Kẹt giữa Mỹ – Trung, Canada ‘chưa bao giờ cô đơn như thế’
Canada dường như đang bị kẹt ở giữa hai cường quốc trên thế giới và không có nhiều lựa chọn phản kháng trong bối cảnh “cô đơn” chưa từng có, theo nhà sử học Robert Bothwell.
Đầu tiên, Tổng thống Mỹ Donald Trump “tấn công” Canada về thương mại, sau đó là Trung Quốc bắt giữ hai công dân Canada trong động thái được cho là “đáp trả” việc nước này bắt giữ giám đốc tài chính công ty công nghệ hàng đầu Trung Quốc, dù là theo yêu cầu của Mỹ.
Theo AP, Canada đang “mắc kẹt” giữa hai cường quốc thế giới và phải chịu sự trừng phạt, trong khi đồng minh không có sự trợ giúp nào rõ rệt.
Giám đốc tài chính Huawei Meng Wanzhou bị Canada bắt giữ theo yêu cầu của Mỹ ngày 1/12. (Ảnh: AP)
“Chúng tôi chưa bao giờ cô đơn như thế này” – nhà sử học Robert Bothwell nói. “Chúng tôi không có đồng minh thực sự. Và tôi nghĩ đó là một yếu tố khác khiến Trung Quốc đang làm những gì họ làm bây giờ. Chúng tôi có rất ít lựa chọn để đáp trả.”
Hai người Canada, Michael Kovrig – cựu quan chức ngoại giao tại Trung Quốc, và Michael Spavor, doanh nhân sống tại phía Đông Bắc Trung Quốc gần biên giới Triều Tiên, đã bị bắt ngày 10/12 với nghi vấn tham gia các hoạt động làm hại đến an ninh quốc gia của Trung Quốc, theo người phát ngôn Bộ Ngoại giao Lục Khảng. Các quan chức lãnh sự của Canada không tiếp cận được hai người này.
Hai công dân bị bắt giữ gia tăng áp lực với Canada khi họ đang bắt giữ Meng Wanzhou (Mạch Vãn Chu), giám đốc tài chính công ty công nghệ viễn thông Huawei vào ngày 1/12 theo yêu cầu của Mỹ. Mỹ muốn dẫn độ bà Meng với các cáo buộc bà và công ty vi phạm lệnh trừng phạt của Mỹ với Iran. Thẩm phán Canada đã cho bà Meng được bảo lãnh tại ngoại ngày 11/12.
Sự việc khởi đầu cho mâu thuẫn ngoại giao giữa ba nước Mỹ, Trung Quốc, Canada trong đó Canada dường như bị kẹt ở giữa, theo AP.
Cho đến nay, Canada vẫn có một mối quan hệ khá tốt với Trung Quốc. Trung Quốc trở thành đối tác thương mại lớn thứ hai của Canada sau Mỹ. Đầu tư từ Trung Quốc tạo điều kiện cho cơn sốt bất động sản ở Vancouver và Toronto. Một phần ba số sinh viên nước ngoài tại Canada là người Trung Quốc.
Thủ tướng Canada Justin Trudeau thậm chí từng nói về một thỏa thuận thương mại tự do giữa Canada và Trung Quốc, nhằm đa dạng hóa thương mại Canada – khi xuất khẩu sang Mỹ đang chiếm 75%.
Tuy nhiên, Thủ tướng Canada trở nên khá im ắng kể từ khi tin tức về các vụ bắt giữ tuần này được công khai. Lãnh đạo bảo thủ đối lập Andrew Scheer nói ông Trudeau chưa đủ cứng rắn với người Trung Quốc. “Tình hình này cho thấy cách tiếp cận ngây thơ của ông Justin Trudeau với Trung Quốc không có tác dụng” – Scheer nói.
Theo AP, đây là tranh chấp lớn thứ hai của Canada trong năm 2018 với một cường quốc thế giới. Tháng 6/2018, lãnh đạo Mỹ – Canada mâu thuẫn xung quanh việc chỉnh sửa thỏa thuận thương mại Bắc Mỹ mới. Ông Trump chỉ trích ông Trudeau là yếu đuối và không trung thực, khiến nhiều người Canada ngỡ ngàng.
Với vụ việc Huawei, ông Trump nói sẵn sàng can thiệp nếu điều đó giúp ích cho thỏa thuận thương mại với Trung Quốc, trong khi chính quyền Mỹ đang nỗ lực tách bạch quá trình dẫn độ với các cuộc đàm phán thương mại Mỹ – Trung và các quan chức Canada nói vụ bắt giữ không nhằm động cơ chính trị.
Video đang HOT
Ngoại trưởng Canada Chrystia Freeland cảnh báo nước đưa ra yêu cầu dẫn độ không nên chính trị hóa quá trình này.
“Thông thường, Canada có thể nhờ Mỹ ủng hộ trong một vấn đề như vậy. ” – Laura Dawson, từng là cố vấn kinh tế Đại sứ quán Mỹ ở Ottawa và giám đốc Viện Canada ở trung tâm nghiên cứu Wilson nhận xét. Dawson nói việc Washington “để mặc Canada khô héo” là không giống với bình thường.
“Tổng thống Trump dường như đã làm rõ rằng các đồng minh cũ không còn quá quan trọng nữa. Ông ấy không giấu giếm quan điểm của mình với cách tiếp cận bỏ mặc đối phương và không xem xét đến mối quan hệ đồng minh truyền thống” – Dawson nói thêm.
Theo AP, nhiều năm trước, Mỹ có thể sẽ bảo vệ Canada khi nước này bị tấn công và các nước khác sẽ biết Mỹ ủng hộ Canada, nhưng hiện tại sự việc đã thay đổi.
Tháng 8/2018, chính quyền Ả Rập Xê Út trục xuất đại sứ Canada và rút đại sứ của mình khỏi Canada, sau khi Bộ Ngoại giao Canada lên tiếng ủng hộ một nhà hoạt động Ả Rập Xê Út đang bị bắt giữ.
Ả Rập Xê Út cũng bán đi các khoản đầu tư của Canada và yêu cầu người dân đang học tập ở Canada quay về. Lúc đó cũng không có nước nào, bao gồm cả Mỹ, lên tiếng công khai ủng hộ Canada.
Hiện tại nguy cơ của Canada càng trở nên cao hơn. Thương mại phát triển với Trung quốc là một trong những chìa khóa để nước này thúc đẩy xuất khẩu ở châu Á trong khi thương mại với Mỹ đang bị thuế quan đe dọa.
“Từng có ý kiến cho rằng Trung Quốc sẽ thay thế Mỹ trở thành đối tác thương mại lớn của Canada nhưng điều đó bây giờ thật điên rồ” – nhà sử học Bothwell, giáo sư Đại học Toronto nói.
Trong khi đó, một số chuyên gia khác cho rằng hành động của Trung Quốc khi bắt giữ hai người Canada là một hành vi “bắt nạt”. Cựu đại sứ Canada tại Trung Quốc David Mulroney kêu gọi các nước khác như Mỹ, Anh, Australia và Pháp có thể “góp một lời” để người Trung Quốc biết vụ bắt giữ ảnh hưởng đến danh tiếng của họ như một nơi an toàn để làm việc và theo đuổi sự nghiệp như thế nào.
“Điều tồi tệ hơn là Trung Quốc đang công kích Canada không phải vì sáng kiến của Canada mà vì một lệnh bắt giữ của Mỹ. Việc các mối quan hệ đồng minh trở nên im lặng thực sự gây thiệt hại khủng khiếp đối với chúng tôi” – chuyên gia Christopher Sands nói.
(Nguồn: AP)
Theo VTC News
"Quân tốt" trên bàn cờ chính trị Mỹ - Trung trong vụ Huawei
Các chuyên gia cho rằng cựu nhân viên ngoại giao Canada bị Trung Quốc bắt giữ gần đây là một "quân cờ" trong mối quan hệ căng thẳng giữa Bắc Kinh và Washington sau vụ bắt giám đốc tài chính Huawei.
Cựu nhân viên ngoại giao Michael Kovrig (Ảnh: Reuters)
Theo AFP, một diễn biến quen thuộc đã xảy ra trong những tuần gần đây: Canada bắt một công dân Trung Quốc đang bị truy nã ở Mỹ. Không lâu sau đó, một công dân Canada bị bắt ở Trung Quốc.
Bạn bè và các chuyên gia cho rằng cựu nhân viên ngoại giao Michael Kovrig, người bị bắt giữ tại Bắc Kinh hôm 10/12, có thể là "con tin" hoặc "quân cờ" trong vụ việc căng thẳng giữa 3 nước Mỹ, Canada và Trung Quốc.
Ông Kovrig bị bắt chỉ 9 ngày sau khi bà Mạnh Vãn Chu, giám đốc tài chính tập đoàn Huawei của Trung Quốc, bị bắt ở Vancouver (Canada) theo đề nghị của Mỹ với cáo buộc vi phạm các lệnh trừng phạt của Washington với Iran. Sau khi trả khoản tiền 7,5 triệu USD, bà Mạnh được tòa cho tại ngoại trong thời gian chờ quyết định dẫn độ về Mỹ.
Trung Quốc đã cảnh báo Canada về "những hậu quả nghiêm trọng" khi bắt giữ giám đốc tài chính Huawei - hãng viễn thông khổng lồ và là niềm tự hào của Trung Quốc. Sau đó, Trung Quốc bắt giữ công dân Canada.
Mặc dù cả Trung Quốc và Canada đều không xác nhận, song các chuyên gia và bạn bè của ông Kovrig, người đang làm việc tại Nhóm Khủng hoảng Quốc tế (ICG), cho rằng thực chất hai vụ bắt giữ này có liên quan đến nhau.
"Trong trường hợp này, rõ ràng chính phủ Trung Quốc muốn gây sức ép tối đa với chính phủ Canada", cựu đại sứ Canada tại Bắc Kinh Guy Saint-Jacques nói với AFP.
Ông Saint-Jacques chỉ ra một vụ việc tương tự hồi năm 2014 khi cặp đôi Kevin và Julia Garratt, hai nhà viện trợ Cơ đốc Canada, bị bắt ngay sau khi giới chức Canada bắt một công dân Trung Quốc tên Su Bin do liên quan tới một vụ tấn công mạng ở Mỹ.
Bà Julia được thả và cho phép rời khỏi Trung Quốc vào năm 2016. Trong khi đó, Trung Quốc cáo buộc ông Kevin tội gián điệp và thả ông này vào năm 2016, chỉ vài tháng sau khi Su Bin đồng ý tới Mỹ và nhận tội.
Mặc dù giới chức Trung Quốc chưa xác nhận tình trạng pháp lý của ông Kovrig song Beijing News, một tờ báo địa phương, đưa tin cựu nhân viên ngoại giao Canada đang bị điều tra vì nghi ngờ "có liên quan tới các hoạt động gây nguy hại cho an ninh quốc gia của Trung Quốc" - cụm từ thường được dùng trong các vụ bắt gián điệp.
Ngoài Kovrig, Canada cho biết một công dân thứ hai của nước này cũng đang bị các nhà chức trách Trung Quốc thẩm vấn. Báo Globe and Mail xác định danh tính của người này là Michael Spavor, hiện sống ở Trung Quốc và điều hành Paektu Cultural Exchange, một chương trình thúc đẩy trao đổi thể thao và giáo dục với Triều TIên.
"Quân cờ" giữa lúc căng thẳng?
Giám đốc tài chính Huawei Mạnh Vãn Chu (Ảnh: AFP)
Theo AFP, vụ bắt giữ bà Mạnh Vãn Chu đã đẩy Canada vào thế bị mắc kẹt giữa Mỹ và Trung Quốc trong bối cảnh hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đang đối đầu nhau về thương mại, gián điệp mạng và hàng loạt vấn đề khác.
Cựu Đại sứ Saint-Jacques nhận định cựu nhân viên ngoại giao Kovrig là "một nạn nhân" của chiến tranh thương mại Mỹ - Trung.
"Trung Quốc muốn thể hiện cho thế giới thấy rằng họ là siêu cường đối trọng với Mỹ và các nước sẽ phải lựa chọn đứng về phía Mỹ hoặc phía Trung Quốc. Cựu nhân viên ngoại giao Canada chỉ là một quân tốt (trên bàn cờ) và ông ấy sẽ bị mắc kẹt trừ khi bà Mạnh được thả", Shaun Rein, tác giả cuốn sách The War for China's Wallet, cho biết.
Vụ bắt giữ bà Mạnh Vãn Chu diễn ra đúng vào ngày Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình nhất trí đình chiến thương mại trong cuộc gặp bên lề hội nghị thượng đỉnh G20 tại Argentina hồi tháng trước và đồng ý dừng áp thuế bổ sung với hàng hóa của nhau trong 3 tháng.
"Bằng cách bắt một người Canada, đây là trò chơi quyền lực và Quốc hội Mỹ sẽ không nổi đóa. Các cuộc đàm phán thương mại sẽ vẫn tiếp tục vì Trung Quốc vẫn đang thực thi cam kết tại G20 với ông Trump", ông Rein nhận định.
Giới chức Mỹ cho đến nay vẫn chưa gắn vụ bắt giữ bà Mạnh Vãn Chu với các cuộc đàm phán giữa Washington và Bắc Kinh.
Bạn bè mô tả ông Kovrig là một người thân thiện, tử tế và yêu mến Trung Quốc. Tại Hong Kong, ông đang làm việc tại cho ICG, một tổ chức nổi tiếng với sứ mệnh nghiên cứu các giải pháp hòa bình cho các cuộc xung đột toàn cầu.
Nhiệm vụ của Kovrig là nghiên cứu và phân tích các vấn đề đói ngoại cũng như các vấn đề an ninh mà các nước trong khu vực đang phải đối mặt, đặc biệt trên bán đảo Triều Tiên.
ICG đã phải đóng cửa văn phòng tại Bắc Kinh sau khi Trung Quốc ban hành luật có hiệu lực từ đầu năm 2017 nhằm kiẻm soát chặt chẽ hơn các tổ chức phi chính phủ nước ngoài hoạt động trên lãnh thổ Trung Quốc.
Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Lục Khảng ngày 12/12 cho biết ICG đã không đăng ký hoạt động tại Trung Quốc và các nhân viên của tổ chức này có thể "vi phạm" pháp luật nếu họ tham gia vào các hoạt động tại Trung Quốc.
Theo cựu Đại sứ Saint-Jacques, ông Kovrig giữ vị trí nhân viên chính trị tại đại sứ quán Canada tại Bắc Kinh từ năm 2014-2016. Ông đã gặp những người bất mãn và tới vùng Tân Cương xa xôi ở Trung Quốc.
"Anh ấy là người thực sự tốt, nói chuyện nhẹ nhàng và có tư cách đạo đức tốt", Tiến sĩ David Zweig, một người bạn của Kovrig, nói, đồng thời cho biết cựu nhân viên ngoại giao Canada là người được kính trọng tại Hong Kong.
"Họ đã bắt được con tin và hy vọng họ sẽ sớm thả anh ấy", tiến sĩ Zweig, giáo sư chính trị Trung Quốc tại Đại học Khoa học và Công nghệ Hong Kong, nhận định.
Thành Đạt
Theo Dantri/ AFP
Ông Trump lần đầu lên tiếng vụ Huawei, tuyên bố sẵn sàng can thiệp Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết ông sẵn sàng can thiệp vào vụ việc bà Mạnh Vãn Chu (Meng Wanzhou) bị bắt giữ nếu như động thái của ông có lợi cho thỏa thuận thương mại với Trung Quốc, bỏ ngỏ khả năng có thể coi bà Mạnh thành "lá bài" của Mỹ trong các cuộc đàm phán kế tiếp với Trung...