mẹ, Nguyệt buồn bã trả lời: “Mẹ cháu yếu lắm, không làm nương làm rẫy được. Cháu không biết mẹ bị bệnh gì, bố cháu cũng không biết, chỉ thấy mẹ hay đau. Nhà nghèo bố không có tiền đưa mẹ đi viện. Cháu sẽ học thật giỏi, cháu muốn làm bác sĩ để chữa bệnh cho mẹ…”

Trong suốt quãng thời gian trò chuyện, khuôn mặt, ánh mắt của cô học trò nghèo 11 tuổi không giấu được nỗi buồn: “Sang năm là cháu lên cấp 2, không biết cháu còn đi học tiếp được không chú ạ. Đi học xa, chắc nhà cháu không đủ tiền đâu”. Nghe Nguyệt nói, tôi và người thầy giáo trẻ bám bản thinh lặng nhìn ra con suối róc rách chảy. Ở trường Trung Lý 2, thầy Dung cho biết đã có rất nhiều trường hợp như thế, không thể học tiếp vì không có tiền.

Tiếp sức cho giấc mơ

Đêm xuống, tôi ngồi nghe thầy Dung mổ xẻ những khó khăn của nghề giáo cắm chốt ở bản nghèo. Thầy Dung bảo: “Thấy nghị lực của những học sinh như em Đòa, em Nguyệt chúng tôi cũng như được tiếp thêm sức mạnh. Đã vào đây dạy chữ thì thầy cô nào cũng có thừa tâm huyết. Nhưng anh thấy đấy, mới chục tuổi đầu mà những đứa bé ấy đã phải sống cực như thế. Nhìn thấy chúng bám vào nhau, một mình vượt qua khó khăn vừa thấy tự hào nhưng cũng xa xót lắm chứ”.

Thầy hiệu trưởng trường Trung Lý 2 Phạm Đăng Dung

Nhờ những chính sách hỗ trợ kịp thời của Nhà nước những đứa trẻ như Nguyệt, như Đòa, như hàng chục cô cậu bé khác đến trường không phải lo tiền học, không phải lo sách vở, bút mực. Nhờ những tấm lòng vàng, những tổ chức từ thiện mà các em có túi sách mới để đeo, có bộ quần áo ấm mùa đông để mặc. Nhưng, con đường mở ra những ước mơ đâu đã thênh thang, đâu đã dễ dàng như thế với những đứa trẻ nghèo này. Ai có thể nghĩ rằng, mai kia cô bé Đòa phải ngừng việc học để theo cha lên rừng làm rẫy. Cô học trò nghèo 5 năm liền học giỏi toàn diện Phạm Thị Nguyệt phải chia tay mái trường vì mẹ ốm đau, cha không còn làm ra tiền cho đi học nữa?.

Thầy Dung nói: “Ở thành phố, tôi biết tiền tiêu vặt một ngày bằng cả tháng thậm chí gấp nhiều lần tiền ăn của chị em cô bé Nguyệt, bé Đòa. Tôi dẫn chứng thế thôi chứ không dám so sánh vì quá khập khiễng. Nhưng, ở đây những đứa trẻ đến trường vì những ước mơ còn dưới phố các em đi học mà như đang bước vào một cuộc đua thứ hạng, danh vọng. Đôi khi thứ danh vọng ấy lại không dành cho các em học sinh”.

Tôi cũng cùng quan điểm với thầy Dung, không thể đem ra so sánh vì rất khập khiễng. Nhưng tôi vẫn mong, ước mơ của những đứa trẻ dù ở bất kỳ đâu đều phải được thực hiện với một sự hỗ trợ công bằng. Đòa ước mơ sau này làm Công an, Nguyệt mơ sau này làm bác sĩ và cả hai cô học trò đều có mục đích học để thoát nghèo.

Dựng lán đến trường, câu chuyện của những đứa trẻ nghèo tưởng như trong chuyện cổ tích nhưng có thật. Giữa chốn thâm sơn cùng cốc, những đứa trẻ đã biết nương tựa, đùm bọc nhau, nuôi ước mơ bằng những bữa ăn rau cháo, vượt khó đạt thành tích đáng nể trong học tập.

Chia tay Cò Cài, tôi ám ảnh bởi những con đường thốc gió bụi mờ mịt, ám ảnh bởi những cô bé học trò nghèo chong đèn ngồi học giữa cái lán “dã chiến” ở rừng. Có lúc, tôi chột dạ lo lắng, bất an cho những đứa trẻ nơi ngút ngàn miền biên viễn xa xôi. Để đến được trường, để có được cái chữ dường như tuổi thơ của các em bị đánh mất vì gian truân của cuộc sống mưu sinh. Nhưng biết làm sao được, chỉ mong những ước mơ ấy sẽ được tiếp thêm sức mạnh để bay cao, bay xa hơn.

Theo xahoi