Israel trở thành trung tâm bán dẫn toàn cầu

Vào những năm 1970, hai tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới – IBM và Intel – đã thành lập các trung tâm nghiên cứu và phát triển (R&D) tại Israel.

Nhà máy sản xuất chip của Intel tại thành phố Kiryat Gat, miền Nam Israel. Ảnh: Intel Israel

Theo Jerusalem Post, động thái này được xem là bước ngoặt mở đường cho quá trình chuyển mình của quốc gia Trung Đông nhỏ bé này, biến Israel thành một trong những hệ sinh thái bán dẫn năng động nhất thế giới.

Một nghiên cứu mới do Earth & Beyond Ventures phối hợp với Deloitte Catalyst thực hiện đã phân tích sâu về ngành công nghiệp bán dẫn Israel , cho thấy sự phát triển vượt bậc của lĩnh vực này. Theo báo cáo, hơn 70 công ty khởi nghiệp bán dẫn tại Israel đã được mua lại với tổng giá trị lên tới 44 tỷ USD.

Những thương vụ đình đám như Mellanox (được NVIDIA thâu tóm), Mobileye , Habana Labs (thuộc Intel) và Annapurna Labs (trong tay Amazon) đã trở thành biểu tượng cho sức mạnh đổi mới công nghệ của Israel, thu hút sự quan tâm và đầu tư từ các ông lớn toàn cầu.

Báo cáo cho biết hiện có khoảng 200 công ty bán dẫn đang hoạt động tại Israel, tuyển dụng hơn 45.000 lao động. Trong số này, có 70 công ty khởi nghiệp còn hoạt động – bao gồm 26 doanh nghiệp ở giai đoạn tăng trưởng và 44 doanh nghiệp ở giai đoạn khởi đầu – với tổng số vốn huy động được kể từ khi thành lập là 5,5 tỷ USD.

Các công ty trong lĩnh vực công nghệ chip được phân chia thành nhiều nhóm khác nhau dựa trên chuyên môn trong chuỗi giá trị, mỗi nhóm đảm nhận một vai trò cụ thể trong quá trình phát triển và sản xuất chip.

Nhóm xử lý và tính toán gồm 22 công ty, đã huy động được 1,8 tỷ USD, chuyên phát triển các loại chip xử lý dữ liệu , bao gồm chip dành cho mô hình AI cũng như các nền tảng điện toán tiên tiến như điện toán quang học, lượng tử và thần kinh.

Nhóm cảm biến, với 17 công ty và tổng số vốn huy động 2 tỷ USD, tập trung vào việc chế tạo các loại chip có khả năng phát hiện tín hiệu từ thế giới thực và chuyển đổi chúng thành dữ liệu số.

Trong khi đó, nhóm truyền thông gồm 10 công ty, huy động gần 1 tỷ USD, chuyên phát triển các loại chip phục vụ việc truyền và nhận dữ liệu giữa các thiết bị và hệ thống khác nhau. Nhóm bộ nhớ với 5 công ty đã gọi vốn 350 triệu USD, tập trung vào sản xuất các loại chip lưu trữ và truy xuất dữ liệu.

Bên cạnh đó, nhóm nguồn điện gồm 4 công ty, huy động được 90 triệu USD, có nhiệm vụ phát triển các chip điều tiết và quản lý năng lượng điện. Cuối cùng, nhóm hạ tầng bán dẫn gồm 12 công ty, với tổng số vốn đầu tư 220 triệu USD, đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy đổi mới công nghệ trong toàn bộ chuỗi cung ứng sản xuất chip.

Trong vài năm qua, ngành bán dẫn toàn cầu đã trải qua những thay đổi lớn, đặc biệt là do sự bùng nổ của các mô hình AI lớn, đòi hỏi năng lực tính toán khổng lồ. Điều này thúc đẩy nhu cầu về chip chuyên dụng và sản xuất quy mô lớn – yếu tố làm nên cú bứt phá của NVIDIA, với giá trị thị trường gần đây vượt mốc 4.000 tỷ USD.

Bên cạnh đó, căng thẳng địa chính trị và gián đoạn chuỗi cung ứng – nhất là sau đại dịch COVID-19 – đã khiến nhiều quốc gia phương Tây như Mỹ đầu tư mạnh vào năng lực sản xuất bán dẫn nội địa, coi đây là yếu tố chiến lược về kinh tế và an ninh quốc gia.

Dù chỉ là một quốc gia nhỏ, Israel vẫn giữ vai trò trung tâm trong ngành công nghiệp bán dẫn toàn cầu. Từ các trung tâm R&D của IBM, Intel trong thập niên 70, đến sự hiện diện của Qualcomm, Microsoft, Google và nhiều tên tuổi khác, Israel đã xây dựng một nền tảng vững chắc cho sự phát triển của hàng loạt công ty khởi nghiệp trong chuỗi giá trị bán dẫn – từ phát triển, thiết kế cho đến thử nghiệm chip.

Sự kết hợp giữa trung tâm R&D đa quốc gia và nguồn nhân lực chất lượng cao đã giúp Israel trở thành cường quốc trong ngành, với nhiều thương vụ M&A, IPO và “kỳ lân” công nghệ. Hiện Israel có hai nhà máy sản xuất bán dẫn: một của Intel và một thuộc Tower Semiconductor.

Theo báo cáo, tương lai của ngành bán dẫn sẽ chịu ảnh hưởng lớn từ ba yếu tố: nhu cầu AI tăng mạnh, căng thẳng địa chính trị và cuộc đua xây dựng chuỗi hạ tầng sản xuất bền vững.

Thách thức với Israel là làm sao duy trì lợi thế bằng cách đầu tư liên tục vào nguồn nhân lực, học thuật và hỗ trợ tăng trưởng cho các start-up – đặc biệt trong bối cảnh khan hiếm nhân sự chất lượng cao, các lệnh hạn chế xuất khẩu và sự phụ thuộc vào sản xuất chip tại châu Á vẫn còn lớn.

Tuy nhiên, các tác giả của báo cáo vẫn tỏ ra lạc quan, kỳ vọng sẽ có thêm nhiều khoản đầu tư vào phát triển và sản xuất bán dẫn tại Israel, đến từ cả khu vực tư nhân lẫn chính phủ.

Ông Amit Harel – đối tác và lãnh đạo tại Deloitte Catalyst – nhấn mạnh vai trò chiến lược của công nghệ, đặc biệt là bán dẫn, trong việc củng cố vị thế toàn cầu của các quốc gia. Ông nói: “Năng lực tạo ra tài sản trí tuệ đột phá, cùng với việc không ngừng nâng cấp khả năng sản xuất chip tiên tiến, chính là nền tảng cho lợi thế cạnh tranh trong tương lai. Israel đã có vị trí vững chắc trong cuộc đua này, nhưng chúng ta không được phép chậm lại. Nhà nước, cùng với các đối tác trong và ngoài nước, cần đầu tư mạnh hơn bao giờ hết – không chỉ vào tăng trưởng mà cả vào giáo dục và phát triển con người”.

Ông Zack Fagan – đối tác tại Earth & Beyond Ventures – cho biết các quỹ đầu tư mạo hiểm trước đây từng e ngại lĩnh vực bán dẫn, nhưng giờ đây đang có sự gia tăng các khoản đầu tư giai đoạn đầu từ nhiều quỹ hơn.

Ông nhận định:”Sức mạnh của Israel trong các lĩnh vực deeptech cốt lõi như thiết kế chip, vật liệu tiên tiến và quang tử chính là nền tảng công nghệ quan trọng cho kỷ nguyên tiếp theo của ngành bán dẫn. Sự kết hợp giữa nguồn nhân lực chất lượng và sự hiện diện mạnh mẽ của các tập đoàn đa quốc gia đã tạo nên môi trường lý tưởng để đổi mới sáng tạo nảy nở – cả ở các start-up mới lẫn các công ty đã thành danh tại Israel”.