Hezbollah đứng đâu trong cuộc khủng hoảng Syria?

Theo dõi VGT trên

Từ lâu, Phong trào Hồi giáo vũ trang Hezbollah đầy quyền lực của Lebanon đã công khai gắn kết tương lai của họ với Tổng thống Syria Bashar al-Assad.

Tuy nhiên, khi chế độ cầm quyền của vị Tổng thống này lung lay, Hezbollah lại im lặng và không nói gì. Nhiều người đang đặt câu hỏi, liệu Hezbollah có tham gia cuộc chiến hiện nay ở Syria để hỗ trợ cho ông Assad hay không?

Hezbollah luôn lo ngại rằng việc ông Assad bị lật đổ sẽ mở đường cho Mỹ gia tăng áp lực, nếu không muốn nói là gây chiến tranh đối với Iran. Chính vì vậy, trong cuộc khủng hoảng Syria, Hezbollah đã đặt cược khá lớn. Đánh mất ông Assad cũng đồng nghĩa với việc phong trào Hồi giáo vũ trang này mất đi đối tác chiến lược và đường dây cung cấp vũ khí chính của họ. Nhận định về vấn đề này, một nhà ngoại giao phương Tây ở Lebanon cho rằng “Hezbollah đang trong thời điểm đầy bất ổn về chiến lược. Cuộc nổi dậy ở Syria không phải là mối đe dọa đối với sự tồn tại của phong trào này, vì họ cũng được trang bị đầy đủ vũ khí. Tuy nhiên, hiện nay, họ phải đối mặt với mối đe dọa đến từ hai phía” – ám chỉ Israel, kẻ thù của Hezbollah, và một Syria có khả năng trở thành kẻ thù của phong trào này thời hậu Assad.

Hezbollah đứng đâu trong cuộc khủng hoảng Syria? - Hình 1

Từ lâu, Hezbollah đã được hưởng lợi lớn từ chính quyền Syria. Ảnh: TL

Đến nay, Hezbollah không tỏ dấu hiệu nào cho thấy họ đang bỏ rơi ông Assad, và các quan chức Lebanon thân với Hezbollah cho biết phong trào này nói rằng sẽ không khoanh tay đứng nhìn nếu cuộc chiến ở Syria trở nên nghiêm trọng hơn. Một số người cho rằng phong trào này sẽ đánh Israel. Những người khác lại cho rằng Hezbollah sẽ điều động một số tay súng tới bảo vệ đường biên giới của Lebanon với Syria trong bối cảnh phe nổi dậy ở Syria đang tấn công các đồn biên phòng ở nước này. Họ cũng nói rằng Hezbollah đang tăng cường sức mạnh để đối phó với trường hợp cuộc xung đột ở Syria kéo dài và trở nên khốc liệt.

Theo chuyên gia phân tích người Lebanon Jihad al-Zein, Hezbollah “không thể tự gạt mình ra khỏi cuộc. Những gì xảy ra hiện nay đang gây ra những rủi ro cho họ. Mối liên minh giữa họ với Syria mang tính chiến lược và được thiết lập thông qua gia đình ông Assad. Họ không có lựa chọn nào khác ngoài việc sát cánh với chính quyền Syria cho tới giây phút cuối cùng. Iran và Syria cũng có sự liên minh chiến lược với nhau và Hezbollah là một phần trong liên minh đó”.

Video đang HOT

Hezbollah cho rằng, những kẻ thù của họ, trong đó có phương Tây và Isral, đang cố gắng tái định hình Trung Đông bằng cách thay thế ông Assad bằng một nhà lãnh đạo thù địch với Hezbollah. Mặc dù ủng hộ các cuộc nổi dậy trong thế giới Arab lật đổ các nhà lãnh đạo của Ai Cập, Tunisia và Libya, song phong trào này đã phản ứng với các cuộc biểu tình ở Syria – lúc đầu chủ yếu là hòa bình – bằng cách nói rằng họ ủng hộ những cam kết cải cách của ông Assad.

Một quan chức Lebanon cho rằng “nếu Syria phải đối mặt với sự can thiệp của nước ngoài, Hezbollah chắc chắn sẽ là một phần trong cuộc chiến tranh đó”. Trong khi đó, một quan chức an ninh Lebanon cho rằng “cho tới nay, ông Assad không cần có thêm các tay súng. Quân đội của nhà lãnh đạo này vẫn thừa sức đối phó với tình hình hiện nay. Ông ta không cần các tay súng Hezbollah. Họ chỉ có vài nghìn người, trong khi ông ta có tới hàng trăm nghìn người”.

Tuy nhiên, một quan chức khác lại cho rằng “đây là một cuộc chiến tranh, và trong chiến tranh, mọi lựa chọn đều được đưa ra để bàn luận… Điều quan trọng là tuyến đường cung cấp vũ khí ở Damacus vẫn luôn mở rộng cho Hezbollah. Phong trào này sẵn sàng làm bất cứ điều gì có thể để tiếp tục duy trì đường dây cung cấp vũ khí này”.

Theo giới phân tích, mặc dù Hezbollah cho rằng ông Assad sẽ không bị lật đổ, nhưng phong trào này đang sẵn sàng cho một cuộc chiến kéo dài và đang từng ngày trở nên nghiêm trọng hơn.

Theo PLXH

Israel: Sẽ can thiệp nếu vũ khí hóa học Syria rơi vào tay Hezbollah

Thứ Sáu tuần trước, Bộ trưởng quốc phòng Israel Ehud Barak cho biết ông đã ra lệnh cho quân đội nước này chuẩn bị can thiệp nếu Syria chuyển giao tên lửa và vũ khí hóa học cho nhóm Hezbollah ở Li Băng.

Israel: Sẽ can thiệp nếu vũ khí hóa học Syria rơi vào tay Hezbollah - Hình 1

Syria được cho là quốc gia có kho vũ khí hóa học lớn nhất Trung Đông.

"Syria có các tên lửa chống máy bay, tên lửa không đối không và các vũ khí hóa học tiên tiến. Tôi đã chỉ đạo cho các lực lượng quốc phòng Israel phải chuẩn bị cho tình huống mà có thể chúng tôi sẽ phải tiến hành tấn công", ông Barak phát biểu trên kênh truyền hình Israel.

Syria được cho là có kho vũ khí hóa học lớn nhất ở Trung Đông, bao gồm chất độc thần kinh Sarin, xyanua và các chất làm phồng rộp da như khí mù tạt.

"Rõ ràng là Israel lo sợ khả năng những vũ khí này sẽ rơi vào tay nhóm Hezbollah", chuyên gia Ely Karmon của trung tâm học thuật Herzliya nhận xét.

Nhóm Hezbollah, nhóm chiến binh bị Israel coi là tổ chức khủng bố, đã thề sẽ tiêu diệt nhà nước Do Thái.

Israel và Hezbollah đã có vài cuộc chiến lớn nhỏ trong nhiều năm. Trong cuộc chiến mới nhất diễn ra vào năm 2006, nhóm Hezbollah đã tiến hành tấn công xuyên biên giới, bắn hơn 4.000 quả rocket vào khu vực phía bắc Israel và một số quả bắn vào gần khu vực trung tâm quốc gia này.

Tiến sĩ Karmon cho rằng Israel chủ yếu lo ngại về kho vũ khí của Hezbollah và sự hiện diện của nhóm này ở Syria.

Theo ông, nhóm Hezbollah đã có một kho vũ khí khổng lồ với các tên lửa tầm xa có thể nhắm bắn bất cứ mục tiêu nào ở Israel và có thể mang đầu đạn hóa học. Kể từ cuộc chiến 2006, ước tính nhóm này đã mở rộng kho vũ khí của mình tới 40.000 tên lửa và rocket.

Thêm vào đó, nhóm Hezbollah không chỉ có mối quan hệ tốt với các tướng lĩnh của quân đội Syria mà còn thực sự "hiện diện" tại quốc gia Ả rập này. Giáo sư Karmon cho biết theo một số báo cáo, nhóm này đã đóng vai trò tích cực trong cuộc xung đột đang diễn ra ở Syria hiện nay.

&'Vì thế Hezbollah sẽ là nhóm đầu tiên lợi dụng tình hình rối loạn ở Syria để kiểm soát các khí tài và chuyển các vũ khí hóa học đến Li Băng", ông Karmon nhận định.

Tiến sĩ Ephraim Kam thuộc đại học Tel Aviv cho rằng không thể nào tính toán được khả năng hành động của Israel vì có rất nhiều yếu tố cần xem xét trước khi ra quyết định.

"Câu hỏi trước tiên là liệu Israel có đủ thông tin tình báo để tiến hành một vụ tấn công như vậy hay không vì làm sao quân đội Israel có thể biết chính xác kho vũ khí hóa học đó được cất giấu ở đâu", ông Kam nói.

"Thứ hai là hành động đó có cần thiết và có thể thực sự tiến hành được một vụ tấn công như vậy hay không. Dù sao, tình hình sẽ rất khó khăn đối với Israel nếu một nhóm khủng bố nắm giữ các vũ khí hóa học", ông nói thêm.

Ông Karmon cho rằng mặc dù Israel chắc sẽ không hành động gì nếu các vũ khí hóa học vẫn được giữ lại ở Syria nhưng nếu nhóm Hezbollah hay một nhóm nào khác tìm cách chuyển kho vũ khí hóa học này đến Li Băng thì tình hình chắc sẽ thay đổi.

Cả hai chuyên gia Kam và Karmon đều cho rằng tương lai kho vũ khí của Syria không chỉ là vấn đề của riêng Israel và còn của cả khu vực và thậm chí là toàn cầu. Bản thân Hoa Kỳ cũng lo ngại về kho vũ khí này.

Trong những này các quan chức Mỹ đã nhắc đến kho vũ khí này là mối đe dọa trực tiếp đến an ninh quốc gia của Mỹ và Ngoại trưởng Hillary Clinton đã thảo luận về vấn đề này trong chuyến thăm Israel tuần trước.

Theo Infonet

Bạn thấy bài viết này có hữu ích không?
Có;
Không

Tin liên quan

Tiêu điểm

Bản án dành cho nữ giáo viên có thai với nam sinh 12 tuổiBản án dành cho nữ giáo viên có thai với nam sinh 12 tuổi
07:08:38 25/12/2024
Hỏa hoạn tại Tháp Eiffel ngay trước thềm Giáng sinhHỏa hoạn tại Tháp Eiffel ngay trước thềm Giáng sinh
19:33:55 24/12/2024
Ông Trump muốn đặt lại tên cho ngọn núi cao nhất nước MỹÔng Trump muốn đặt lại tên cho ngọn núi cao nhất nước Mỹ
23:44:25 23/12/2024
Vì sao nhiều ông trùm công nghệ Mỹ quay sang ủng hộ ông Trump?Vì sao nhiều ông trùm công nghệ Mỹ quay sang ủng hộ ông Trump?
23:23:32 23/12/2024
Trung Quốc bắt giữ quan chức tham nhũng nhiều kỷ lục trong năm 2024Trung Quốc bắt giữ quan chức tham nhũng nhiều kỷ lục trong năm 2024
14:54:58 23/12/2024
Australia đối mặt nguy cơ cháy rừng trong kỳ nghỉ Giáng sinhAustralia đối mặt nguy cơ cháy rừng trong kỳ nghỉ Giáng sinh
16:22:43 23/12/2024
Thêm một quốc gia "cấm cửa" TikTokThêm một quốc gia "cấm cửa" TikTok
10:45:50 24/12/2024
Khám phá những truyền thống Giáng sinh độc đáo trên thế giớiKhám phá những truyền thống Giáng sinh độc đáo trên thế giới
14:46:50 23/12/2024

Tin đang nóng

Chồng tức giận khi phát hiện vợ ngoại tình với cụ ông 74 tuổiChồng tức giận khi phát hiện vợ ngoại tình với cụ ông 74 tuổi
05:13:28 25/12/2024
Sao nam Vbiz giảm 35kg, ngoại hình hiện tại gây bất ngờSao nam Vbiz giảm 35kg, ngoại hình hiện tại gây bất ngờ
05:52:56 25/12/2024
Chuyện gì đang xảy ra với Hồng Thanh?Chuyện gì đang xảy ra với Hồng Thanh?
06:11:32 25/12/2024
Sao Việt 25/12: Đỗ Mỹ Linh đón Noel cùng chồng con, Khánh Vân tình tứ bên ông xãSao Việt 25/12: Đỗ Mỹ Linh đón Noel cùng chồng con, Khánh Vân tình tứ bên ông xã
06:58:27 25/12/2024
Tóc Tiên thừa nhận mua giải Chị ĐẹpTóc Tiên thừa nhận mua giải Chị Đẹp
06:43:37 25/12/2024
2 tài tử "nghiện vợ con" nhất Kbiz gọi tên Hyun Bin - Song Joong Ki: Người được khen hết lời, người bị mỉa mai không thương tiếc2 tài tử "nghiện vợ con" nhất Kbiz gọi tên Hyun Bin - Song Joong Ki: Người được khen hết lời, người bị mỉa mai không thương tiếc
05:56:33 25/12/2024
Công ty không thưởng Tết, tôi cắt khoản trà sữa, KFC của con để có tiền về quêCông ty không thưởng Tết, tôi cắt khoản trà sữa, KFC của con để có tiền về quê
07:10:17 25/12/2024
Phạm Băng Băng 12 tuổi đẹp cỡ nào mà khiến giáo viên phải "cảnh báo" bố mẹ cô làm 1 điềuPhạm Băng Băng 12 tuổi đẹp cỡ nào mà khiến giáo viên phải "cảnh báo" bố mẹ cô làm 1 điều
06:06:32 25/12/2024

Tin mới nhất

Syria: Các nhóm phiến quân cũ đồng ý sáp nhập vào Bộ Quốc phòng

Syria: Các nhóm phiến quân cũ đồng ý sáp nhập vào Bộ Quốc phòng

09:38:37 25/12/2024
Tuy nhiên, nhóm Lực lượng Dân chủ Syria (SDF) do người Kurd lãnh đạo và được Mỹ hỗ trợ ở khu vực Đông Bắc Syria đã không tham gia vào thỏa thuận vừa được công bố.
American Airlines nối lại các chuyến bay sau sự cố kỹ thuật

American Airlines nối lại các chuyến bay sau sự cố kỹ thuật

09:35:47 25/12/2024
Sự cố xảy ra vào thời điểm American Airlines dự kiến sẽ có hơn 3.300 chuyến bay nội địa. Tuy nhiên, hãng đã kịp nối lại dịch vụ mà không phải hủy nhiều chuyến bay. Cổ phiếu của American Airlines (AAL) đã giảm gần 3% trong giao dịch trướ...
Loại vũ khí đáng chú ý nhất trong gói viện trợ 500 triệu USD của Mỹ cho Ukraine

Loại vũ khí đáng chú ý nhất trong gói viện trợ 500 triệu USD của Mỹ cho Ukraine

09:33:25 25/12/2024
Việc tích hợp AGM-88 HARM minh chứng khả năng kết hợp công nghệ hiện đại và sự sáng tạo của Ukraine. Phi công Ukraine sử dụng MiG-29 để bắn AGM-88 HARM vào radar đối phương, ngay cả khi radar bị tắt, nhờ vào địa điểm được lập trình từ t...
Cựu Tổng thống Mỹ Bill Clinton xuất viện

Cựu Tổng thống Mỹ Bill Clinton xuất viện

09:17:45 25/12/2024
Văn phòng cựu Tổng thống Mỹ Bill Clinton cho biết ông đã xuất viện hôm 24/12, một ngày sau khi nhập viện vì bị sốt.
Phát hiện khả năng vượt trội của đàn kiến

Phát hiện khả năng vượt trội của đàn kiến

08:01:28 25/12/2024
Theo các nhà nghiên cứu, những phát hiện này phản ánh đàn kiến như một gia đình với tất cả các thành viên đều có chung sở thích và là nơi mà sự hợp tác vượt trội hơn so với sự cạnh tranh.
Cách ông Trump có thể định hình lại chính sách và chính trị Mỹ năm 2025

Cách ông Trump có thể định hình lại chính sách và chính trị Mỹ năm 2025

06:08:27 25/12/2024
Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo những chính sách này có thể gây tác động tiêu cực đến nền kinh tế Mỹ và vai trò lãnh đạo toàn cầu của Washington.
Phương trình khó giải

Phương trình khó giải

06:05:36 25/12/2024
Vậy là nước Pháp đã khép lại một năm 2024 đầy sóng gió và bước vào năm mới với viễn cảnh bất ổn chính trị hiện hữu.
Tòa án Hiến pháp Hàn Quốc tái khẳng định kế hoạch luận tội Tổng thống Yoon Suk Yeol

Tòa án Hiến pháp Hàn Quốc tái khẳng định kế hoạch luận tội Tổng thống Yoon Suk Yeol

06:01:15 25/12/2024
Thông tin trên được đưa ra sau khi đại diện pháp lý của Tổng thống Yoon Suk Yeol cho rằng tòa án nên cân nhắc việc luận tội tổng thống khi có tới 1/3 ghế trống trong số 9 thành viên của Tòa án Hiến pháp.
Nga gia hạn lệnh cấm xuất khẩu gạo thêm 6 tháng

Nga gia hạn lệnh cấm xuất khẩu gạo thêm 6 tháng

05:58:48 25/12/2024
Ngoài ra, có một phần sản lượng nhỏ ở miền Đông nước Nga dọc biên giới với Trung Quốc và Triều Tiên. Khoảng 73% sản lượng gạo của Nga được trồng ở vùng Krasnodar.
Trên 25.000 người Syria ở Thổ Nhĩ Kỳ đã hồi hương

Trên 25.000 người Syria ở Thổ Nhĩ Kỳ đã hồi hương

05:53:48 25/12/2024
Ông Yerlikaya cho biết văn phòng di trú sẽ được thành lập tại Đại sứ quán và lãnh sự quán Thổ Nhĩ Kỳ ở Damascus và Aleppo để có thể lưu trữ hồ sơ của những người Syria trở về.
Biển Đỏ căng thẳng khiến quân đội Mỹ lần thứ hai trong năm xảy ra vụ bắn nhầm đồng đội

Biển Đỏ căng thẳng khiến quân đội Mỹ lần thứ hai trong năm xảy ra vụ bắn nhầm đồng đội

05:51:24 25/12/2024
Vụ tàu tuần dương USS Gettysburg bắn tiêm kích F/A-18 Super Hornet ngày 21/12 là sự cố tấn công nhầm đồng đội thứ hai của lực lượng Mỹ và đồng minh trong năm nay, khi họ tiếp tục chiến đấu với phiến quân Houthi ở Yemen.
Iran yêu cầu Syria trả 30 tỷ USD: Thực tế hay chiến lược chính trị?

Iran yêu cầu Syria trả 30 tỷ USD: Thực tế hay chiến lược chính trị?

05:40:12 25/12/2024
Ông Omair Anas, chuyên gia quan hệ quốc tế tại Đại học Ankara Yildirim Beyazit, cho rằng động thái này có thể là thông điệp không đồng tình với các sự kiện dẫn đến sự sụp đổ của chính quyền ông Assad.

Có thể bạn quan tâm

Bị khởi tố vì giúp bạn... đánh đối thủ và hủy hoại tài sản

Bị khởi tố vì giúp bạn... đánh đối thủ và hủy hoại tài sản

Pháp luật

11:55:48 25/12/2024
Cơ quan CSĐT Công an huyện Tiên Phước áp dụng biện pháp ngăn chặn cấm đi khỏi nơi cư trú đối với Nguyễn Văn Tính (SN 2007, trú xã Tiên Cảnh) về hành vi Cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại sức khỏe cho người khác .
Những phản diện ấn tượng nhất của làng game thế giới năm 2024, "anh Liêm" là cái tên không thể thiếu

Những phản diện ấn tượng nhất của làng game thế giới năm 2024, "anh Liêm" là cái tên không thể thiếu

Mọt game

11:49:10 25/12/2024
Thậm chí sẽ chẳng quá nếu nói rằng nhân vật phản diện là một phần quan trọng trong việc tạo ra sự căng thẳng trong câu chuyện của trò chơi và bản thân chúng có thể là một số nhân vật tuyệt vời nhất mà tựa game mang tới.
Loài sinh vật thứ hai trên thế giới biết phẫu thuật

Loài sinh vật thứ hai trên thế giới biết phẫu thuật

Lạ vui

11:44:43 25/12/2024
Kiến thợ mộc Florida có khả năng phẫu thuật cắt cụt chân và làm sạch vết thương để ngăn nhiễm vi khuẩn lan rộng cho đồng loại.
Bộ ảnh giáng sinh gây bão view nhà Văn Hậu và Doãn Hải My, vóc dáng nàng WAG "mẹ một con trông mòn con mắt"

Bộ ảnh giáng sinh gây bão view nhà Văn Hậu và Doãn Hải My, vóc dáng nàng WAG "mẹ một con trông mòn con mắt"

Sao thể thao

11:40:13 25/12/2024
Không khí giáng sinh năm 2024, ngập tràn đường phố. Trên mạng xã hội dân tình cũng nô nức khoe những bức ảnh diện đồ lộng lẫy đón giáng sinh và chuẩn bị đón năm mới 2025.
Giáng sinh về, nàng đã sẵn sàng để tỏa sáng với sắc đỏ quyến rũ?

Giáng sinh về, nàng đã sẵn sàng để tỏa sáng với sắc đỏ quyến rũ?

Thời trang

11:13:28 25/12/2024
Sắc đỏ dễ dàng kết hợp với nhiều phong cách khác nhau, từ cổ điển, thanh lịch đến hiện đại, cá tính. Với sự đa dạng trong thiết kế, từ đầm xòe nữ tính, áo khoác đến phụ kiện tinh tế, sắc đỏ sẽ là lựa chọn để bạn tỏa sáng trong những bữa...
100.000 trẻ em gọi đến trung tâm quân sự hỏi "bao giờ ông già Noel đến nhà cháu"

100.000 trẻ em gọi đến trung tâm quân sự hỏi "bao giờ ông già Noel đến nhà cháu"

Netizen

10:40:43 25/12/2024
Mỗi mùa Giáng sinh, Bộ Tư lệnh Phòng thủ Hàng không Vũ trụ Bắc Mỹ nhận ít nhất 100.000 cuộc gọi của trẻ em hỏi vị trí hiện tại của ông già Noel, bao giờ ông tới...
Nữ MC trẻ thủ khoa ĐH Sân khấu Điện ảnh là ứng viên Hoa hậu Quốc gia Việt Nam

Nữ MC trẻ thủ khoa ĐH Sân khấu Điện ảnh là ứng viên Hoa hậu Quốc gia Việt Nam

Sao việt

10:34:47 25/12/2024
Quản Trần Gia Hân - nữ MC trẻ đến từ Đồng Nai - đang tạo dấu ấn trong hành trình chinh phục vương miện Hoa hậu Quốc gia Việt Nam 2024.
Tử vi 12 cung hoàng đạo ngày 25/12: Song Tử may mắn, Bảo Bình khó khăn

Tử vi 12 cung hoàng đạo ngày 25/12: Song Tử may mắn, Bảo Bình khó khăn

Trắc nghiệm

10:23:07 25/12/2024
Xem tử vi 12 cung hoàng đạo hôm nay 25/12 về sự nghiệp, tài lộc, tình yêu. Hôm nay, Song Tử hãy tự tin thể hiện khả năng, Bảo Bình cần quyết đoán hơn.
'Không thời gian' tập 19: Bà Hồi yêu cầu Hạnh chấm dứt tình cảm với Hùng

'Không thời gian' tập 19: Bà Hồi yêu cầu Hạnh chấm dứt tình cảm với Hùng

Phim việt

10:05:59 25/12/2024
Trong Không thời gian tập 19, bà Hồi yêu cầu con gái chấm dứt tình cảm với Hùng nhưng không đưa ra lý do thuyết phục.
Cách khử mùi hôi thịt vịt mà ai làm nội trợ cũng nên biết

Cách khử mùi hôi thịt vịt mà ai làm nội trợ cũng nên biết

Ẩm thực

09:58:20 25/12/2024
Nếu sơ chế sai cách thì mùi hôi đặc trưng sẽ khiến món thịt vịt trở nên khó nuốt, do đó bạn nhất định phải biết cách khử mùi hôi thịt vịt nếu muốn tự làm ở nhà.
Được coi là 'tinh hoa' của mùa lạnh, nhưng lẩu lại 'đại kỵ' với những người này

Được coi là 'tinh hoa' của mùa lạnh, nhưng lẩu lại 'đại kỵ' với những người này

Sức khỏe

09:12:03 25/12/2024
Lẩu là món ăn tiềm ẩn nhiều nguy cơ đối với người bị tiểu đường. Nước lẩu thường chứa nhiều đường, tinh bột, làm tăng đường huyết sau ăn, gây khó khăn trong việc kiểm soát bệnh.