Hướng đi mới hứa hẹn chữa khỏi hẳn HIV

Một nghiên cứu quy mô nhỏ tại Mỹ vừa hé lộ tín hiệu khả quan trong nỗ lực kiểm soát HIV mà không cần dùng thuốc, mở ra hy vọng mới cho việc tìm kiếm phương pháp chữa khỏi virus này.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hơn 40 triệu người trên thế giới đang sống chung với HIV. Các thuốc kháng retrovirus giúp kiểm soát virus hiệu quả, dù đã tạo ra cuộc cách mạng trong việc điều trị HIV nhưng đòi hỏi người bệnh phải duy trì điều trị suốt đời. Điều này đồng nghĩa họ cần tiếp cận ổn định với thuốc và dịch vụ y tế.

Liệu HIV có thể được kiểm soát mà không cần dùng thuốc hàng ngày không? Ảnh: Pexels

Khi mục tiêu tìm ra phương pháp chữa khỏi hoàn toàn virus vẫn là khát vọng kéo dài nhiều thập kỷ, một nghiên cứu mới quy mô nhỏ nhưng được giới khoa học đặc biệt chú ý vừa mang lại tín hiệu đầy hy vọng, cho thấy khả năng kiểm soát HIV mà không cần dùng thuốc.

Theo đó, một nhóm nhà nghiên cứu tại Đại học California, San Francisco (UCSF) mới đây đã thử nghiệm phác đồ miễn dịch kết hợp trên 10 người nhiễm HIV, sau đó cho họ dừng sử dụng thuốc kháng virus hàng ngày. Kết quả: ở 6 người tham gia, virus quay trở lại chậm và duy trì ở mức thấp trong nhiều tháng; đặc biệt, một trường hợp có thể tự kiểm soát virus hơn 18 tháng sau khi ngừng thuốc. Đây được xem là tín hiệu khoa học đáng chú ý, dù chưa thể coi là lời giải cho bài toán chữa khỏi HIV.

Kích hoạt hệ miễn dịch “sẵn sàng tấn công”

Kết quả nghiên cứu này được công bố trên tạp chí Nature cùng lúc với hai nghiên cứu khác về các hướng tiếp cận tiềm năng nhằm chữa HIV. Theo đó, đây là dự án chuyên sâu kéo dài hai năm với khoảng 60 lần thăm khám, có sự phối hợp của nhiều nhóm nghiên cứu và doanh nghiệp dược phẩm. Phác đồ kết hợp ba phương pháp miễn dịch:

Vắc-xin thử nghiệm kích hoạt tế bào T chống lại virus;

Hai kháng thể trung hòa rộng, vốn đã được thử nghiệm trong phòng ngừa HIV ;

Một thuốc kích hoạt hệ miễn dịch nhằm tăng cường phản ứng của cơ thể.

Sau đó, người tham gia nhận thêm kháng thể và ngừng uống thuốc kháng retrovirus. Phác đồ này từng được thử nghiệm trên khỉ và cho thấy đa số kiểm soát được virus tương tự HIV ở loài linh trưởng. Còn ở nghiên cứu này, những người kiểm soát được virus một phần đều có phản ứng mạnh của một nhóm tế bào T ngay khi virus xuất hiện trở lại.

Trở ngại chính đối với việc chữa khỏi HIV là ADN của virus tích hợp vào nhiễm sắc thể của các tế bào T ghi nhớ (màu xanh), giúp chúng tránh bị tiêu diệt trừ khi sản sinh ra virus mới (màu đỏ).

Bà Rachel Rutishauser, chuyên gia miễn dịch và bệnh truyền nhiễm tại UCSF giải thích: “Các tế bào này như ở trạng thái sẵn sàng lao vào tấn công virus”. Bà nhấn mạnh nhóm nghiên cứu không xem đây là phác đồ điều trị ngay lập tức, mà là nền tảng để “tìm cách khiến tế bào T hoạt động tốt hơn”.

Tín hiệu hy vọng

Ông Tom Perrault, 60 tuổi, đã uống thuốc hàng ngày từ năm 2005. Sau khi tham gia thử nghiệm tại UCSF và được áp dụng phác đồ miễn dịch kết hợp , ông ngừng thuốc vào tháng 7/2021. Suốt nhiều tháng, ông Perrault vẫn không thấy virus quay trở lại: tháng 7, tháng 8, tháng 9 và cả tháng 10 đều có kết quả âm tính.

“Lúc đó tôi nghĩ cơ thể mình đang tự kiểm soát được virus. Đây là điều vượt ngoài kỳ vọng”, ông kể. Tuy nhiên, đến tháng 11, ông được thông báo virus đã xuất hiện trở lại. Dù vậy, Perrault cho biết ông vẫn “ngập tràn hy vọng”, bởi nghiên cứu mang lại cho ông cảm nhận về điều có thể xảy ra trong tương lai: “Bạn muốn được hy vọng. Nếu phương pháp này thành công, đó sẽ là món quà cho cả thế giới”.

Giáo sư Steven Deeks, chuyên gia y khoa thuộc UCSF và là đồng trưởng nhóm nghiên cứu nhận định: “Tôi đã làm các nghiên cứu ngừng điều trị suốt 30 năm và đây là kết quả bất ngờ, chưa từng có”. Tuy nhiên, ông cùng các nhà khoa học khác nhấn mạnh rằng nghiên cứu còn nhỏ và chưa có nhóm đối chứng, nên cần thêm nhiều thử nghiệm để kiểm chứng và hoàn thiện hướng tiếp cận này.

Giới khoa học quốc tế cũng đánh giá cao phát hiện mới. Sharon Lewin, Giám đốc Viện Doherty (Đại học Melbourne), nhận xét: “Tôi rất phấn khích trước kết quả. Dù nghiên cứu nhỏ nhưng sẽ mở ra các hướng đi mới – điều lĩnh vực này đang cần”.

Dù chưa thể tạo ra phương pháp chữa khỏi hẳn HIV, nghiên cứu mới được đánh giá là bước tiến quan trọng, mở rộng hiểu biết về cách hệ miễn dịch có thể được điều chỉnh để kiểm soát virus lâu dài. Với giới khoa học, những tín hiệu đầu tiên này, dù rất nhỏ, vẫn là cơ sở để tiếp tục tối ưu hóa liệu pháp miễn dịch và tiến gần hơn tới mục tiêu mà nhân loại theo đuổi suốt bốn thập kỷ.