Hút thuốc lá gây nhiều bệnh về phổi
Hút thuốc lá là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây bệnh ung thư phổi và nhiều bệnh về phổi khác như: bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, hen phế quản, nhiễm trùng đường hô hấp.
Một bệnh nhân bị bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính nặng điều trị tại Bệnh viện Đa khoa Đồng Nai. Ảnh: H.Dung
Những bệnh lý này nếu kéo dài có thể gây ra nhiều biến chứng nặng nề, dẫn đến tử vong.
* Hàng ngàn loại chất độc trong khói thuốc lá
Theo báo cáo của Tổng hội Y khoa Hoa Kỳ, khói thuốc lá chứa 7 ngàn hóa chất, trong đó có 69 chất gây ung thư. Nicotine là chất độc hại điển hình trong khói thuốc lá, là một chất gây nghiện được hấp thụ vào máu và ảnh hưởng đến não bộ trong khoảng 10 giây sau khi hút vào.
Theo các bác sĩ chuyên khoa hô hấp, khi khói thuốc lá đi vào miệng, người hút thuốc đã vô tình bỏ qua cơ chế bảo vệ thứ nhất là quá trình lọc ở mũi. Những người hút thuốc thường bài tiết nhiều đờm hơn những người không hút thuốc và khả năng đưa đờm ra khỏi đường hô hấp lại kém hơn.
Một nghiên cứu mới đây của các nhà khoa học Bệnh viện Nhi đồng UCSF Benioff (Hoa Kỳ) cho thấy, số người trẻ tuổi nhiễm Covid-19 đang gia tăng và cứ 3 người trẻ tuổi thì có 1 người có thể bị nhiễm Covid-19 nghiêm trọng do hút thuốc lá. Nghiên cứu được thực hiện dựa trên dữ liệu của 8,4 ngàn nam giới và nữ giới từ 18-25 tuổi. Bằng chứng gần đây cho thấy hút thuốc lá có liên quan đến khả năng tiến triển của Covid-19, bao gồm tăng mức độ nghiêm trọng của bệnh, nhập viện trong phòng chăm sóc đặc biệt hoặc tử vong.
Khói thuốc lá cũng làm thay đổi cấu trúc các tuyến tiết nhầy và thành phần của chất nhầy; có khi các tuyến tiết nhầy bị tắc lại làm giảm khả năng bài tiết đờm. Hậu quả là chất nhầy ở những người hút thuốc bị nhiễm bởi các chất độc hại và bị giữ lại nhiều trong phổi, cản trở sự lưu thông trao đổi khí. Hút thuốc cũng gây ra hiện tượng tăng tính đáp ứng đường thở, gây co thắt đường thở. Nhiều thông số chức năng thông khí ở người hút thuốc lá thay đổi, trong đó thể tích khí thở ra gắng sức trong giây đầu tiên giảm rất nhiều.
Khói thuốc lá làm giảm sự phát triển của phổi và gây viêm tổ chức phổi ở trẻ nhỏ và thiếu niên. Ở lứa tuổi từ 20-30, các bệnh lý gây ra do hút thuốc xuất hiện sớm. Ở lứa tuổi trên 30, nếu hút thuốc thì tốc độ giảm lưu lượng toàn phần trong giây thứ nhất của thể tích thở ra tối đa sẽ tăng gấp đôi so với người không hút thuốc. Những người hút thuốc ở tuổi càng trẻ thì thời gian hút để gây ra bệnh liên quan đến đường hô hấp càng ngắn so với những người bắt đầu hút ở tuổi muộn hơn.
Thống kê của Tổ chức Y tế thế giới cho thấy, 90% trong số hơn 600 ngàn người mắc bệnh ung thư phổi hằng năm trên thế giới là người hút thuốc lá.
Tại Việt Nam, tỷ lệ bệnh nhân bị ung thư phổi có hút thuốc lá là 96,8%. Ngoài các bệnh lý về phổi, hút thuốc lá cũng gây ra các bệnh lý về thần kinh, tim mạch với các biến chứng như: đột quỵ, tai biến mạch máu não, xuất huyết não, nhồi máu cơ tim, mạch vành, thậm chí là các bệnh lý liên quan đến chức năng sinh sản… Bên cạnh đó, cũng gây ra một số loại ung thư khác như: ung thư vòm họng, ung thư đường tiêu hóa, ung thư bàng quang.
* Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính phải điều trị lâu dài
BS Phan Thanh Thủy, Trưởng khoa Hô hấp Bệnh viện Đa khoa Đồng Nai cho biết, hầu hết những bệnh nhân đang điều trị nội trú tại khoa đều liên quan đến bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính. Đa phần các bệnh nhân bị phổi tắc nghẽn mạn tính đều có liên quan đến thuốc lá, độ tuổi trung bình từ 50 trở lên. Người mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính phải điều trị bệnh thường xuyên, liên tục trong thời gian dài. Bất kỳ khi nào chức năng hô hấp có vấn đề đều phải nhanh chóng nhập viện để được điều trị.
Tại Việt Nam, có khoảng 6,7% dân số mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính. Trong đó, tỷ lệ mắc bệnh này ở những người từ 40 tuổi trở lên là 4,2%.
Cũng theo BS Thủy, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính là nguyên nhân gây tử vong xếp hàng thứ 4 trên thế giới sau bệnh mạch vành, ung thư và tai biến mạch máu não. Có 2 dạng chính của bệnh viêm phổi tắc nghẽn mạn tính là: viêm phế quản mạn tính (tình trạng viêm lớp niêm mạc của các ống phế quản. Các lớp lót trong các ống phế quản phổi bị đỏ, sưng và chứa đầy các chất nhầy. Chất nhầy này làm hẹp đường thở của bệnh nhân) và khí phế thũng (gây tổn hại các túi khí trong phổi và làm cho bệnh nhân dần khó thở hơn. Khi mất phế nang trong phổi, quá trình thải CO2 và hấp thu O2 sẽ trở nên khó khăn hơn, đồng thời bệnh nhân sẽ cảm thấy khó thở hơn).
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, trong đó hút thuốc lá là nguyên nhân quan trọng nhất. Người hút thuốc lá có tỷ lệ tử vong do bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính cao gấp 10 lần so với người không hút thuốc lá. Ngoài ra, còn có các nguyên nhân khác như: khói hóa chất, bụi, ô nhiễm không khí trong nhà (đốt các nhiên liệu trong quá trình sưởi hoặc nấu ăn), ô nhiễm không khí ngoài trời, bụi nghề nghiệp và hóa chất, nhiễm trùng đường hô hấp dưới thường xuyên…
Những triệu chứng thường gặp của bệnh là: ho kéo dài, ho có đàm, bị nhiễm trùng đường hô hấp tái đi tái lại, khó thở, đau thắt ngực, thở khò khè, mệt mỏi, sốt nhẹ và ớn lạnh. Khi bệnh ở mức độ nặng, bệnh nhân có thể cảm thấy khó thở nhiều, môi hoặc móng tay chuyển sang màu xanh, xám, nhịp tim nhanh.
Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính không thể chữa khỏi hoàn toàn, chỉ có thể phòng ngừa và làm giảm các triệu chứng, làm chậm tiến triển của bệnh, ngăn ngừa và điều trị các biến chứng có thể xảy ra đối với bệnh nhân. Bên cạnh đó, người bệnh cần tuân thủ các phương pháp điều trị, có chế độ sinh hoạt phù hợp, bỏ thuốc lá và các chất kích thích, ăn uống lành mạnh, khám sức khỏe và tập thể dục thường xuyên.
Khi môi trường luôn ô nhiễm và bệnh COVID-19 vẫn "rình rập", hãy nhớ 3 việc cần tránh xa và 9 việc cần làm để phổi luôn khỏe mạnh
Sức khỏe của phổi càng vô cùng quan trọng đối với sức khỏe tổng thể, đặc biệt là trong đại dịch Covid-19 vẫn "rình rập" như hiện nay.
Phổi là bộ phận quan trọng nhất trong hệ thống hô hấp của con người. Vai trò chủ yếu của phổi là trao đổi các khí - đem oxy từ không khí vào tĩnh mạch phổi và đưa dioxit cacbon từ động mạch phổi ra ngoài. Ngoài ra, phổi cũng có một số khả năng thứ yếu khác, giúp chuyển hóa một vài chất sinh hóa, lọc một số độc tố trong máu. Phổi cũng là một nơi lưu trữ máu.
Video đang HOT
Sức khỏe của phổi càng vô cùng quan trọng đối với sức khỏe tổng thể, đặc biệt là trong đại dịch Covid-19 vẫn "rình rập" như hiện nay. Dưới đây là những việc bạn nên hoặc không nên làm để giữ cho phổi ở trạng thái khỏe mạnh tốt nhất:
3 việc cần tránh xa
1. Tránh xa thuốc lá và thuốc lá điện tử
Bạn hẳn đã nghe nhiều lần rồi nhưng dường như các bác sĩ chuyên về phổi nói bao nhiêu cũng chưa đủ: Hãy ngừng hút thuốc. Đây là nguyên nhân số 1 gây tử vong do ung thư phổi và là yếu tố nguy cơ chính gây nhiễm trùng phổi cũng như các bệnh về phổi, bao gồm cả tắc nghẽn mạn tính phổi (COPD). Thực tế, COPD, trong đó có bệnh khí thủng phổi và viêm phế quản mãn tính, là nguyên nhân hàng đầu thứ 3 gây tử vong ở Mỹ.
Hút thuốc lá hoặc hít khói thuốc lá gây tác hại cho hệ thống tự làm sạch của phổi. Các độc tố và hạt gây ung thư tồn tại trong đường thở và trong các túi khí nhỏ (gọi là phế nang) có chức năng cung cấp oxy cho máu và loại bỏ carbon dioxide.
Tương tự, khói cần sa cũng chứa nhiều hóa chất và chất gây ung thư giống như khói thuốc lá.
2. Tránh các nguy cơ làm lây lan vi trùng
Che miệng khi ho và hắt hơi là thói quen lịch sự, đồng thời còn là thói quen vệ sinh tốt. Ho/hắt hơi vào khuỷu tay có thể ngăn chặn sự lây lan của virus cúm, cảm lạnh thông thường và các bệnh hô hấp nghiêm trọng hơn.
Viêm phổi thường phát triển dưới dạng biến chứng của bệnh nhiễm trùng đường hô hấp, đặc biệt là cúm. Những người mắc COVID-19 có thể bị biến chứng phổi nghiêm trọng. Các chiến lược khác để ngăn chặn sự lây lan của vi trùng gây nhiễm trùng phổi bao gồm rửa tay; ở nhà khi bạn bị bệnh hoặc tránh tiếp xúc gần với những người bị nhiễm trùng đường hô hấp.
Bất cứ ai cũng có thể bị viêm phổi nhưng người lớn tuổi, trẻ em và những người mắc các bệnh mãn tính như hen suyễn và COPD đặc biệt dễ bị tổn thương. Tương tự với COVID-19, nó có thể tấn công bất cứ ai, và nhóm nguy cơ cao nhất là người lớn tuổi, người có sẵn bệnh nền.
3. Tránh chất ô nhiễm và khí thải độc hại
Các chất ô nhiễm trong không khí ảnh hưởng đến mọi người theo những cách khác nhau nhưng chúng hầu như luôn có hại cho phổi. Các hạt lạ tí hon (ví dụ: khí thải ô tô và các chất ô nhiễm khác) có thể bị kẹt trong hệ hô hấp và gây ra phản ứng viêm. Trong khi đó, hít phải độc tố có thể phá hủy mô phổi.
Tất nhiên, bạn không thể kiểm soát hoàn toàn mọi thứ bạn hít vào phổi mặc dù đeo khẩu trang có thể giúp ích.
Hãy giảm thiểu nguy cơ phơi nhiễm càng nhiều càng tốt khi làm việc với các chất gây kích ứng và độc tố đã biết, như sơn gốc dầu, sợi thủy tinh, thuốc trừ sâu hoặc hóa chất gia dụng. Bếp gas, nến thơm và lò sưởi cũng có thể là nguồn gây ô nhiễm không khí trong nhà.
9 việc nên làm thường xuyên
1. Kiểm soát các bệnh mãn tính
Nhiễm trùng phổi thường phát triển dưới dạng biến chứng của một bệnh mãn tính khác - Michael Niederman MD, chuyên gia về phổi ở New York cho biết. Những người bị suy tim sung huyết - một tình trạng mãn tính khiến tim phù nề và phải vật lộn để bơm đủ máu - có thể xuất hiện chất lỏng tích tụ trong phổi, làm tăng nguy cơ viêm phổi do vi khuẩn.
Hoặc, nếu không được kiểm soát tốt, bệnh có thể ảnh hưởng đến chức năng miễn dịch và tăng nguy cơ nhiễm trùng phổi. Vì vậy, hãy kiểm soát kỹ bất kỳ bệnh mãn tính nào sẽ giúp giảm nguy cơ mắc bệnh nhiễm trùng đường hô hấp.
2. Tiêm vắc-xin ngừa cúm
Biện pháp này có thể ngăn ngừa bệnh cúm và nguy cơ phát triển bệnh viêm phổi do cúm. Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Mỹ (CDC) kêu gọi tất cả người trưởng thành nên tiêm vắc-xin ngừa cúm hàng năm. CDC khuyến nghị hai loại vắc-xin có thể bảo vệ bạn chống lại một số vi khuẩn có thể gây viêm phổi:
- Người lớn từ 65 tuổi trở lên và bất kỳ ai (2 tuổi trở lên) mắc bệnh tiềm ẩn có thể tăng nguy cơ mắc bệnh phế cầu khuẩn nên tiêm vắc-xin polysacaride phế cầu khuẩn (PPSV23 hoặc Pneumovax).
- Vắc-xin kết hợp phế cầu khuẩn (PCV13 hoặc Prevnar 13) được khuyên dùng cho người lớn từ 19 đến 64 với các tình trạng suy giảm miễn dịch. Người lớn từ 65 tuổi trở lên không bị suy giảm miễn dịch và chưa từng tiêm vắc-xin PCV13 nên nói chuyện với bác sĩ về việc có nên tiêm vắc-xin không.
3. Ăn nhiều rau và trái cây
Một chế độ ăn nhiều trái cây và rau tốt cho đường ruột, tim và giúp ngăn ngừa bệnh phổi mãn tính. Theo nghiên cứu quy mô lớn của Thụy Điển với những người hiện và từng hút thuốc lá, người ăn nhiều trái cây, rau quả có nguy cơ mắc COPD thấp hơn. Táo, lê, rau lá màu xanh và ớt cung cấp sự bảo vệ lớn nhất. Càng ăn nhiều, lợi ích càng lớn. Các loại rau họ cải như bông cải xanh; cải Brussels; cải kale còn có tác dụng ngừa ung thư, mặc dù chưa rõ ràng với ung thư phổi.
Gần đây, một nghiên cứu lớn của Nhật Bản chỉ ra rằng, rau họ cải có thể làm giảm nguy cơ ung thư phổi ở những người không hút thuốc. (Nhưng nếu bạn là người hút thuốc hoặc từng hút thuốc trước đây, hãy cẩn trọng. Bởi các nghiên cứu cho thấy, bổ sung beta-carotene làm tăng nguy cơ ung thư phổi ở những người hút thuốc).
4. Hít thở không khí bên ngoài
Vì sức khỏe toàn diện, hầu hết người trưởng thành khỏe mạnh nên có 150 phút hoạt động thể chất vừa phải hoặc 75 phút hoạt động cường độ mạnh mỗi tuần. Bất kỳ bài tập nào làm nhịp tim của bạn tăng lên đều có lợi, bao gồm bơi lội, đạp xe, làm vườn hoặc đi bộ nhanh.
Khi tập thể dục, phổi của bạn cũng hoạt động. Chúng tăng cường cung cấp oxy cho cơ thể để lấy năng lượng và loại bỏ carbon dioxide. Nhờ đó, tim lưu thông nhiều oxy hơn đến cơ bắp. Bạn có thể cảm thấy hụt hơi sau khi tập thể dục nhưng không phiari khó thở.
Tập thể dục thường xuyên làm cho quá trình đó hiệu quả hơn, do đó bạn sử dụng ít oxy hơn và ít bị gió hơn theo thời gian. Ngay cả đối với những người mắc bệnh phổi tiềm ẩn, hoạt động thể chất của cơ thể vẫn sẽ tốt hơn nếu duy trì lượng vận động thích hợp.
5. Tập yoga
Theo một số nghiên cứu, các bài tập yoga đơn giản như giãn cơ và hít thở thực sự có thể làm tăng chức năng phổi cũng như khả năng tập thể dục của bạn. Một nghiên cứu đăng trên Trung tâm Thông tin Công nghệ Sinh học Quốc gia Hoa Kỳ đã chọn lựa ngẫu nhiên 43 bệnh nhân mắc COPD từ trung bình đến nặng để thực hiện một trong số 2 lần can thiệp.
Một nhóm đã tham gia 12 tuần tập "pranayama" hay thở yoga và được đào tạo về COPD trong khi nhóm kiểm soát chỉ được học về COPD. Khi các nhà nghiên cứu so sánh hiệu suất của 2 nhóm trong bài kiểm tra đi bộ 6 phút, nhóm pranayama cho thấy sự cải thiện đáng kể về sức bền.
6. Hít thở sâu
Thực hiện các bài tập thở sâu có thể cải thiện hiệu quả hoạt động của phổi, duy trì sức khỏe của phổi và giúp những người mắc bệnh hô hấp học cách thở tốt hơn.
Bạn có thể thử thở bằng môi: Thở vào mũi và thở ra từ từ qua đôi môi mím như thể chuẩn bị thổi tắt một ngọn nến. Hơi thở ra của bạn nên dài hơn 2 đến 3 lần so với hít vào.
Hoặc thử thở bụng: Nằm xuống, đặt một tay lên ngực và tay kia bên dưới lồng ngực. Hãy chú ý đến bụng khi bạn hít vào bằng mũi. Siết chặt cơ bụng và để chúng rút vào bên trong khi thở ra qua đôi môi mím lại. Động tác này làm săn chắc cơ hoành (một tấm cơ giữa ngực và bụng) để nó đảm nhận tốt nhiệm vụ hít thở.
7. Tăng cường ăn nghệ
Mặc dù không có bằng chứng nhanh chóng và rõ rệt về tác dụng của gia vị với các vấn đề về hô hấp, nhưng không có hại gì khi tăng cường gia vị cho bữa ăn của bạn.
Hầu hết các nghiên cứu về lợi ích của gia vị được thực hiện trên đĩa thí nghiệm và những phát hiện đó không phải lúc nào cũng cho thấy lợi ích với con người. Tuy nhiên, một số nghiên cứu gợi ý rằng, tinh chất curcumin, sắc tố vàng có trong nghệ và ớt có thể ức chế sự phát triển khối u trong ung thư phổi.
Trong các nghiên cứu khác, curcumin đã được chứng minh là có thể có lợi cho những người mắc bệnh hen suyễn.
8. Giữ gìn nhà cửa sạch sẽ
Mạt bụi, vẩy da thú cưng và nấm mốc ẩn nấp trong nhà bạn và có thể gây ra dị ứng hay làm trầm trọng thêm các triệu chứng hô hấp hiện có. Thảm chùi chân là một kho chứa nhiều chất gây dị ứng trong nhà. May mắn thay, có rất nhiều cách để giảm tiếp xúc với các chất gây kích ứng này.
- Giặt ga giường trong nước nóng mỗi tuần một lần.
- Không để thú cưng lên giường ngủ và các đồ nội thất
- Loại bỏ màn và rèm che để giảm số lượng bề mặt mà mạt bụi có thể cư trú.
- Hút bụi và lau ẩm thường xuyên.
- Sửa các chỗ rò rỉ và chạy quạt hút.
- Kiên quyết bỏ đi các vật liệu bị mốc và không thể được làm sạch được.
9. Lựa chọn ăn các loại hạt
Ăn một số ít các loại hạt mỗi ngày, bao gồm các loại hạt cây và đậu phộng, có thể giảm 1/2 nguy cơ tử vong do bệnh hô hấp. Đây là kết quả một phân tích quy mô về các nghiên cứu liên quan tới công dụng của hạt. (Nó cũng cho thấy khả năng giảm đáng kể bệnh tim và nguy cơ ung thư tổng thể).
Các loại hạt rất giàu vitamin E, giúp giảm tình trạng oxy hóa tế bào và viêm nhiễm trong cơ thể. Tất nhiên, những người bị dị ứng đậu phộng và hạt cây nên lựa chọn các biện pháp chống viêm khác như dầu ô liu và cá béo.
Thói quen không ngờ 'giết chết' phổi, nhiều người Việt làm hàng ngày Có những thói quen tưởng như vô hại nhưng lại gây ảnh hưởng nghiêm trọng và đang dần 'giết chết' phổi mà nhiều người không hay biết. Ảnh minh họa: Internet Không tập thể dục, thể thao Theo các chuyên gia, tập thể dục thể thao không chỉ giúp chúng ta có thân hình đẹp mà còn giúp tăng cường sức khỏe và...