Hiểu đúng về virus lây từ động vật sang người, nhà dịch tễ học chỉ ra 3 sai lầm mà mọi người hay có
Bệnh có thể lây truyền qua các loài trung gian, không nhất thiết là phải tiếp xúc với động vật hoang dã.
Khi số ca nhiễm COVID-19 trên toàn cầu vượt qua con số 2 triệu người, thật khó có thể chấp nhận rằng virus SARS-CoV-2 đã nhảy từ động vật sang người và ban đầu chỉ lây nhiễm một người duy nhất.
Chúng ta không bao giờ có thể quay ngược thời gian để tìm ra chính xác nơi nào hoặc người đầu tiên nào đã nhiễm COVID-19. Nhưng chúng ta biết virus nhảy từ động vật sang người vốn là điểm khởi đầu cho những dịch bệnh, từ cúm, HIV cho đến Ebola, SARS và bây giờ là COVID-19.
Một trong số chúng, chẳng hạn như bệnh dại, chỉ gây ra những đợt bùng phát lẻ tẻ. Những căn bệnh này có tỷ lệ t.ử von.g cao nhưng sẽ thường tự biến mất sau khi làm chế.t phần lớn vật chủ mà chúng lây nhiễm.
Một số căn bệnh khác sẽ lây lan rộng trên toàn cầu và trở thành đại dịch. Một số chủng virus động vật sẽ liên tục đột biến và lây nhiễm lại cho con người, tạo nên các dịch bệnh lặp đi lặp lại, chẳng hạn như cúm.
Và cũng có những chủng virus được coi là “ bất tử“, khi chúng không thể bị đán.h bại và vẫn là một gánh nặng thường nhật đối với con người, lấy ví dụ điển hình nhất là HIV.
Vậy chủng SARS-CoV-2 đang gây ra đại dịch COVID-19 sẽ thuộc vào nhóm nào? Các nhà khoa học cho biết nó rất giống với SARS-CoV, chủng virus đã gây ra đại dịch viêm đường hô hấp cấp tính SARS năm 2003. SARS đã bị tuyệt chủng sau khi gây t.ử von.g cho gần 10% những người nhiễm nó.
Nhưng với COVID-19, các nhà khoa học cho biết chủng virus này đã thông minh hơn khi chỉ làm chế.t khoảng 1-2% những người nhiễm bệnh. Một số bệnh nhân nhiễm SARS-CoV-2 còn không có triệu chứng, vì vậy, có khả năng nó sẽ ở lại với chúng ta và lưu hành vĩnh viễn giống virus cúm.
Dù thế nào đi chăng nữa, các nhà dịch tễ học dự đoán rằng làn sóng virus tràn từ động vật sang người sẽ vẫn chưa dừng lại. Các chủng virus, được gọi là virus zoonotic sẽ còn tiếp tục đột biến để lây nhiễm chúng ta.
Với quá trình đô thị hóa, xâm chiếm môi trường sống của động vật và khai thác những vật nuôi để làm thức ăn hàng ngày, con người đang tạo ra ngày càng nhiều cơ hội cho dịch bệnh. Giữa bối cảnh đó, sẽ rất quan trọng để mỗi người dân chúng ta trang bị những kiến thức cần thiết và lọc bỏ hiểu lầm về những căn bệnh zoonotic này.
Olivier Restif,một giảng viên dịch tễ học tại Đại học Cambridgesẽ nói cho bạn biết đâu là những gì khoa học biết về những căn bệnh lây từ động vật sang người:
1. Thịt động vật hoang dã và những khu chợ ẩm ướt
Tiếp xúc gần gũi với động vật hoang dã thường được cho là điều kiện cần khiến các dịch bệnh có nguồn gốc từ động vật bùng phát, chẳng hạn như Ebola hoặc COVID-19.
Các hoạt động của con người như săn bắ.n, mổ thịt và buôn bán thịt động vật hoang dã có nguy cơ cao đặt chúng ta vào nguy cơ tiếp xúc với mầm bệnh, nhưng chúng ta không biết xác xuất lây lan từ những tiếp xúc ấy là bao nhiêu?
Ở một số quốc gia Châu Phi và Châu Á, dơi là loài động vật có nguy cơ lây truyền virus nhất sang cho con người. Một số những con dơi có thể nặng hơn 300g và chúng sống thành đàn.
Hàng ngàn con dơi có thể cùng đậu trên một cây lớn (và một hang động có thể chứa nửa triệu con dơi). Do đó, những người săn dơi có nguy cơ nhiễm bệnh rất lớn, mặc dù có rất ít bằng chứng cho thấy chính những người thợ săn có thể là nguồn gốc của dịch Ebola trong quá khứ.
Ở một số quốc gia, truyền thống tiêu thụ động vật sống khiến chúng được bày bán công khai ở các khu chợ ẩm ướt. Đó là nơi có khả năng trung chuyển những virus zoonotic từ rừng vào thị trấn.
Quần thể dơi tại một hang động ở Myanmar
Tuy nhiên, các khảo sát ở Trung Quốc và Việt Nam đã chỉ ra rằng thịt động vật hoang dã chủ yếu được ăn trong các nhà hàng, và thịt đó chủ yếu lại là từ lợn rừng, dê, hươu và chim được nuôi – chứ không phải săn bắt giống như những gì xảy ra ở Châu Âu.
Đối với những con dơi được bán với số lượng hàng chục ngàn con ở Ghana, chúng đã chế.t, bị phát hiện và hun khói trước khi đến được các quầy hàng ở chợ. Do đó, nguy cơ lây nhiễm virus cho người tiêu dùng là rất thấp.
2. Trung gian truyền bệnh
Những con đường lây truyền bệnh zoonoctic phổ biến hơn không yêu cầu bạn phải tiếp xúc trực tiếp với động vật hoang dã. Nhiều căn bệnh mới nổi thực ra đã được truyền qua côn trùng, đóng vai trò là loài trung gian mang mầm bệnh giữa những vật chủ.
Ví dụ, bệnh Lyme đây lây lan trên người ở Bắc Mỹ và Châu Âu trong 30 năm qua, thực ra có nguồn gốc từ động vật có vú hoang dã. Nhưng chúng đã lây sang người nhờ những con bọ ve.
Mặc dù sự gia tăng của căn bệnh thường được gán cho hoạt động săn bắ.n hươu hoang dã. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu cho biết sự gia tăng đột biến của các loài thú có vú nhỏ, khi những loài thú lớn hoang dã là kẻ săn mồi tự nhiên của chúng biến mất, cũng là một nguyên nhân gây ra sự gia tăng của dịch bệnh.
Một số căn bệnh khác được phát tán thông qua phân và nước tiểu của động vật, làm ô nhiễm nước uống hoặc cây trồng cho người và động vật chăn nuôi trong trang trại. Điều này đã được ghi nhận ở Bangladesh, nơi những con dơi uống nước và đi tiểu vào các máng lấy nhựa cọ. Điều này được cho là đã làm bùng phát dịch virus Nipah trong cộng đồng địa phương.
3. Vật nuôi
Mặc dù đúng là động vật hoang dã đang truyền những virus zoonotic sang con người, nhưng trong đời sống hàng ngày, chúng ta lại thường xuyên tiếp xúc với động vật nuôi nhiều hơn, tạo ra nhiều cơ hội cho bệnh lan truyền hơn.
Trong 20 năm qua, gia cầm thường truyền bệnh cúm sang người, với các đợt bùng phát (thường gây ra tỷ lệ t.ử von.g cao) của các chủng H5N1 hoặc H7N9.
Mặc dù ít gây chế.t người hơn nhưng các vi khuẩn như salmonella và campylobacter thường được tìm thấy trên động vật trang trại, cũng đã gây ra hàng ngàn trường hợp ngộ độc thực phẩm chỉ tính riêng ở Anh.
Ngay cả những vi khuẩn vô hại thông thường cũng có thể có được các gen kháng kháng sinh trong các trang trại lạm dụng kháng sinh trong chăn nuôi.
Bên ngoài Châu Âu, kháng sinh thường được thêm vào thức ăn chăn nuôi như chất kích thích tăng trưởng, nhưng chúng cũng có khả năng nuôi dưỡng các chủng vi khuẩn đa kháng thuố.c.
4. Làm thế nào để ngăn chặn dịch bệnh từ động vật?
Không có giải pháp đơn giản nào để ngăn chặn sự bùng phát của virus động vật, nhưng các nhà nghiên cứu trong dự án Bat-One-Health của Olivier Restif đang nghiên cứu cách củng cố ba tuyến phòng thủ cụ thể cho loài người.
Thứ nhất là phải bảo tồn được hệ sinh thái và phục hồi môi trường sống tự nhiên cho động vật hoang dã. Điều này khiến chúng không tràn vào khu vực sinh sống của con người như các thành phố, thị trấn hay trang trại để kiếm thức ăn – làm giảm nguy cơ con người phải tiếp xúc với mầm bệnh.
Thứ hai, đó là tư vấn và thúc đẩy các chính sách cho chính phủ. Chẳng hạn như, nếu chúng ta muốn giảm thiểu hoạt động khai thác động vật hoang dã để bán dưới dạng thực phẩm hoặc nguyên liệu y tế, chúng ta phải từng bước đảm bảo được kế sinh nhai cho những người đang tham gia vào ngành công nghiệp này.
Quan trọng nhất, chính phủ cũng phải đầu tư vào y tế công cộng và hoạt động giám sát dịch bệnh. Các nghiên cứu cũng cần được tiến hành liên tục. Bởi hiểu virus lây từ động vật sang người như thế nào có thể giúp chúng ta chặn đứng các dịch bệnh trong tương lai.
zknight
Mối nguy đến từ vật nuôi trong nhà
Ngày 15/3, Bệnh viện (BV) đa khoa tỉnh Tuyên Quang đã tiếp nhận một bệnh nhi Nguyễn N. H. 6 tuổ.i (trú tại phường An Tường, TP Tuyên Quang, tỉnh Tuyên Quang) nhập viện trong tình trạng lo sợ, hoảng loạn sau khi bị chó cắn.
Gia đình của bệnh nhi cho biết, sự việc xảy ra khi bé đang nô đùa cùng con chó nhà nuôi thì bất ngờ con chó tấ.n côn.g.
Ảnh minh họa
BS Đặng Quang Tuấn - Khoa Tai Mũi họng, BV đa khoa tỉnh Tuyên Quang (BS tiếp nhận bệnh nhân H.) cho biết: Bệnh nhi H. nhập viện với vết thương phức tạp ở vùng mặt. Các y bác sĩ đã tiề.n hành xử trí vết thương, băng ép và cho đi chụp chiếu kiểm tra toàn trạng. Hiện tại, bệnh nhi đã được nhập viện điều trị, chăm sóc và theo dõi nội trú tại Bệnh viện.
Thực tế cho thấy, rất nhiều trường hợp trẻ bị chó cắn là do vật nuôi trong nhà hoặc vật nuôi của nhà hàng xóm. Các em thường trong độ tuổ.i từ 2 đến 6 tuổ.i, chưa có kỹ năng phòng vệ cho bản thân. Đáng chú ý, hầu hết các trường hợp trẻ bị tấ.n côn.g là bởi chó thả rông, không có rọ mõm và không có các biện pháp bảo hộ. Nhưng đáng buồn hơn là trường hợp trẻ t.ử von.g vì gia đình chủ quan, không quan tâm, chú ý đưa bé tiêm phòng dại sau khi bị chó cắn, cho rằng đó chỉ là một vết cắn nhỏ không đáng ngại.
Theo các chuyên gia y tế, bệnh dại thường gia tăng vào mùa hè, thời gian ủ bệnh kéo dài, sớm nhất là nửa tháng, đa số là vài ba tháng, có người đến vài năm. Bệnh dại là bệnh truyền nhiễm do virus dại gây ra, bệnh lây truyền từ động vật sang người qua vết cắn, vết thương, vết cào, liếm của động vật. Thời gian phát bệnh phụ thuộc vào vị trí bị chó cắn. Đặc biệt, chỗ bị chó cắn càng gần thần kinh trung ương thì nạ.n nhâ.n càng phát bệnh nhanh. Chính vì vậy, khi bị chó cắn ở những vị trí như đầu, mặt, cổ thì cần phải tiêm huyết thanh kháng dại càng sớm càng tốt trong vòng 12 giờ sau khi bị chó cắn. Nếu đến cơ sở y tế muộn sau khi bị chó cắn thì việc tiêm huyết thanh kháng dại sẽ không còn tác dụng.
Các BS khuyến cáo, tốt hơn hết nên tiêm vắc xin ngay sau khi bị chó cắn. Cùng với đó, phải tiêm phòng đủ liều theo quy định, đúng liều lượng, kỹ thuật và tiêm đúng khoảng cách giữa các mũi tiêm theo hướng dẫn. Khi bị chó, mèo cắn cần rửa kỹ vết thương bằng xà phòng trong vòng 15 phút, nếu không có xà phòng thì rửa bằng nước sạch; sau đó rửa bằng cồn 70% hoặc cồn Iod, Povidone, Iodine. Hạn chế làm dập vết thương, không được băng kín vết thương và đến ngay các trung tâm y tế gần nhất để được tư vấn và tiêm phòng dại kịp thời.
Đức Trân
Theo daidoanket.vn
Ban hành hướng dẫn giúp học sinh toàn thế giới ngăn ngừa dịch COVID-19 UNICEF hối thúc các trường cung cấp thông tin cho học sinh về việc rửa tay, tránh tiếp xúc với các bề mặt không an toàn, hướng dẫn dùng khăn giấy hoặc phần ngoài cánh tay che miệng khi hắt hơi và ho. Trường THPT Vĩnh Long (thành phố Vĩnh Long, Việt Nam) đo thân nhiệt cho học sinh ngày 2/3. (Ảnh: Lê...