Khán giả & bóng đá

Bây giờ mà còn nói về khán giả bóng đá? Ai chẳng biết rằng khán giả là thước đo quan trọng nhất: Thước đo thành công, thước đo sự hấp dẫn, thước đo tài chính, thước đo sức sống… ? Chỉ có điều là, biết thì biết cả, nhưng làm thì lại là chuyện khác hẳn.

Khán giả bóng đá có thể phân thành 2 nhóm: Khán giả ngồi trên khán đài và khán giả ngồi trước màn ảnh truyền hình. Chúng ta vốn nghĩ, chuyện khán giả là chuyện “hữu xạ tự nhiên hương”, cứ đá cho hay, có nhiều trận thắng, là tự nhiên có nhiều khán giả đến sân. Đó là điều kiện cần, nhưng chưa đủ. Bóng đá là hàng hóa, và muốn bán hàng thì ngoài chuyện hàng phải tốt, giá cả phải chăng, còn phải có rất nhiều chiêu thức khác nữa, mà người ta gọi là PR. Nghe đâu, trên thế giới ngày nay, tiền để tạo ra mẫu mã cho hàng hóa, tiền quảng cáo và giới thiệu sản phẩm đã lên tới xấp xỉ 50 % tổng số giá bán. Còn trong bóng đá của chúng ta hiện nay, số tiền đầu tư chủ yếu chỉ là tập trung vào việc trả cho cầu thủ thật nhiều, chứ khoản đầu tư cho khách hàng – khán giả có lẽ chỉ nằm ở một con số rất thấp, nếu không muốn nói là chẳng có gì.

Trong bóng đá của chúng ta hiện nay, số tiền đầu tư chủ yếu chỉ là tập trung vào việc trả cho cầu thủ thật nhiều, chứ khoản đầu tư cho khách hàng – khán giả có lẽ chỉ nằm ở một con số rất thấp, nếu không muốn nói là chẳng có gì.

Trong cấu trúc một CLB bóng đá chuyên nghiệp, có hẳn một ban chuyên trách phục vụ người hâm mộ. Với ban này, các Fans Club ra đời, một cách tự giác, không bị ràng buộc bởi các thủ tục hành chính, được CLB chăm sóc và hỗ trợ theo rất nhiều hình thức sáng tạo khác nhau. Có những CLB đề ra chính sách cụ thể để lôi kéo người hâm mộ cho cả chục năm sau, nghĩa là sớm quan tâm đến cả những “fans nhí”. Trong 18 CLB thuộc Bundesliga thì có tới 10 CLB miễn phí cho trẻ em từ 3 đến 6 tuổi vào sân, miễn là mang theo giấy chứng sinh và ngồi cùng chỗ với bố mẹ. Ở một số CLB khác, như Dortmund, Wolfsburg hay Stuttgart, tiền vào sân cho trẻ em tới 6 tuổi chỉ là tượng trưng: Từ 1 cho tới 5 Euro. Trong các CLB còn lại như Bayern, Schalke, Bremen…, có vé vào sân dài hạn cho trẻ em, với mức giảm giá tới 50 %. Khi đến sân và yêu đội bóng từ ngày còn thơ dại, thì tình yêu ấy sẽ bền bỉ và kéo dài tới suốt cuộc đời. Thậm chí, người ta muốn xây dựng nên một kiểu tình cảm bóng đá có tính chất gia đình.

Cả một khu vực được ngăn lại để đủ chỗ cho hàng trăm nghìn CĐV Dortmund ăn mừng chức vô địch- Ảnh Internet

Để đạt tới mức gắn bó gia đình như thế, mối quan hệ giữa cầu thủ và khán giả phải được chăm sóc đặc biệt. Trong những nhiệm vụ của cầu thủ bóng đá chuyên nghiệp, có một nhiệm vụ cụ thể: Chăm sóc khán giả. Khi Lothar Matthaeus còn chơi cho Bayern, mỗi ngày anh phải dành cho người hâm mộ ít nhất 1 giờ đồng hồ: Dọc và trả lời thư, tặng chữ ký, giao lưu… Có những trận giao hữu với cổ động viên, Uli Hoeness đem đến sân bóng cả ngàn cái xúc xích sản xuất trong nhà máy của ông, tự tay nướng và đem lên khán đài tặng cho khán giả. Còn nếu bạn là một Fans Club có đăng ký, bạn có quyền mời cầu thủ đến giao lưu tại CLB của mình, để hỏi chuyện về CLB, để chất vấn, đề đạt và chờ đợi một lời giải đáp.

Nghĩa là, phải làm sao để CLB trở thành một phần máu thịt của cộng đồng khán giả. Đội bóng tuyệt đối không phải là một gánh hát rong, lưu diễn nay tỉnh này mai tỉnh khác, hát cho hay để thu vé, rồi ra về. Khi mới đến Dortmund, huấn luyện viên Juergen Klopp nhận xét: “Khán đài ở đây rất đặc biệt. Nhưng hình như chỉ có khán đài phía Nam (25.000 khán giả) mới thực sự sống chết với đội bóng. Ở các khán đài khác, người ta xem bóng đá với thái độ dửng dưng”. Bây giờ, sau 2 mùa bóng, ông vui vẻ nhận xét: “Khán đài đã khác trước nhiều rồi. Cả 80.000 khán giả đã sống cùng đội bóng, sống cùng trận đấu”. Còn ông Chủ tịch Dortmund Hans-Joachim Watzke khẳng định: “Mỗi khán giả đều cảm thấy có phần đóng góp của mình trong thành tích chung của Dortmund”. Thành tích bóng đá lớn đến nỗi người ta phải công nhận: Ở cái tỉnh Dortmund này, chuyện hầm mỏ, chuyện khai khoáng, chuyện bia bọt… đều có thể qua đi, nhưng riêng bóng đá thì là vĩnh viễn.

Như vậy, chuyện khán giả bóng đá cũng không còn là chuyện của bóng đá nữa, mà là chuyện của một vùng đất, là chính sức sống của một địa phương. Ở Dortmund, bóng đá đã trở thành một cái gì đó như tôn giáo. Trường Đai học Kỹ thuật Dortmund chúc mừng 6.000 sinh viên mới nhập học bằng một buổi lễ ra mắt tại… sân vận động bóng đá. Khi Dortmund ăn mừng chiếc đĩa bạc vô địch, cả một đoạn quốc lộ B1 bị cấm để đủ chỗ cho 400.000 người nhẩy múa. Và trong lần ăn mừng ấy, Subotic đã rời ô tô xuống vui vẻ với một CLB cổ động viên, và bây giờ người ta đề nghị gọi cái chỗ ấy là &’bãi đỗ xe Subotic”. Và cũng rất lạ, ở Dortmund thì nhìn chung vé xem nhạc kịch rẻ hơn vé xem bóng đá. Cái vinh dự ấy của bóng đá là sự tưởng thưởng cho những đóng góp của bóng đá, về mặt tinh thần – là niềm vui sống hân hoan, về mặt vật chất – là những khoản thuế không nhỏ, là công ăn việc làm. Cho nên, mối quan tâm số một của thị trưởng Dortmund Ulli Sierau chính là bóng đá. Ông đi họp với chiếc khăn Dortmund trên vai, và nhiều người trở thành khán giả bóng đá theo ông.

Khán giả không đơn thuần chỉ là nhìn xem, chỉ là chứng kiến, mà cái hấp dẫn khi vào sân còn nằm ở chỗ tự mình tham gia vào sự kiện. Tự mình tạo nên không khí, để có cảm giác rằng, trong cái thắng lợi của đội bóng có sự đóng góp của chính mình. Hay nếu đội nhà có thua, thì hoặc tự mình cảm thấy có lỗi, hoặc tự mình có thể tìm hiểu xem vì sao mà lại thua như thế? Có những nhóm khán giả có chương trình cổ động riêng, cứ vào sân là cổ vũ như thế, hò hét như thế, ca hát như thế, bất chấp trận đấu diễn ra như thế nào. Đây là kiểu cỗ vũ đã được “lập trình”, dẫu có huyên náo, nhưng hơi thiếu sức mạnh. Có những nhóm cổ vũ chuyên nghiệp hơn hẳn, họ cổ vũ tùy theo diễn biến và tình huống trên sân, và muốn thế thì phải hiểu trận đấu, thậm chí hiểu từng cầu thủ, và có sự hỗ trợ của chính CLB. Cho nên, có thể nói “khán giả” cũng trở thành một “nghề”. Bóng đá chuyên nghiệp mà!

Cũng có những khán giả gây rối, manh động. Bóng đá cũng đôi khi dính đến những thảm họa. Và từ đó, với khán giả cũng phải có sự phân biệt, để trừng phat nghiêm những kẻ phá đám. Một cách tế nhị, gần đây Liên đoàn bóng đá Đức (DFB) đã đi đến thỏa thuận: Cần phải cấm một số khán giả quây phá vào sân, nhưng đây không phải là việc của DFB, đây là việc của cảnh sát.

Xây một sân vận động cũng phải có hai tiêu chí: Tiêu chí đá bóng (điều kiện thi đấu) và tiêu chí khán giả. Đường đi đến sân có thuận tiện không? Gửi xe thế nào? Khi ra về có tắc nghẽn không? Chỗ ngồi, tầm nhìn có thoáng đạt không? Đồ ăn thức uống trên sân có đạt yêu cầu không? Các vấn đề an ninh có đảm bảo không…? Vì vậy, khi kiểm tra sân, quan chức bóng đá không chỉ kiểm tra mặt cỏ, ánh sáng, khả năng thoát nước…, mà còn kiểm tra tất cả các dịch vụ liên quan đến khán giả nữa. Phải cho khán giả có cảm giác rằng, họ thực sự được quan tâm, săn sóc. Chứ không phải đến sân còn phải mang theo một miếng giẻ để lau chỗ ngồi.

Với khán giả, không chỉ là xem một trận bóng đá, mà là sống một phần cuộc đời mình thông qua bóng đá. Người làm bóng đá tìm đến khán giả, thuyết phục khán giả rằng, đến sân thì sẽ thỏa mãn ước nguyện ấy. Đấy là chưa kể, còn một câu chuyện khác về khán giả truyền hình, về người hâm mộ qua Facebook.