Hiểm họa khôn lường từ ‘hạm đội xám’ đang không ngừng lớn mạnh của Nga

“Hạm đội xám”, đội tàu bí ẩn đang vận chuyển dầu thô của Nga đến tay người mua trên khắp thế giới đang không ngừng gia tăng và lớn mạnh, làm dấy lên những nguy cơ và hiểm họa khôn lường.

Vùng nước của Vịnh Lakonikos, nằm ở phía Đông Nam của Bán đảo Peloponnese (Hy Lạp) nổi bật ấn tượng trên bản đồ vệ tinh bởi màu ngọc lam sáng. Bờ biển của khu vực này còn là nơi làm tổ quan trọng của loài rùa biển.

Giờ đây, không chỉ nổi tiếng bởi vẻ đẹp thiên nhiên kỳ thú, Vịnh Lakonikos đang trở thành trung tâm trung chuyển của các tàu chở dầu và hoạt động xuất khẩu năng lượng của Nga ra thế giới, đặc biệt là khu vực châu Á.

Vận chuyển dầu thô của Nga liên tục sôi động trong những tháng gần đây và đạt mức cao kỷ lục trong 3 tháng đầu năm 2023. (Nguồn: Fly Of Swallow Studio/ShutterStock)

Hoạt động sôi động

Sau khi Liên minh châu Âu (EU) hạn chế nhập khẩu dầu từ Nga nhằm đáp trả chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine, hầu hết các sản phẩm dầu thô và tinh chế của Moscow được định tuyến hướng đến châu Á. Và phương tiện chuyên chở thường là các tàu lớn hơn để thực hiện những chuyến đi đường dài.

Theo dữ liệu từ Công ty nghiên cứu S&P Global, việc vận chuyển dầu thô của Nga liên tục sôi động trong những tháng gần đây và đạt mức cao kỷ lục trong 3 tháng đầu năm 2023.

Tại vùng biển gần Hy Lạp, hơn 3,5 triệu thùng gasoil của Nga, một sản phẩm tinh chế được sử dụng trong hệ thống sưởi ấm và vận chuyển, đã được vận chuyển giữa các tàu vào tháng Ba. Con số này cao hơn 7 lần so với cùng kỳ năm 2022, theo thống kê của S&P Global.

Những người trong ngành như ông Wright thường sử dụng thuật ngữ “hạm đội xám” khi nói đến các tàu chở dầu của Nga thời gian qua. Rất ít người biết đến chủ sở hữu thực sự của đội tàu này, chủ yếu là các công ty dưới dạng vỏ bọc.

Theo VesselsValue, một công ty tình báo thị trường có trụ sở tại Anh, các vụ giao dịch tàu chở dầu cho các công ty mới thành lập hoặc người mua không được tiết lộ chiếm khoảng 33% các giao dịch tàu chở dầu từ đầu năm đến nay. Con số này cao gấp nhiều lần so với tỷ lệ 10% vào năm 2022 và 4% vào năm 2021.

Hình ảnh vệ tinh được chụp ngày 20/3 cho thấy hai tàu chở dầu đang tiến hành chuyển dầu nhiên liệu của Nga từ tàu nhỏ sang tàu lớn ởVịnh Lakonikos. Những giao dịch như vậy đã tăng mạnh trong những tháng gần đây, theo dữ liệu từ S&P Global. (Nguồn: CNN)

Theo dõi hành trình của “hạm đội xám”, hình ảnh vệ tinh từ Công ty công nghệ vũ trụ Maxar cho thấy, những tàu chở dầu nhỏ hơn cập cảng St. Petersburg, Nga để nhận hàng, sau đó di chuyển xung quanh Tây Âu đến biển Địa Trung Hải rồi chuyển hàng lên những đội tàu lớn hơn. Đội tàu này lại tiếp tục di chuyển qua kênh đào Suez, tuyến đường biển chính trung chuyển hàng hóa từ châu Âu đến châu Á.

Chuyên gia Wright nhận định, sự xuất hiện của mạng lưới “hạm đội xám” đã làm giảm tính minh bạch trong thị trường dầu mỏ, khiến giới quan sát khó theo dõi hơn.

Fred Kenney, Giám đốc phụ trách pháp lý và đối ngoại của Tổ chức Hàng hải Quốc tế (IMO) cảnh báo, sự gia tăng hoạt động của “hạm đội xám” có thể dẫn đến các sự cố tràn dầu nghiêm trọng. Theo ông Kenny, rất khó để biết được liệu các tàu này có tuân thủ các quy tắc nghiêm ngặt về vận chuyển dầu trên biển hay không.

Việc thiếu thông tin về chủ sở hữu thật sự của các đội tàu thuộc “hạm đội xám” khiến giới quan sát cũng lo ngại, các tàu chở dầu này sẽ không tuân thủ các quy định an toàn khi vận chuyển

“Có vô số khả năng có thể xảy ra sai sót trong quá trình chuyển giao từ tàu này sang tàu khác, đây là lý do tại sao cần có một bộ quy tắc toàn diện nhằm điều chỉnh các hoạt động vận chuyển dầu”, chuyên gia Kenny cho hay, đồng thời lưu ý đến khả năng xảy ra sự cố tràn dầu.

Không chỉ dấy lên những lo ngại về sự cố tràn dầu, mới đây, Australia, Canada và Hoa Kỳ đã đệ trình lên IMO về việc ngày càng có nhiều tàu vận chuyển tắt trái phép bộ phát sóng liên lạc, hoặc “âm thầm đi trong bóng tối” trước khi chuyển dầu trong vùng biển quốc tế. Việc tắt các bộ tiếp sóng, truyền dữ liệu vị trí được xem là một cách để các đội tàu này trốn tránh các biện pháp trừng phạt.

Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) cho biết, khối lượng xuất khẩu dầu của Nga đã tăng trở lại và đạt mức trước khi xảy ra cuộc xung đột tại Ukraine, dù Moscow vẫn đang “đau đầu” bởi sự sụt giảm về doanh thu từ mặt hàng xuất khẩu chiến lược này.

Vừa qua, nhóm các quốc gia G7 cho biết sẽ giữ nguyên mức giá 60 USD/thùng đối với dầu mỏ vận chuyển qua đường biển của Nga, bất chấp việc giá dầu thô toàn cầu đang gia tăng, cũng như một số quốc gia kêu gọi hạ mức giá trần để làm giảm nguồn thu của Nga.

Theo dữ liệu của Kpler, nhập khẩu dầu của Trung Quốc trong quý I/2023 đã tăng 38% so với một năm trước đó. Ấn Độ tăng vọt gần gấp 10 lần.

Hoạt động tấp nập của các tàu vận chuyển dầu của Nga đã nêu bật sự chuyển đổi mạnh mẽ của thị trường dầu mỏ toàn cầu kể từ khi Tổng thống Vladimir Putin chính thức phát động chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine.

Khi Trung Quốc, Ấn Độ và Thổ Nhĩ Kỳ nhanh chóng lấp đầy khoảng trống mà EU – khách hàng số 1 của dầu và các sản phẩm dầu mỏ của Nga để lại, hành trình của chuyến tàu vận chuyển dầu vì thế kéo dài hơn và số lượng tàu vì thế cũng gia tăng đáng kể.

Matthew Wright, nhà phân tích hàng hóa cấp cao tại Công ty thống kê dữ liệu và phân tích Kpler cho biết: “Chúng tôi đã chứng kiến sự gia tăng đột biến về số lượng tàu vận chuyển ở Địa Trung Hải. Các tàu nhỏ hơn đến từ các cảng của Nga, sau đó chuyển hàng hóa lên các tàu lớn hơn. Các tàu này sẽ tiếp tục đi đến các bến cảng châu Á”.