Khẳng định vai trò trung tâm của ASEAN giữa một thế giới biến động khó lường

Tuần lễ Hội nghị Cấp cao Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) lần thứ 46 và các hội nghị cấp cao liên quan đã chính thức khép lại vào hạ tuần tháng 5 vừa qua với nhiều dấu mốc đáng nhớ.

Nhà báo Puy Kea – Chủ tịch Câu lạc bộ Nhà báo Campuchia (CCJ) – trả lời phỏng vấn phóng viên TTXVN. Ảnh: Quang Anh/PV TTXVN tại Campuchia

Trở về từ hội nghị, nhà báo Puy Kea, Chủ tịch Câu lạc bộ Nhà báo Campuchia (CCJ) chia sẻ với phóng viên TTXVN tại Phnom Penh góc nhìn riêng về chương trình nghị sự nổi bật trong chuỗi sự kiện hoạt động tại diễn đàn khu vực vừa kết thúc, cùng những điểm nhấn xoay quanh các cuộc gặp, hội nghị cấp cao giữa ASEAN với các đối tác ngoại khối cũ và mới. Qua đó, nhấn mạnh vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc khu vực, trong bối cảnh tình hình thế giới diễn biến phức tạp và khó lường, chiến tranh thương mại leo thang, cũng như vấn đề đàm phán thuế đối ứng và cạnh tranh địa chính trị giữa các nước lớn, đặc biệt là ở khu vực Đông Nam Á.

Theo Chủ tịch CCJ , có nhiều chủ đề thảo luận trong Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 46 tại thủ đô Kuala Lumpur (Malaysia), cùng nhiều văn kiện được thông qua, công bố nhưng chủ đề nội dung trao đổi, thảo luận nhiều nhất vẫn là những vấn đề xảy ra trong khu vực, tiêu biểu là tình hình nội bộ Myanmar, vấn đề quan trọng luôn khiến ASEAN quan tâm. Hầu hết các diễn đàn cấp khu vực đều tập trung thảo luận biện pháp hỗ trợ Myanmar và thúc đẩy giải pháp hòa bình cho tình hình Myanmar. Cùng với đó là nội dung chủ đề mở rộng thành viên khối ASEAN.

Theo ông Puy Kea, trên cương vị Chủ tịch luân phiên ASEAN năm 2022, Campuchia từng đóng vai trò thúc đẩy kết nạp Timor Leste. Tại hội nghị lần này, cùng với Campuchia, Việt Nam, Lào và một số quốc gia khác cũng lên tiếng ủng hộ xúc tiến sớm kết nạp Timor Leste làm thành viên thứ 11 của khối. Thêm vào đó, việc tân Tổng thống Indonesia Prabowo Subianto đề xuất ASEAN xem xét kết nạp Papua New Guinea làm thành viên thứ 12 của khối cũng là một đề xuất đầy bất ngờ, cho thấy viễn cảnh về một khối ASEAN với 12 thành viên. Tuy nhiên, theo nhận định của ông Puy Kea, chủ đề này có lẽ cần thêm thời gian thảo luận lâu dài.

Trong bối cảnh ASEAN đang tìm cách mở rộng tư cách thành viên và vai trò của tổ chức khu vực này, nhiều quốc gia và khu vực cũng tìm đến, các nhà lãnh đạo ASEAN tiếp tục thảo luận, tìm cách duy trì nguyên tắc ban đầu của khối – vai trò trung tâm ASEAN. Tại nghị trường ASEAN, ngoài các chủ đề đã ấn định, nhiều nội dung chủ đề khác cũng được đưa ra thảo luận, trong đó có vấn đề tác động từ các biện pháp thuế quan mới của chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump và những bước đi của ASEAN.

Có thâm niên tham dự diễn đàn khu vực trong gần ba thập kỷ qua, nhà báo Puy Kea cho rằng Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 46 khác với những lần trước khi đưa vào chương trình nghị sự nội dung làm việc với Hội đồng hợp tác vùng Vịnh (GCC), bao gồm nhóm 6 quốc gia đến từ Trung Đông, trong đó có Saudi Arabia , Oman , Qatar , Kuwait … Đây là hội nghị lần thứ hai giữa hai bên nhưng là lần thứ nhất diễn ra tại một quốc gia thành viên ASEAN và có thêm sự tham gia của Trung Quốc. Diễn đàn song phương giữa ASEAN với GCC và diễn đàn 3 bên giữa ASEAN với GCC và Trung Quốc là hai diễn đàn mới của ASEAN, cho thấy bước tiến của ASEAN trong việc mở rộng thành viên.

Theo nhà báo Puy Kea, ASEAN có thị trường lớn với hơn 600 triệu dân, trong khi các quốc gia Trung Đông có khoảng 60 triệu dân, bằng 1/10 ASEAN. GCC nhìn thấy thị trường rộng lớn của ASEAN và ngược lại ASEAN cũng nhìn thấy Trung Đông tuy là thị trường nhỏ nhưng bao gồm các nước có tiềm lực kinh tế mạnh. Ông nêu quan điểm: “ASEAN nhận thấy có thể đưa hàng hóa, lao động của mình sang Trung Đông. Ngược lại, các nước giàu cần bán xăng dầu cho ASEAN vì khu vực này có nhu cầu cao. Đó là sự bổ sung cho nhau, có lợi cho cả đôi bên”. Sự kết hợp ba bên bao gồm ASEAN, GCC và Trung Quốc khiến thị trường càng rộng lớn hơn nữa và quan trọng hơn cả ba bên đều cần nhau, bổ trợ và bổ sung cho nhau. Trong mối quan hệ này, ASEAN vẫn khẳng định vai trung tâm của mình.

Bên cạnh đó, theo phóng viên kỳ cựu người Campuchia, có nhiều ý kiến thảo luận tại hội nghị về vai trò trung tâm của ASEAN trong bối cảnh tình hình thế giới đầy biến động và khó lường hiện nay, xoay quanh 3 trụ cột của ASEAN, bao gồm trụ cột an ninh – chính trị, kinh tế và văn hóa – xã hội – giáo dục. Tại diễn đàn vừa qua, các Bộ trưởng phụ trách kinh tế, ngoại giao và Thủ tướng nước chủ nhà Malaysia đều khẳng định thông điệp cho rằng ASEAN cần có một tiếng nói chung có trọng lượng về mọi vấn đề của thế giới và khu vực; đồng thời nhấn mạnh rằng ASEAN có quyền nói lên tiếng nói của chính mình, không ai có thể nói thay ASEAN.

Từ góc nhìn đó, chuyên gia người Campuchia nhận định mỗi quốc gia đều nỗ lực đàm phán với Mỹ song hội nghị ASEAN khẳng định rằng ASEAN cần xuất phát cùng lúc để tiếng nói có trọng lượng hơn, trong bối cảnh cạnh tranh địa chính trị và chiến tranh thương mại nổi lên ngày càng rõ ràng giữa các nước lớn. Theo nhà báo Puy Kea, với vị trí địa chính trị của mình, việc ASEAN có tiếng nói chung trong mọi vấn đề khu vực và thế giới là hết sức quan trọng.