Hậu Covid-19: Thế giới kỳ vọng quan tâm hơn đến sức khỏe cộng đồng

Virus SARS-CoV-2 gây bệnh Covid-19 đã phá vỡ cuộc sống xã hội hiện đại trên một quy mô toàn cầu khiến nhân loại sửng sốt. Giống như Chiến tranh thế giới thứ hai hay vụ tấn công 11/9, đại dịch này đã trở thành vết thương in sâu vào tâm lý người dân mỗi quốc gia.

Hiện tại, Covid-19 đã lây lan đến hầu hết mọi quốc gia, truyền nhiễm và giết chết hàng triệu người, khiến nhiều nền kinh tế sụp đổ và hệ thống chăm sóc sức khỏe bị phá vỡ khi các bệnh viện luôn quá tải.

Không chỉ sức khỏe, hậu quả tâm lí hậu Covid-19 cũng khiến thế giới trăn trở. (Nguồn: The Atlantic)

Kiểm soát dịch bệnh chưa đồng bộ

Để ngăn chặn dịch bệnh lây lan, các quốc gia phải phát triển các xét nghiệm để xác định những người bị nhiễm bệnh, cách ly họ và truy tìm những người mà họ đã tiếp xúc. Tuy nhiên, do dù phản ứng nhanh đến đâu cũng không thể ngăn chặn đại dịch hoàn toàn. Miễn là virus còn tồn tại ở đâu đó, chỉ cần mất kiểm soát một cá thể nhiễm bệnh cũng sẽ có khả năng bùng phát đợt dịch mới.

Điều này đã xảy ra ở Trung Quốc, Singapore và các nước châu Á khác, những nơi dường như đã kiểm soát được virus trong thời gian ngắn. Với mức độ lan rộng của đại dịch tỷ lệ kiểm soát đồng bộ trên toàn thế giới dường như rất nhỏ.

Thế giới dường như đang cuốn vào trò chơi kéo dài mang tên “con chuột virus Corona”, tức là dập dịch bùng phát từ chỗ này đến chỗ khác cho đến khi có thể sản xuất được vaccine đặc trị. Đây là lựa chọn tốt nhất, nhưng cũng là lâu nhất và phức tạp nhất.

Thế giới có kinh nghiệm sản xuất vaccine cúm mùa và vẫn nghiên cứu sản xuất hàng năm, nhưng vẫn chưa có vaccine đặc trị virus Corona cho đến nay. Các loại vaccine thử nghiệm hiện nay hoạt động bằng cơ chế virus bất hoạt hoặc phân mảnh, cho phép hệ thống miễn dịch chuẩn bị khả năng phòng thủ trước virus thật sự. Tuy nhiên, phương pháp thử nghiệm thành công trên động vật, nhưng chưa được chứng minh mức độ hiệu quả thực tế ở người.

Nếu các biện pháp ngăn cách xã hội hiện tại hiệu quả, đại dịch có thể giảm xuống đủ để mọi thứ trở lại trạng thái bình thường. Trong những năm tới, tần suất và thời gian của các biến động xã hội phụ thuộc vào đặc tính của virus. Thứ nhất, virus Corona có xu hướng là bệnh hoạt động mạnh vào mùa đông sẽ suy yếu hoặc biến mất vào mùa Hè, tuy nhiên những biến thể theo mùa có thể làm giảm khả năng kiểm soát dịch bệnh khi nó có quá nhiều vật chủ để lây nhiễm.

Thứ hai, giả sử SARS-CoV-2 vẫn còn tồn tại bên trong những người hồi phục sau khi nhiễm. Để xác nhận điều đó, các nhà khoa học sẽ cần phát triển các bộ xét nghiệm chính xác để truy ra đối tượng ngầm nhiễm bệnh. Các bệnh viện có thể dự trữ các vật tư cần thiết và bộ dụng cụ kiểm tra để đối phó với sự quay trở lại của vi rút, bên cạnh các biện pháp giãn cách xã hội nghiêm ngặt và mạnh tay hơn.

Chấn thương tâm lí sâu sắc

Nền kinh tế đang trải qua một cú sốc đột ngột và nghiêm trọng nhất từ trước đến giờ. Khoảng 1/5 người lao động ở Mỹ bị cắt giảm giờ làm việc hoặc mất việc làm. Bên cạnh đó bất bình đẳng sẽ gia tăng khi những người có thu nhập thấp sẽ bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi các biện pháp làm xa cách xã hội, và nếu họ mang trong mình các căn bệnh mãn tính sẽ làm tăng nguy cơ lây nhiễm cao hơn.

Hậu quả thứ cấp về các vấn đề sức khỏe tâm thần cũng sẽ gia tăng sâu sắc. Những cái ôm, những cái bắt tay và những nghi thức xã hội khác giờ đây cần được hạn chế tối đa. Người cao tuổi đang được khuyến cáo ở yên trong nhà, làm sâu sắc thêm nỗi cô đơn của họ. Người dân châu Á đang phải hứng chịu những lời xúc phạm phân biệt chủng tộc gắn nhãn virus Corona mới là “virus Trung Quốc”. Sự cố bạo lực gia đình và lạm dụng trẻ em có khả năng tăng đột biến do bức bối và ức chế từ các lệnh cách li. Đặc biệt là trẻ em có thể phải chịu đựng những tổn thương về tinh thần khi trưởng thành.

Sau đại dịch, những người khỏi bệnh Covid-19 có thể bị xa lánh và kỳ thị, tương tự như những người sống sót sau các đại dịch Ebola, SARS và HIV. Trước đây sau khi dịch SARS tấn công Toronto, những bệnh nhân khỏi bệnh hoạt động kém năng suất hơn và rơi vào trầm cảm sau chấn thương tâm lí đến gần hai năm. Hiện giờ, một số người dân ở Vũ Hán từ chối rời khỏi nhà của họ vì mắc phải chứng sợ hãi.

Kỳ vọng về chăm sóc sức khỏe cộng đồng

Thái độ đối với sức khỏe cũng có thể thay đổi theo chiều hướng tốt hơn. Sự gia tăng của HIV và AIDS đã làm thay đổi hoàn toàn hành vi tình dục của những người trẻ tuổi đang trong độ tuổi trưởng thành khi căn bệnh này bùng phát trong quá khứ. Việc sử dụng bao cao su đã trở nên bình thường và kiểm tra STDs trở thành xu hướng phổ biến. Tương tự, việc rửa tay thường xuyên cũng sẽ trở thành hành vi mà chúng ta đã quá quen trong quá trình bùng phát dịch bệnh này.

Các đại dịch cũng có thể tạo ra sự thay đổi xã hội. Mọi người, doanh nghiệp và tổ chức đã kêu gọi áp dụng làm việc tại nhà, hỗ trợ người khuyết tật, sắp xếp nghỉ ốm để tránh lây lan bệnh dịch và dành nhiều thời gian chăm sóc gia đình.

Sau sự kiện 11/9, thế giới tập trung vào chống khủng bố. Khi đại dịch Covid-19 được kiềm chế, sự chú ý có thể chuyển sang sức khỏe cộng đồng. Dự kiến thế giới sẽ gia tăng tài trợ cho ngành virus học và tiêm chủng, đồng thời sự gia tăng số lượng sinh viên đăng ký vào các chương trình y tế công cộng và sản xuất vật tư y tế trong nước nhiều hơn.