Hệ thống miễn thuế trong nội địa của Nhật Bản – Bài 1: Sức hút không thể bỏ qua

Khi Nhật Bản liên tục phá vỡ kỷ lục về lượng khách quốc tế, một số nhà hoạch định chính sách cho rằng đất nước này không thu được đủ lợi nhuận từ lượng khách du lịch chen chúc tại các cửa hàng bách hóa và cửa hàng lưu niệm .

Khách du lịch tại Tokyo , Nhật Bản. Ảnh: Kyodo/TTXVN

Các nhà lập pháp tại trung tâm chính trị Nagatacho của Nhật Bản đã tăng cường nỗ lực tối đa hóa lợi nhuận từ du khách nước ngoài bằng cách tập trung vào hệ thống mua sắm miễn thuế của đất nước.

Đầu tháng 6, một số nhà lập pháp của đảng Dân chủ Tự do (LDP) cầm quyền đã tập hợp trong cuộc họp thứ hai của một nhóm nghiên cứu để thảo luận về việc bãi bỏ hệ thống miễn thuế.

“Việc sử dụng gian lận rộng rãi hệ thống miễn thuế làm suy yếu uy tín và tính công bằng của thuế tiêu dùng. Chúng ta không thể để tình trạng này tiếp diễn”, nhà lập pháp Hạ viện Kazunori Tanaka, đứng đầu nhóm, cho biết trong bài phát biểu khai mạc.

Nhóm đã đưa ra một đề xuất sơ bộ để trình lên Ủy ban thuế của đảng, sau đó sẽ tổ chức các cuộc thảo luận dự kiến sẽ thiết lập chương trình nghị sự cho ngân sách tài khóa 2026.

Ngồi cạnh ông Tanaka tại cuộc họp là nhà lập pháp Hạ viện Kenji Nakanishi – cựu Giám đốc điều hành tại chi nhánh Tokyo của JP Morgan, người từ lâu đã là một trong những người ủng hộ nhiệt thành nhất cho việc bãi bỏ hệ thống miễn thuế.

Nhật Bản đã giới thiệu chế độ mua sắm miễn thuế cách đây hơn 70 năm khi vẫn còn nằm ngoài tầm ngắm của du khách quốc tế. Kể từ đó, phạm vi của chế độ đã dần mở rộng khi chính phủ đầu tư mạnh mẽ để nâng cao sức hấp dẫn của Nhật Bản như một điểm đến du lịch.

Đồng yen yếu, kết hợp với nhiều thập kỷ giảm phát và giá cả ổn định, đã khiến Nhật Bản trở thành điểm đến phổ biến đối với khách du lịch đến mức ngay cả khi họ không thích mua sắm miễn thuế, họ vẫn sẽ đến, ông Nakanishi cho biết. Ông nói thêm: “Hệ thống miễn thuế đã mang lại một số kết quả trong quá khứ. Nhưng tôi nghĩ rằng bây giờ, vai trò của nó đã kết thúc”.

Hệ thống hiện tại miễn thuế tiêu dùng 10% cho du khách nước ngoài đối với các giao dịch mua vượt 5.000 yen (35 USD) với điều kiện là hàng hóa được mang ra khỏi đất nước.

Sự gia tăng mạnh mẽ về số lượng khách du lịch quốc tế trong những năm gần đây đã dẫn đến sự gia tăng doanh thu từ hệ thống miễn thuế. Dữ liệu của chính phủ cho thấy trong số hơn 8,1 nghìn tỷ yen mà khách du lịch quốc tế đã chi tiêu vào năm 2024, khoảng 1/3 tương đương được chi cho việc mua sắm. Với việc miễn thuế tiêu dùng đối với số tiền đó, doanh thu tài chính lên tới 200 – 240 tỷ yen đã không được thu.

Ông Nakanishi nói: “Chúng ta không nên định giá thấp điểm bán hàng chính của chúng ta. Tôi muốn khách du lịch nước ngoài hiểu được giá trị thực sự của Nhật Bản, tôi không muốn họ đến chỉ vì giá rẻ”.

Phần lớn các quốc gia thuộc Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) cung cấp dịch vụ mua sắm miễn thuế cho du khách nước ngoài. Nhưng Vương quốc Anh đã ngừng cung cấp đặc quyền này vào năm 2021.

Kể từ khi Nhật Bản mở cửa trở lại hoàn toàn với du lịch vào mùa Xuân 2023, các cửa hàng bách hóa đã được hưởng lợi rất nhiều từ lượng khách du lịch nước ngoài và hệ thống miễn thuế của đất nước này.

Vào một buổi chiều tháng 5 tại khu phố Shibuya đông đúc của Tokyo, rất đông du khách đã xếp hàng hơn nửa giờ trên tầng 7 của một cửa hàng Don Quijote để được giảm thuế khi mua sắm. Một phần lớn của tầng được thiết lập để chào đón đám đông, trong khi phần còn lại trưng bày các đồ lưu niệm như đũa và đồ chơi nhồi bông. “Tôi nghĩ mọi người sẽ đến và mua ngay cả khi không có hệ thống miễn thuế”, một nữ du khách 27 tuổi đến từ Thành phố New York cho biết. Cô nói thêm: “Tôi coi đó là một phần thưởng”.

Tuy nhiên, không phải ai cũng thấy như vậy.

“Mọi thứ đều rất rẻ so với nơi chúng tôi sống”, một du khách quốc tế cho biết. “Tôi hiểu những người muốn xóa bỏ hệ thống này đến từ đâu, nhưng chúng tôi cũng muốn họ hiểu cảm nhận của chúng tôi”, nhà lập pháp LDP Kazunori Tanaka phát biểu tại một hội đồng của đảng thảo luận về hệ thống mua sắm miễn thuế của đất nước. Ông nói: “Chúng tôi xếp hàng rất lâu, nhưng mức giảm giá 10% khiến việc mua sắm trở nên rất rẻ”. Một nữ du khách nói: “Tôi không muốn hệ thống này thay đổi”.

Khách du lịch từ Trung Quốc đại lục, Hong Kong và Đài Loan, Hàn Quốc đang chi tiêu nhiều hơn khách du lịch Mỹ và châu Âu vào việc mua sắm.

Năm ngoái, các cửa hàng bách hóa ghi nhận mức tăng đáng kinh ngạc 86% về doanh thu từ hệ thống miễn thuế so với năm 2023, tổng cộng hơn 640 tỷ yen, chiếm khoảng 11% tổng doanh thu của họ. Chi tiêu của khách du lịch nước ngoài chiếm phần lớn doanh thu của các cửa hàng bách hóa ngay cả khi tiêu dùng trong nước trì trệ.

Ông Masahiro Ohmoto, Phó chủ tịch Hiệp hội cửa hàng miễn thuế Nhật Bản, một tổ chức bảo vệ quyền lợi của các nhà bán lẻ áp dụng hệ thống miễn thuế, cho biết du lịch mua sắm đã trở thành một phần không thể thiếu của nền kinh tế Nhật Bản đến mức việc bãi bỏ hệ thống miễn thuế không có lợi ích gì lớn ngoài việc ngân khố nhà nước có thêm nguồn thu này.

“Ngay cả khi chúng ta bãi bỏ hệ thống miễn thuế ở đây và thu được một số nguồn tài chính, thì những nguồn tài chính đó cũng sẽ chỉ được chi tiêu ở nơi khác”, ông Ohmoto cho biết, đồng thời nói thêm rằng ông đã tích cực vận động các chính trị gia từ cả đảng cầm quyền và đảng đối lập để duy trì việc mua sắm miễn thuế ở Nhật Bản. “Những người không muốn mua sắm ở Nhật Bản sẽ chỉ mua sắm ở Hàn Quốc”.

Bài cuối: Kẽ hở và lạm dụng