Khát chữ, 3 chị em dựng lán cạnh trường với 20 nghìn mỗi tuần (P1)

Ở cái nơi nghèo đói và xa xôi ấy, được đi học lấy cái chữ là cả một ước mơ xa vời.

Lán “dã chiến” của chị em Đòa.

Mường Lát mùa này hoa mộc miên nhuộm đỏ những vạt rừng. Vẫn những con đường khổ ải gánh lớp bụi dày ngập cả bánh xe. Chiều tối, cơn gió quay quắt của đại ngàn ào về từ bên kia biên giới vốc bụi che kín lối vào bản Chiềng. Vượt gần 300 cây số, khi hướng Tây đã tắt lịm ánh mặt trời tôi vẫn chưa cán đích. Đứng từ trên cao nhìn xuống thung lũng bên dòng chảy của sông Mã kiêu hùng chỉ thấy đôi ba mái nhà sàn tỏa khói thưa thớt. Dưới con suối nhỏ, những cô bé người Thái oằn lưng gùi những can nước về lán. Đêm đến, chúng lại quây tròn quanh bóng điện chập chờn để bền bỉ bám đuổi con chữ.

Chữ không đến được bản Chiềng

Mường Lát vượt thế kỷ này sang thế kỷ khác vẫn là huyện đứng đầu trong việc chiếm lĩnh những cái nhất của tỉnh Thanh Hóa: xa nhất, nghèo nhất và còn là cái chảo nóng nhất tỉnh về tội phạm ma túy. Ở Mường Lát đã có những dòng họ từ thế hệ này qua thế hệ khác bám theo nghề chân truyền là buôn cái chết trắng, có những gia đình hàng chục người từng xếp hàng điểm danh trong sổ tử tù. Trừ ma túy thì cái gì đến Mường Lát cũng khó, ngay cả cái chữ cũng không ngoại lệ.

Bản Chiềng là một bản rất nghèo của xã Trung Lý, chưa dám nói là nghèo nhất của Mường Lát. Bản Chiềng xa, rất xa. Người dân bản Chiềng từ khi sinh ra đến lúc chết đi cũng chỉ biết cái cây trong rừng, con cá dưới suối, mùa hoa ban nở, mùa hoa ban tàn.

Rừng ấp ủ người bản Chiềng trong cái đói cơm, khát nước quanh năm mà không tìm được lối ra. Hai năm trước, nhiều người còn không biết bản Chiềng nằm ở đâu. Bản Chiềng nằm biệt lập giữa chon von đồi núi không có đường vào. Ngay mới đây thôi, một thanh niên bản địa còn ngây ngô trả lời tôi: “Chiềng à, xa lắm à. Nó nằm ở cái núi mờ mờ kia kìa, quăng mấy con sào nó cũng không tới được đâu”. Hỏi đường đến Mường Lát người ta cười xòa, tìm lối tới bản Chiềng nhiều người phát khóc.

Giờ thì bản Chiềng đã có đường. Từ trục chính lên Mường Lát vào tới bản Chiềng khoảng hai chục cây số. Tuy đã có con đường mới được “khai hóa” chạy từ lưng ngọn núi này xuống chân quả núi khác nhưng để vào tới bản gian nan vô cùng. Trăm cái khó bủa vây, quanh năm người dân bản cứ lùi lũi, thui thủi như con nai, con hoẵng trong xó rừng. Khi người bản Chiềng biết bên ngoài xó rừng kia văn minh nhân loại đã đi qua hàng thế kỷ họ mới giật mình, vội vã đuổi theo con chữ.

Nhưng, bản Chiềng xa, người dân sống thưa thớt, số lượng con em đi học đếm chưa hết đầu ngón tay. Tính từ nhà nọ đến nhà kia cũng quăng dăm con sào, lội qua chục con suối nên việc “cõng chữ lên non” khó lắm. Cả xã Trung Lý có 6 điểm trường, cố gắng bằng giá nào chữ cũng không lên được bản Chiềng xa xôi mù mịt. Thế là, chữ dừng lại ở bản Cò Cài, thầy cô giáo cũng ở lại bản Cò Cài trong khi bản Chiềng còn cách đó 5 cây số nữa.

Luôn tâm niệm con chữ quý hơn vàng, người bản Chiềng đã quyết tâm đưa con em đi khai hóa tri thức. 4 giờ sáng, trong những xó rừng những bước chân vội vã đạp đá cõng con tiến xuống Cò Cài. Suốt 5-6 năm dòng dã, giờ những đứa bé ở bản Chiềng đã phấp phới nhìn thấy tương lai và ở chúng có một nghị lực phi thường.

Dựng lán tìm chữ

Ngân Thị Đòa, 11 tuổi, học sinh lớp 5, trường tiểu học Trung Lý 2 cắm chốt ở Cò Cài. Đòa là người dân tộc Thái, nhà nghèo có đến 4 chị em gái. Bố, mẹ Đòa quanh năm phát nương làm rẫy lại sinh 4 đứa con liền tù tì nên khó khăn lại gối khó khăn.

Đòa kể, từ lớp 1 đến lớp 3 bố mẹ cho em đi học bên xã Mường Lý. Thuở ban đầu đến với cái chữ gian nan vô cùng cực. Nhà Đòa nằm ngay con sông Mã bốn mùa nước cuồn cuộn chảy về xuôi. Muốn sang Mường Lý thì bắt buộc phải vượt sông, cưỡi trên lưng con sóng dữ. Bố Đòa, anh Ngân Văn Yểm năm ấy vẫn còn chưa đến tuổi 30 cũng giống con, khát khao chữ nghĩa lắm. Anh Yểm đánh quả liều chặt luồng, cột thành bè ngày ngày đưa mấy đứa con vượt sông tìm chữ.

Đòa (ngoài cùng bên phải) cùng 2 em gái Đòa

Người bản Chiềng thấy thế đâm ra lo lắng, nói: “Chữ có đẻ ra gạo, ra ngô không mà cược cả tính mạng với hà bá thế?”. Anh Yểm bảo: “Có chữ là có ngô dù thế nào tao cũng phải cho con đi học”. Nhưng cái bè chỉ vượt sông được vài tuần là bị nước đánh tan tác, 3 năm học không biết bao nhiêu bè mảng chìm xuống đáy sông. Lo lắng cho con, lại thêm cái đói cứ dồn dập nên khi Đòa học hết lớp 3 anh Yểm bảo con nghỉ học. Cô em gái kế sau Đòa thương cha mẹ, thương hoàn cảnh nghèo khó lại thấy hành trình học chữ nhọc nhằn quá nên “xung phong” ở nhà đi nương. Nhưng, Đòa thì khóc lóc: “Con muốn được đi học, đi học thì mới thoát nghèo được bố mẹ ạ”.

Thương con, không nỡ dập tắt hi vọng của Đòa nên anh Yểm lặn lội xuống Cò Cài xin cho con đi học. Đường từ bản Chiềng xuống tới trường tiểu học Trung Lý 2 dài chừng hơn 5 cây số. Lối mòn đi qua hàng chục con suối, băng qua mấy ngọn đồi việc đến trường quả thật không dễ với cô bé chưa đầy 10 tuổi. Bao đêm trăn trở, anh Yểm quyết định dựng lán gần trường để Đòa yên tâm học hành…

(Còn nữa!)

Theo xahoi