Hội nghị G-20: mở cửa hay bảo hộ?

Hội nghị thượng đỉnh G-20 diễn ra trong hai ngày cuối tuần qua tại Hàng Châu, Trung Quốc được coi là thành công khi các nhà lãnh đạo thế giới đạt được sự đồng thuận về hàng loạt giải pháp để chấn chỉnh thực trạng mong manh của kinh tế toàn cầu; từ chế độ lãi suất đến mở cửa thị trường. Nước chủ nhà của hội nghị cũng đã khôn khéo né tránh được những chủ đề gây nhiều tranh cãi như biển Đông hay chương trình hạt nhân trên bán đảo Triều Tiên….

Tuy nhiên, phóng viên Ben Blanchard của Reuters tường thuật, đằng sau “thành công” bề ngoài, có rất nhiều vấn đề nan giải (hard issues) liên quan đến vai trò và vị trí của Trung Quốc – nền kinh tế lớn thứ hai thế giới về quy mô.

Lãnh đạo các nước tham dự Hội nghị thượng đỉnh G20.

Đã tám năm kể từ khi nổ ra cuộc khủng hoảng tài chính 2008, kinh tế của các nước phát triển dường như vẫn tiếp tục chao đảo: châu u khốn đốn vì khủng hoảng nợ công, làn sóng di dân, khủng bố rồi sự kiện Brexit (nước Anh quyết định ra khỏi Liên hiệp châu u); kinh tế Nhật Bản vẫn không khởi sắc được dù “3 mũi tên” trong chính sách kinh tế Abenomics của Thủ tướng Shinzo Abe đã bay hết tầm. Nước Mỹ tuy có đỡ hơn nhưng vẫn chưa phục hồi vững chắc để Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) có thể đưa lãi suất trở lại mức bình thường. Trong bối cảnh đó, Trung Quốc – tuy tốc độ tăng trưởng đã chậm lại đáng kể so với trước đây – tận dụng hội nghị Hàng Châu như một cột mốc để quảng bá vai trò “trụ đỡ tăng trưởng” của kinh tế toàn cầu. Hãng tin nhà nước Trung Quốc, Tân Hoa Xã, còn tuyên bố “đã đến lúc Trung Quốc nhận trách nhiệm lãnh đạo thế giới” (!)

Để đề cao vai trò này, trước tiên Trung Quốc tỏ ra bất bình với cái mà họ coi là nỗ lực của phương Tây trong việc ngăn cản các tham vọng kinh tế của nước này. “Các nền kinh tế phát triển chính của thế giới cần phải ngăn chặn chủ nghĩa bảo hộ đang gia tăng, bãi bỏ các biện pháp hạn chế thương mại và đầu tư bởi vì chủ nghĩa biệt lập kinh tế không phải là giải pháp cho tình trạng tăng trưởng trì trệ”, Tân Hoa Xã dẫn lời Chủ tịch Tập Cận Bình trong bài xã luận phát đi vào tối thứ Hai 5-9. Bài xã luận này còn nhấn mạnh: “Để xây dựng một nền kinh tế thế giới rộng mở, hoạt động theo luật lệ phải ngăn chặn chủ nghĩa bảo hộ”.

Phải nói rằng sau khi gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới năm 2001, Trung Quốc hưởng lợi rất nhiều từ việc mở cửa thị trường trên toàn cầu; hàng hóa Trung Quốc xâm nhập sâu vào mọi ngóc ngách của thế giới. Nhưng gần đây, khi Trung Quốc chuyển từ xuất khẩu hàng hóa sang xuất khẩu vốn thì tình hình thay đổi: đầu tư của Trung Quốc bị cảnh giác khắp nơi; từ Anh đến Úc, từ Pháp đến châu Mỹ Latinh, các dự án của Trung Quốc lần lượt bị “đào thải”. Trước ngày khai mạc hội nghị G-20, Bắc Kinh không giấu nổi tức giận với cái mà họ coi là “nỗi nghi ngờ không có căn cứ” của các nước đối với dòng vốn đầu tư từ Trung Quốc.

Tại hội nghị G-20 lần này, Trung Quốc lớn tiếng kêu gọi bãi bỏ chủ nghĩa bảo hộ với dụng ý sâu xa là các nền kinh tế phát triển phải mở rộng cửa hơn nữa cho các nhà đầu tư Hoa Lục đến làm ăn. Tuy nhiên, theo nhận định của các nhà phân tích, Trung Quốc lớn tiếng phản đối bảo hộ nhưng chính thị trường Trung Quốc lại được bảo hộ chặt chẽ nhất và nhà đầu tư nước ngoài có rất ít cơ hội tiếp cận thị trường rộng lớn của nước này.

Reuters dẫn lời của James Zimmerman, Chủ tịch Phòng Thương mại Hoa Kỳ tại Trung Quốc, cho biết, mối quan tâm lớn nhất của nhà đầu tư nước ngoài tại Trung Quốc là môi trường kinh doanh ngày càng khó khăn, ngày càng có nhiều chính sách và luật lệ được đặt ra để loại bỏ doanh nghiệp nước ngoài hoặc giành lợi thế cho doanh nghiệp nhà nước. “Chủ tịch Tập Cận Bình đã nêu bật nhu cầu phải ngăn chặn chủ nghĩa bảo hộ, nhưng hành động có sức mạnh hơn lời nói và trái bóng đang ở trên phần sân của Trung Quốc”, ông Zimmerman nói.

Theo hãng tin BBC, cả đại sứ Đức tại Bắc Kinh và Phòng Thương mại EU trong tuần qua cũng than phiền rằng các công ty của họ đang đối mặt với một sân chơi không bằng phẳng tại Trung Quốc và họ cảm giác mình không được chào đón như trước.

Chính sự bảo hộ chặt chẽ thị trường nội địa của Trung Quốc đã góp phần kích hoạt chủ nghĩa bảo hộ ở các thị trường khác, ít nhất là đối với hàng hóa và đầu tư Trung Quốc, bởi vì không ai muốn thua thiệt trong một cuộc chơi không sòng phẳng. Ứng cử viên Tổng thống Mỹ của đảng Cộng hòa Donald Trump thậm chí còn dọa áp thuế 47% lên mọi hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc vì cho rằng, chính cung cách làm ăn của Trung Quốc làm cho người lao động Mỹ bị mất việc.

Theo Thời Báo Kinh Tế Sài Gòn