Khám phá trạm bơm xả thải đẹp như ‘kiệt tác kiến trúc’ thế giới

Trạm bơm có tuổi đời 150 năm được mệnh danh là nhà thờ của những đầm lầy đã cứu vãn sự ô nhiễm khủng khiếp của sông Thames ở thủ đô London.

Tọa lạc tại phía Đông của thành phố London (Anh), một công trình kỉ niệm cống rãnh của London có từ thời Victoria được mang tên “thánh đường trên bùn lầy”. Đó chính là trạm bơm Crossness, mở cửa từ năm 1985.

Nơi đây được mệnh danh là “Thánh đường trên bùn lầy”.

Đây cũng là một trong những trạm bơm nước thải đầu tiên trên thế giới dựa theo thiết kế Crossness của Sir Joseph Bazalgette (1819 – 1891), kỹ sư trưởng tại hội đồng xây dựng vùng đại đô thị London Metropolitan. Bazalgette khi ấy đang đau đầu tìm giải pháp cho vấn đề chất thải sinh hoạt và công nghiệp chưa qua xử lý của thành phố được đổ trực tiếp xuống dòng sông Thames – biến nó thành một cống rãnh lộ thiên mà không loài cá hay sinh vật thủy sinh nào sống được.

Bên cạnh mùi hôi thối bốc lên từ dòng sông là nguy cơ ô nhiễm nguồn cấp nước sinh hoạt cho thành phố, dẫn đến hàng loạt bệnh dịch chết người như tả lị, thương hàn…

Bên ngoài trạm bơm Crossness.

Ý tưởng của Bazalgette là cần đưa nước thải ra càng xa thành phố càng tốt, cụ thể là về phía Đông Nam sông Thames, nhờ vào trọng lực nước và sử dụng máy bơm công suất lớn.

Để làm được điều đó, ông đã đề xuất xây dựng một mạng lưới cống chặn có tổng chiều dài khoảng 82 dặm, song song với dòng sông. Lượng nước thải được gom từ hơn 450 dặm đường ống, bản thân chúng lại tiếp nhận lưu lượng từ gần 13.000 dặm đường ống nhỏ hơn tại các địa phương, có thể lên tới hơn nửa triệu gallon mỗi ngày.

Phần nội thất đặc sắc bên trong trạm bơm nước thải Crossness tại London.

Công việc xây dựng đã tiêu tốn rất nhiều thời gian, công sức và tiền bạc khi người ta phải đào 3,5 triệu m3 đất, sử dụng hết 318 triệu viên gạch, 880.000 m3 bê tông và vữa. Ngoài ra, Bazalgette còn cho xây thêm 3 bờ kè lớn dọc sông Thames, phía trong bố trí các đường cống thoát nước.

Phần lớn nước thải có thể tự di chuyển nhờ vào trọng lực, nhưng tại một số nơi như Chelsea, Deptford, Abbey Mills và Crossness (vốn có địa thế thấp), người ta phải xây dựng các trạm bơm công suất lớn để đưa nước lên cao.

Vào thời điểm đó, những trạm bơm ở Abbey Mills và Crossness được đánh giá là mang phong cách kiến trúc tráng lệ nhất – với phần mái vòm được trang trí công phu không khác gì một nhà thờ Byzantine.

Trạm bơm Crossness được đánh giá là mang phong cách kiến trúc tráng lệ nhất thời bấy giờ.

Nhà sử học kiến trúc Nikolaus Pevsner đã mô tả điều này giống như “một sự pha trộn không chính thống giữa phong cách Gothic mơ hồ của Ý, các cửa sổ phảng phất nét Byzantine với một lồng đèn bát giác nhã nhặn ở giữa – đặc trưng của người Nga”.

Những cỗ máy khổng lồ này có thể bơm 6 tấn nước thải lên độ cao 30 – 40 feet.

Bên trong tòa nhà có 4 cỗ máy bơm khổng lồ với động cơ hơi nước được đặt theo tên của các thành viên hoàng gia: Nữ hoàng Victoria, Hoàng tử Consort, Hoàng tử Albert Edward và Công nương Alexandra của Đan Mạch.

Những cỗ máy khổng lồ này có thể bơm 6 tấn nước thải lên độ cao 30 – 40 feet (1 feet = 0,3048 m), sau đó xả vào một hồ chứa rồi đổ ra sông Thames khi nước triều dâng.

Một cỗ máy bơm cũ bên trong tòa nhà.

Khi trạm bơm ngày càng cũ nát và phải ngừng hoạt động vào thập niên 1950, do chi phí tháo dỡ các cỗ máy quá lớn nên người ta đã lựa chọn giữ nguyên hiện trạng. Chúng đã nằm im lìm và tích bụi bặm tại đó suốt hơn 50 năm, cho đến khi được cải tạo thành một địa điểm thu hút du khách vào năm 2015.