Học giả Mỹ so sánh năng lực quân sự Việt Nam – Trung Quốc

Giáo sư Lyle Goldstein (trường Chiến tranh Hải quân Mỹ) trả lời phỏng vấn báo New York Times ngày 5.7 rằng Trung Quốc có vẻ xem thường sức mạnh của Hải quân Việt Nam, nhưng lại nể trọng đáng kể Không quân Việt Nam.

Tau Trung Quôc (trái) ỷ đông, cậy lớn hung hăng lao ra chăn tau kiêm ngư Viêt Nam tiên vao khu vực hạ đặt gian khoan trái phép – Anh: Đôc Lâp

Theo bài báo, trước sự gia tăng căng thẳng hiện nay trên Biển Đông từ việc Trung Quốc hạ đặt trái phép giàn khoan trên vùng biển Việt Nam đi kèm tàu thuyền và máy bay ngày đêm bảo vệ, câu hỏi đặt ra là năng lực quân sự của Việt Nam, vốn nổi tiếng những thập kỷ trước về khả năng kháng cự và chiến tranh du kích, đã gia tăng thế nào.

Giáo sư Lyle J. Goldstein, Viện nghiên cứu Hải quân Trung Quốc (thuộc Trường Chiến tranh hải quân Mỹ) nhận xét rằng từ sau năm 1979 khi quân Trung Quốc hứng chịu tổn thất nặng chỉ trong một tháng tấn công Việt Nam, Trung Quốc đã đầu tư rất lớn cho quốc phòng để hiện đại hoá quân đội.

Hải quân Trung Quốc gần đây gia tăng mạnh mẽ. Năm 2012, trong nghiên cứu của mình, giáo sư Goldstein phát hiện rằng Trung Quốc tỏ ra xem thường năng lực của Hải quân Việt Nam, nhưng lại dành sự tôn trọng đáng kể với Không quân Việt Nam.

Theo ông, Việt Nam từ lâu nổi tiếng về truyền thống quân sự. Những bước đi chiến lược về quân sự và ngoại giao của Hà Nội hiện nay là có ảnh hưởng mạnh mẽ từ lịch sử hiện đại của nước này vốn nổi tiếng với biệt danh “người hạ các siêu cường”. Việt Nam đã đánh thắng thực dân Pháp những năm 1950, đánh thắng Mỹ trong chiến tranh Việt Nam (1965 – 1973) và cả Trung Quốc trong cuộc chiến biên giới năm 1979.

Thế giới cần thay đổi để đối phó Trung Quốc

Chính lịch sử này dường như đã khiến Việt Nam tự tin để phát triển một cách tiếp cận khá độc lập với chính sách đối ngoại. Khác với nhiều nước Đông Nam Á, Việt Nam không bỏ bê quốc phòng mà thậm chí đầu tư mạnh cho lĩnh vực này, chủ yếu mua sắm vũ khí từ Nga. Chiến lược hứa hẹn nhất của Việt Nam với Trung Quốc là từ hy vọng rằng Việt Nam có thể có đủ lực lượng để ngăn chặn, đồng thời theo đuổi biện pháp ngoại giao để giải quyết các tranh chấp.

Giáo sư Goldstein cũng cho rằng Trung Quốc lâu nay vẫn theo dõi sát khả năng quân sự của Việt Nam, và cả hai nước đều lệ thuộc nguồn cung vũ khí của Nga, từ tàu ngầm, chiến hạm đến chiến đấu cơ. Tuy nhiên Trung Quốc lệ thuộc ít hơn Việt Nam và tự phát triển công nghiệp quốc phòng

Trung Quốc cho rằng trong chiến lược quân sự của Việt Nam có nhiều điểm yếu, chẳng hạn tàu ngầm có thể là một lực đẩy quan trọng trong những nỗ lực của Việt Nam, nhưng các nhà phân tích Trung Quốc đánh giá rằng Việt Nam về cơ bản còn thiếu kinh nghiệm trong việc vận hành hệ thống vũ khí vô cùng phức tạp này. Một điểm yếu khác có thể có trong khả năng phòng thủ của Việt Nam là liên quan đến khả năng trinh sát, kiểm soát mục tiêu và điều khiển chiến trường.

Trả lời câu hỏi của New York Times về đội tàu ngầm Kilo của Việt Nam, giáo sư Goldstein nhận xét rằng tàu ngầm là loại tàu quan trọng trong hải quân hiện đại, có thể tác chiến độc lập và tung ra những cú đấm chết người với các loại tên lửa hành trình diệt tàu chiến, và khả năng sống sót cao hơn tàu nổi vì những hạn chế của khả năng săn ngầm.

Lực lượng tàu ngầm mới mẻ của Việt Nam sẽ là tấm chắn bảo vệ chủ quyền trên biển – Ảnh: Đàm Duy Khánh

Tàu ngầm lớp Kilo của Nga là mặt hàng xuất khẩu phổ biến, Ấn Độ và Trung Quốc cũng mua loại tàu này. Mỹ cũng nể loại tàu này vì chúng vừa ít phát ra tiếng động (khó dò tìm) lại trang bị tên lửa diệt hạm Klub-S có tầm bắn xa, tốc độ siêu thanh. Không nghi ngờ gì về những vũ khí này sẽ gia tăng năng lực phòng thủ của Việt Nam. Trên hết, Việt Nam từ lâu đã chứng minh khả năng sử dụng lực lượng trên bộ hiệu quả, nhưng vẫn còn hạn chế về khả năng trên không và nhất là trên biển.

Hơn nữa, các nhà phân tích hải quân từ lâu đã thấy khả năng chống tàu ngầm của Trung Quốc là đặc biệt yếu. Do đó, có thể nói rằng Hà Nội đã tìm thấy một điểm yếu trong sức mạnh quân sự của Trung Quốc và đang tìm cách khai thác.

Tuy vậy, cần phải nói là Trung Quốc cũng nhìn thấy điểm yếu này và nhiều năm nay đã ra sức khắc phục, nâng cao năng lực chống ngầm, phát triển nhiều tàu hộ vệ săn ngầm.

Giáo sư Goldstein cũng lưu ý, lực lượng tàu ngầm là một trong những lực lượng quân sự phức tạp nhất, và phải mất nhiều thập kỷ mới có thể xây dựng được một lực lượng thực sự đáng tin cậy và thành thạo.

Chiến thuật nhằm thay đổi hiện trạng trên biển của Trung Quốc

Về cầu hỏi của New York Times: Nếu có xung đột quân sự giữa Việt Nam và Trung Quốc thì ai sẽ chiếm ưu thế, giáo sư Goldstein nói Trung Quốc sẽ chiếm ưu thế ở hầu hết các kịch bản, nhưng Việt Nam sẽ gây tổn thất đáng kể cho hải quân và không quân Trung Quốc nhờ đã đầu tư khôn ngoan như đã nói ở trên.

Trung Quốc không mạnh ở khâu tiếp dầu trên không, nên Việt Nam có khả năng có ưu thế trên không, đặc biệt là các khu vực trên Biển Đông lại rất xa các sân bay ở Trung Quốc. Đó là chưa kể lực lượng trên bộ của Việt Nam có thể chiến đấu ngang ngửa với quân bộ Trung Quốc.

Tuy nhiên cũng có những bất lợi như thủ đô Hà Nội nằm gần biên giới hơn, và Trung Quốc có khả năng tấn công từ xa bằng tên lửa và không quân nhắm vào các căn cứ hải quân, không quân Việt Nam…

Khi báo New York Times hỏi khả năng Mỹ sẽ bán vũ khí sát thương cho Việt Nam như gợi ý mới đây của tân đại sứ Mỹ tại Việt Nam Ted Osius, giáo sư Goldstein nhận xét rằng Mỹ sẽ rất cẩn trọng trong việc xem xét bán vũ khí cho Việt Nam, vì doanh số bán hàng này có thể có một số giá trị răn đe nhỏ và mang tính biểu tượng, nhưng lại thúc đẩy khả năng leo thang hơn nữa căng thẳng giữa Trung Quốc và Việt Nam. Ngoài ra Mỹ cũng không muốn gây thêm bất lợi cho quan hệ Mỹ – Trung Quốc vốn đã khá căng thẳng.

Vả lại quan hệ quân sự giữa Mỹ với Việt Nam mới chỉ đang xây dựng bước đầu, so với quan hệ đồng minh của Mỹ với nhiều nước châu Á như Nhật và Philippines đã có từ hàng chục năm nay.

Cũng có thể có những nền tảng nhất định, chẳng hạn như việc Mỹ cung cấp khả năng giám sát hàng hải có thể khá hữu ích cho các lực lượng vũ trang Việt Nam. Tuy nhiên, sau đó Việt Nam sẽ đối mặt với những thách thức khó khăn khi cố gắng tích hợp hệ thống của Mỹ để đồng bộ với các loại vũ khí đã mua từ Nga. Điều đó có thể là một thách thức lớn về kỹ thuật.

Bằng chứng không thể chối cãi vụ Trung Quốc đâm chìm tàu cá Việt Nam

Về việc Ngoại trưởng Mỹ cuối năm 2013 cam kết viện trợ cho an ninh hàng hải Việt Nam 18 triệu USD, giáo sư Goldstein cho rằng khoản viện trợ này chỉ đủ mua vài tàu tuần tra nhỏ như loại tàu Việt Nam đang đối đầu với tàu Trung Quốc ở vùng biển Hoàng Sa hiện nay. Đáng chú ý là Việt Nam đang tích cực xây dựng lực lượng tuần tra biển để đối phó lực lượng bảo vệ bờ biển của Trung Quốc, vì vậy khoản viện trợ này có thể hỗ trợ cho nỗ lực đó. Nhật Bản cũng có thể đóng một vai trò trong nỗ lực này để nâng cấp lực lượng bảo vệ bờ biển của Việt Nam.

Những khoản viện trợ này có thể dùng để nâng cấp các thiết bị lỗi thời như radar, hệ thống liên lạc… Nhưng nhìn chung các khoản viện trợ nhỏ bé này chỉ mang tính biểu tượng. Lấy ví dụ một tàu tuần duyên cỡ trung hiện tại của Mỹ lớp Sentinel dài 43 m đã có giá hơn 80 triệu USD, nên khoản viện trợ của Mỹ không có tính quyết định trong cuộc đối đầu trên biển giữa Việt Nam và Trung Quốc.

Không quân Việt Nam tuần tra bảo vệ Trường Sa – Ảnh: Trần Thị Duyên/Thanh Niên

Khi được hỏi về triển vọng quan hệ Việt Nam – Trung Quốc trong những năm tới, giáo sư Goldstein nói cả hai nước đều có những mối quan hệ rất lớn trên nhiều lĩnh vực, từ kinh tế đến văn hoá – xã hội, và với cả những láng giềng lớn. Căng thẳng từ tháng 5.2014 (khi Trung Quốc hạ đặt giàn khoan Hải Dương-981) đã làm tổn thương cả hai bên về vấn đề nhạy cảm trên Biển Đông.

Về phần mình, Mỹ cần phải bảo vệ lợi ích rộng lớn hơn của riêng mình, là luôn gắn chặt với mối quan hệ Mỹ – Trung ổn định trong tổng thể. Trong quan hệ với Hà Nội, Washington phải tránh cái bẫy “hội chứng người bạn xấu” mà vô tình đẩy Hà Nội vào một cuộc đối đầu với Bắc Kinh.

Thay vì chuẩn bị cho xung đột vũ trang, Việt Nam cần sử dụng nền ngoại giao năng động để tìm kiếm các thoả ước riêng với một siêu cường đang nổi lên ở phía bắc. Đây chắc chắn sẽ là một quá trình khó khăn và nguy hiểm, nhưng là tốt nhất để đảm bảo sự thịnh vượng và an ninh của Việt Nam trong thời gian dài với một láng giềng cứng rắn, theo ý kiến của giáo sư Goldstein.

Theo Tin nóng