Hiểu đúng về những hành vi lây nhiễm HIV

Bệnh lây qua máu, tinh dịch, dịch âm đạo, sữa mẹ. Virus HIV cũng hiên diên trong các dịch tiết khác như nước mắt, nước bọt, mồ hôi, nước tiểu nhưng không đu kha năng lây nhiêm.

Theo bác sĩ Nguyễn Tấn Thủ, “hanh vi nguy cơ” la môt khai niêm phô biên khi đề cập đến HIV noi riêng va cac bênh lây nhiêm qua đương tinh duc noi chung (STI). Hiêu môt cach đơn gian, đây la nhom hanh vi co thê khiên ca nhân lây nhiêm môt căn bênh tư ngươi khac.

Nhìn chung, HIV va cac bênh nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục có những đặc điểm:

- Tinh chât âm thâm, man tinh: Co giai đoan không triêu chưng keo dai, thâm chi tinh băng năm. Triêu chưng bênh đôi khi kho nhân biêt.

- Không biêu hiên triêu chưng (như bệnh lâu không triêu chưng, HIV giai đoan không triêu chưng) hoăc không bộc lộ thành bênh (ở dạng ngươi lanh mang trung), ngươi nhiêm vân co kha năng lây cho ngươi khac.

- Trên thưc hanh lâm sang, nhiêu bênh trong sô nay chi co thê đươc chân đoan xac đinh băng xet nghiêm. Đa sô trương hơp nhiêm HIV hay STI đêu không biêt thơi điêm chinh xac minh bi lây nhiêm, đông thơi cung không biêt nguôn lây cho minh.

Vi cac nguyên nhân kê trên, ngươi ta dung thuât ngư “co nguy cơ” nhăm am chi kha năng lây nhiêm khi môt ngươi nào đó tưng thưc hiên hanh vi nguy cơ có thể lây nhiễm bệnh. Từ đo, tư vấn viên sẽ hương ho đến với cac xet nghiêm tâm soat bênh.

Ảnh minh họa: Menshealth.

Hanh vi nguy cơ đươc xac đinh khi:

1. Tiếp xúc với các dịch tiết nhất định như: máu, tinh dịch, dịch âm đạo, sữa mẹ. HIV hiên diên trong các dịch tiết khác như nước mắt, nước bọt, mồ hôi, nước tiểu… nhưng không đu kha năng lây nhiêm.

2. Tiếp xúc với các chất dịch trên qua niêm mạc (âm đạo, hậu môn, mắt, miệng), da bị tổn thương (vết thương hở), trực tiếp vào máu (đâm kim, truyền máu, tiêm chích).

Hiểu đúng về các đương lây truyên HIV:

1. Đương mau

Tiêm chích ma túy chung kim là hành vi nguy cơ rất cao. Ở đây cân lưu y đên tinh chât “chung kim” vi thưc tê nêu chi dưng lai ơ hanh vi tiêm chich ma túy thì chưa đươc xet la co nguy cơ lây nhiêm HIV. Công tac tiêp cân hiên nay đêu hương đên cung câp bơm kim tiêm sach nhăm han chê đương lây nay trên nhom tiêm chích ma túy.

Tiếp xúc với máu và các chất thải của người nhiễm HIV thông qua vết thương hở cũng được kể là hành vi nguy cơ. Qua vêt thương hơ, tỷ lê lây nhiêm cho môt lân tiêp xuc ươc tinh từ 0,3 đến 0,5%. Tiêp xuc vơi mau qua vung da nguyên ven cho ty lê lây nhiêm HIV rât thâp, ươc tinh 0,09%, do vậy đươc xem la an toan. Nhom hanh vi nay thường đươc lưu y trong nhom ngươi chăm soc cho bệnh nhân HIV.

Truyền máu cho ty lê lây nhiêm HIV lên đên 100%. Tuy nhiên, vơi quy đinh vê an toan truyên mau, cac mâu mau hiên đêu đươc kiêm tra băng xet nghiêm. Do vây, kha năng lây nhiêm HIV qua truyên mau đa đươc không chê, gân như không xay ra gần đây.

HIV cũng có thể lây trong một số trường hợp: Bi mau ngươi nhiêm băn vao măt, chia se dung cu co dinh mau như dao cao râu, ban chai đanh răng, sử dụng các dụng cụ y tế (bơm tiêm, dao mổ) không tiệt trùng, tai nạn nghề nghiệp (bị kim đâm).

2. Đương tinh duc: Quan hệ tình dục xâm nhâp mà không có dụng cụ bảo vệ với người nhiễm HIV

Quan hệ xâm nhập la chi nhưng hành vi tinh duc co tiêp xuc “trong” vơi cơ quan sinh duc hoăc cơ thê cua ban tinh: Anal sex (tinh duc qua hâu môn), vaginal sex (tinh duc qua đương âm đao), oral sex (tinh duc qua đương miêng). Ngoai ra, hanh vi tinh duc như quan hê băng tay (fingering, fisting) cung đươc kê la hanh vi xâm nhâp.

Cac hanh vi quan hê không xâm nhâp đươc xem la an toan: Ôm hôn, vuôt ve, mơn trơn, thu dâm cho nhau.

Thứ tự hành vi nguy cơ được phân chia như sau: Anal sex có tỷ lệ lây nhiễm cao nhất, kế đến là vaginal sex, sau cùng là oral sex. Theo đó, “ngươi nhân” có nguy cơ bị nhiễm cao hơn “ngươi cho”.

Ty lê lây nhiêm HIV cho môi lân quan hê không bao vê ươc tinh 0,3-0,5% (không qua 1%). Ty lê nay se gia tăng theo tân suât quan hê.

Cân lưu y răng quan hê tinh duc co bao vê băng bao cao su vân co nguy cơ lây nhiễm HIV nhưng vơi ty lê thâp hơn hăn. Ngươi ta cho răng, bao cao su lam tăng độ an toan lên đên 90-95% nêu thưc hanh đung cach.

3. Mẹ truyền sang con, phân chia tỷ lệ lây nhiễm qua các giai đoạn như sau:

- Trong lúc mang thai: 5-10%.

- Trong lúc chuyển dạ sinh: 15-20%.

- Qua sữa mẹ khi cho con bú: 10-15%.

Như vậy, khả năng lây nhiễm từ mẹ sang con khoảng 35% nếu không được điều trị dự phòng (con số này giảm xuống còn 5% nêu co điêu tri dư phong me con).

4. Cac hanh vi nguy cơ “gian tiêp”

Thuât ngữ “hanh vi nguy cơ gian tiêp” am chi nhưng hanh vi thuc đây hoăc dân đên cac hanh vi nguy cơ trưc tiêp kê trên, theo đo lam tăng thêm kha năng va ty lê lây nhiêm cua cac hanh vi nay. Vi du:

- Sư dung ma tuy tông hơp dễ dẫn đến quan hê tinh duc không an toan.

- Lam dung bia rươu dễ dẫn đến quan hê tinh duc không bảo vệ.

- Quan hê tinh duc nhom (group sex).

- Co nhiêu ban tinh.

- Quan hê tinh duc vơi nhưng hanh vi nguy hiêm: Bao dâm, quan hê thô bao, cưỡng hiêp…

Lưu ý: HIV không lây qua cac tiêp xuc thông thương, đươc kể đến la nhom hanh vi “không nguy cơ”. Ví dụ ôm, hôn, bắt tay, ho, hắt hơi, dùng chung nhà vệ sinh, chung chén đũa, chung quần áo, chung giường nệm, bể bơi, côn trùng đốt.

Để quan ly hanh vi nguy cơ, bao gôm 2 bươc:

1. Đanh gia nguy cơ cua ban thân: Thưc tê, môi ca nhân đêu đu kha năng đanh gia nhưng hanh vi nguy cơ cua ban thân dưa trên nhưng hiêu biêt vê đương lây truyên HIV. Thông qua sinh hoat hăng ngay, tiêp xuc vơi ngươi khac, môi quan hê xa hôi, cac hanh vi trong cuôc sông, môi ngươi co thê tư tra lơi câu hoi “Đâu là con đường lây có thể ảnh hưởng đến ban thân minh nhiều nhất?”.

2. Lên kê hoach kiêm soat cac hanh vi nguy cơ co kha năng anh hương đên ban thân. Vi du:

- Nêu nguy cơ đên tư tiêm chich ma tuy, ban thân ngươi đo cân sơm dưng hanh vi sư dung chung, hoăc chi it trong giai đoan chưa thê cai hoan toan, cân han chê tôi đa hanh vi chia se kim tiêm khi tiêm chich.

- Nêu nguy cơ đên tư quan hê tinh duc không bao vê, ban thân ngươi đo cân trang bi kiên thưc vê sư dung bao cao su đung cach, chuân bi săn bao cao su, ren luyên ky năng va thoi quen sư dung bao cao su khi quan hê. Cac hanh vi gian tiêp co y nghia bao gôm ky năng thương thuyêt vê viêc sư dung bao cao su vơi ban tinh, ky năng tư chôi quan hê không bao vê, ky năng đeo bao cao su “trôm”.

Thúy Ngọc

Theo VNE