Hiểu về Covid-19 để bảo vệ bản thân và cộng đồng

Khả năng hoạt động của virus SARS-CoV-2 gây bệnh viêm đường hô hấp cấp Covid-19 không giảm như những dự báo trước đó. Mà ngược lại, virus này đang hoạt động mạnh ở bất cứ khu vực nào trên thế giới, trong bất cứ điều kiện thời tiết nào.

Với mong muốn trang bị cách phòng, chống Covid-19 hiệu quả nhất, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) mới đây đã tiếp tục cập nhật các kiến thức về loại virus chết người này.

Virus SARS-CoV-2 hoạt động mạnh theo mùa?

Không giống như những loại virus gây bệnh cúm mùa, SARS-CoV-2 gây bệnh viêm đường hô hấp cấp Covid-19 có thể sống trong nhiều điều kiện thời tiết khác nhau dù là mùa đông hay mùa hè.

Người phát ngôn của WHO Margaret Harris ngày 28-7 tái khẳng định, yếu tố tác động tới sự lây lan của SARS-CoV-2 không phải là điều kiện thời tiết nóng hay lạnh mà là việc tụ tập đông người, không tuân thủ các quy định giãn cách xã hội, và thiếu các biện pháp phòng ngừa bổ sung.

Bằng chứng là tại các khu vực có nhiệt độ cao ở Mỹ và Brazil, trong sáu tháng đại dịch Covid-19 bùng phát cho thấy rằng “điều kiện thời tiết không ảnh hưởng tới sự lây lan của loại virus này”.

“Dường như có suy nghĩ cố định rằng SARS-CoV-2 sống theo mùa, nhưng có rất nhiều người bị nhiễm bệnh tại Mỹ trong mùa hè, hay tại Brazil, Philippines và các nước xích đạo khác có nhiệt độ cao”, chuyên gia Margaret Harris dẫn chứng.

Người phát ngôn của WHO khẳng định rằng SARS-CoV-2 hoạt động khác hoàn toàn với những loại virus khác gây các bệnh về đường hô hấp theo mùa có khả năng lây truyền từ người sang người được tăng cường trong các điều kiện thời tiết lạnh.

SARS-CoV-2 ưa thích tất cả điều kiện thời tiết và lây truyền từ người sang người đơn giản là khi mọi người ở gần nhau.

Virus gây bệnh Covid-19 lây nhiễm từ người sang người phổ biến nhất bằng đường nào?

Bằng chứng hiện nay cho thấy bệnh Covid-19 lây nhiễm ở người qua đường tiếp xúc trực tiếp, gián tiếp (qua các vật dụng hoặc bề mặt bị nhiễm mầm bệnh), hoặc tiếp xúc gần với người nhiễm bệnh qua dịch tiết từ miệng và mũi. Dịch tiết này bao gồm nước bọt, dịch tiết hô hấp hoặc các giọt bắn. Dịch tiết được phát xuất từ miệng hoặc mũi của người nhiễm bệnh khi họ ho, hắt hơi, nói hoặc hát.

Người tiếp xúc gần (trong vòng khoảng cách 1m) với người đã nhiễm bệnh có thể mắc bệnh Covid-19 khi các giọt bắn nhiễm bệnh này thâm nhập vào miệng, mũi hoặc mắt của người tiếp xúc.

Để tránh tiếp xúc với giọt bắn, quan trọng là cần giữ khoảng cách và cách xa những người chung quanh ít nhất 1m, thường xuyên rửa tay và che miệng bằng khăn giấy hoặc khuỷu tay khi hắt hơi hoặc ho khạc.

Khi không thể giữ khoảng cách tiếp xúc (đứng cách xa nhau ít nhất 1m), cần đeo khẩu trang vải để bảo vệ những người chung quanh. Cần rửa tay thường xuyên để phòng tránh mắc bệnh.

Virus Covid-19 còn có thể lây nhiễm qua những đường nào khác?

Những người có virus trong mũi và họng có thể vô tình làm lây những giọt bắn mang mầm bệnh lên các vật dụng và bề mặt (còn gọi là vật mang mầm bệnh) khi họ hắt hơi, ho khạc hoặc chạm lên bề mặt đồ vật như bàn, tay nắm cửa và tay vịn cầu thang.

Những người khác có thể bị nhiễm bệnh khi họ chạm tay vào các đồ vật hoặc bề mặt mang mầm bệnh này, sau đó lại chạm tay vào mắt, mũi hoặc miệng mình trước khi rửa tay.

Do đó, cần rửa tay thường xuyên thật kĩ bằng nước và xà phòng hoặc bằng dung dịch rửa tay có cồn, đồng thời thường xuyên lau rửa các bề mặt.

Chúng ta biết gì về sự lây nhiễm qua khí dung?

Một số thủ thuật y tế có thể sinh ra các giọt bắn rất nhỏ (gọi là giọt bắn li ti hoặc khí dung) lơ lửng trong không khí trong thời gian lâu hơn. Khi thực hiện các thủ thuật y tế này trên người nhiễm bệnh Covid-19 tại các cơ sở y tế, khí dung có thể chứa virus Covid-19.

Những người khác có thể hít phải khí dung mang mầm bệnh nếu họ không sử dụng thiết bị bảo hộ cá nhân phù hợp.

Do đó, tất cả nhân viên y tế cần thực hiện các biện pháp bảo vệ nhằm phòng tránh lây nhiễm bệnh qua đường không khí khi thực hiện các thủ thuật y khoa, trong đó có việc sử dụng dụng cụ bảo hộ cá nhân phù hợp. Khách thăm không được phép vào các khu vực đang thực hiện các thủ thuật y khoa đó.

Theo báo cáo, dịch bệnh Covid-19 đã bùng phát ở một số khu vực có môi trường kín như nhà hàng, CLB đêm, khu vực thờ cúng, cầu nguyện hoặc tại các khu vực nơi người dân có thể đang la hét, nói chuyện hoặc hát hò.

Tại các khu vực bùng phát dịch này, cũng không loại trừ khả năng bệnh lây nhiễm qua hạt khí dung, đặc biệt tại các địa điểm trong nhà, không gian tập trung đông người và không khí không đủ thông thoáng nơi người nhiễm bệnh có thời gian dài tiếp xúc với những người khác.

Cần khẩn trương nghiên cứu thêm để điều tra những trường hợp như vậy đồng thời đánh giá sự lây nhiễm Covid-19 trong môi trường này.

Khi nào người nhiễm bệnh có thể lây truyền virus?

Dựa trên những gì mà chúng ta biết tới thời điểm hiện tại, Covid-19 chủ yếu lây truyền từ những người đã có triệu chứng, và cũng có thể xảy ra ngay trước khi họ xuất hiện triệu chứng, khi họ tiếp xúc gần với những người khác trong thời gian dài.

Những trường hợp không có triệu chứng có thể lây virus sang cho người khác, tuy vậy vẫn chưa rõ mức độ lây nhiễm, và cần có thêm nghiên cứu về lĩnh vực này.

Hạn chế tiếp xúc với người nhiễm Covid-19, rửa tay kĩ, thường xuyên đồng thời đeo khẩu trang khi không thể bảo đảm khoảng cách tiếp xúc ít nhất 1m giúp ngăn chặn đường lây nhiễm.

Người không có triệu chứng có thể lây truyền virus không?

Có. Người nhiễm bệnh có thể lây truyền virus cả khi họ có triệu chứng và khi họ không có triệu chứng.

Do đó, cần xác định những người nhiễm bệnh bằng xét nghiệm, cách ly, và chăm sóc y tế, tùy thuộc vào mức độ nặng của bệnh.

Thậm chí người đã được xác định mắc Covid-19 nhưng không có triệu chứng cũng cần được cách ly để hạn chế tiếp xúc với những người khác. Các biện pháp này nhằm mục đích ngăn chặn sự lây lan của bệnh.

Luôn giữ khoảng cách tiếp xúc ít nhất 1m với những người chung quanh, cần che miệng bằng mặt trong của khuỷu tay hoặc khăn giấy khi ho hoặc hắt hơi, rửa tay thường xuyên và hãy ở nhà nếu bạn thấy người không khỏe hoặc khi được yêu cầu ở nhà.

Tại các khu vực dịch bệnh lây lan rộng, người dân cần đeo khẩu trang vải khi không thể áp dụng các biện pháp giãn cách vật lý và các biện pháp kiểm soát khác.

Sự khác biệt giữa những người không có triệu chứng hoặc tiền triệu chứng là gì? Điều này không có nghĩa là họ đều không có triệu chứng hay sao?

Đúng vậy, cả hai thuật ngữ đều có nghĩa là những người không có triệu chứng. Sự khác biệt là ở chỗ không triệu chứng là nói đến những người đã nhiễm mầm bệnh nhưng không có triệu chứng trong giai đoạn bị nhiễm bệnh, trong khi đó tiền triệu chứng là nói đến những người bị nhiễm bệnh nhưng chưa xuất hiện triệu chứng và các triệu chứng sẽ xuất hiện sau đó.

Việc phân biệt này rất quan trọng trong chiến lược y tế công cộng nhằm kiểm soát lây nhiễm. Ví dụ, số liệu xét nghiệm cho thấy những người có nguy cơ lây nhiễm bệnh cao nhất tại thời điểm xuất hiện triệu chứng hoặc chung quanh khoảng thời gian đó.

Do đó, trong hướng dẫn điều tra ca bệnh và truy tìm nguồn tiếp xúc của WHO, theo khuyến cáo này thì những người được coi là ‘người tiếp xúc’ nếu họ đã tiếp xúc với người nhiễm bệnh từ hai ngày trước thời điểm người nhiễm bệnh này xuất hiện triệu chứng.

Có cần thêm thông tin để hiểu rõ hơn về cơ chế lây truyền của Covid-19 không?

Có. Covid-19 là một bệnh mới. Trong lúc thông tin ngày càng sẵn có và cập nhật hàng ngày, vẫn còn nhiều câu hỏi về cơ chế lây truyền của bệnh. Nhiều nhóm và mạng lưới nghiên cứu trên toàn thế giới đang triển khai để tìm ra câu trả lời cho các câu hỏi này.