Hành trình thương mại hóa Thiếu Lâm Tự của trụ trì Thích Vĩnh Tín

Trong gần 30 năm trụ trì Thiếu Lâm Tự, Thích Vĩnh Tín đã biến ngôi chùa cổ ở nơi hoang vu thành đế chế kinh doanh đa lĩnh vực.

Tin tức trụ trì Thiếu Lâm Tự Thích Vĩnh Tín bị điều tra ngày 27/7 đang gây chấn động dư luận Trung Quốc. Ông Thích Vĩnh Tín bị cáo buộc phạm tội hình sự, biển thủ và chiếm đoạt tài sản của chùa từ các dự án; vi phạm nghiêm trọng giới luật nhà Phật, có quan hệ bất chính với nhiều phụ nữ trong thời gian dài và có con riêng.

Các số điện thoại đăng ký kinh doanh của những công ty liên quan đến Thiếu Lâm Tự đều trong tình trạng không liên lạc được hoặc không có người nghe máy. Truyền thông Trung Quốc liên tục đăng bài về đế chế kinh doanh mà Thích Vĩnh Tín đã xây dựng từ khi quản lý Thiếu Lâm Tự.

Trụ trì Thiếu Lâm Tự Thích Vĩnh Tín. Ảnh: CNS

Ông Thích Vĩnh Tín, tục danh là Lưu Ứng Thành, sinh năm 1965 trong gia đình nhà nông tại thành phố Phụ Dương, tỉnh An Huy. Vào thập niên 80, phong trào luyện tập khí công và võ thuật lan rộng khắp Trung Quốc. Năm 1981, thiếu niên Lưu Ứng Thành 16 tuổi mang theo khao khát võ học, một mình tìm đến chùa Thiếu Lâm ở Tung Sơn, Đăng Phong, Trịnh Châu, tỉnh Hà Nam.

Thiếu Lâm Tự lúc đó ở nơi thâm sơn cùng cốc, cỏ dại cao ngang lưng, đường núi khó đi, cổng vào cũ kỹ và chỉ có hơn 10 vị lão tăng đã ngoài 70 tuổi đang tu hành. Khung cảnh khi đó khác xa với hình ảnh “võ lâm chí tôn” như trong tiểu thuyết và phim kiếm hiệp.

Lưu Ứng Thành bái sư là trụ trì đời thứ 29 của chùa, trưởng lão Thích Hành Chính, và được ban pháp danh “Vĩnh Tín”, là đệ tử trẻ nhất trong chùa lúc bấy giờ.

Năm 19 tuổi, Thích Vĩnh Tín được bầu vào ban quản lý chùa, sau đó trở thành chủ nhiệm ban quản lý năm 22 tuổi, trở thành người nắm thực quyền tại Thiếu Lâm Tự.

Năm 1982, bộ phim điện ảnh Thiếu Lâm Tự với giá vé chỉ 1 hào (0,1 nhân dân tệ) đã tạo nên kỳ tích phòng vé khi thu về 160 triệu tệ (22,4 triệu USD), giúp ngôi chùa nếm được “vị ngọt” của “kinh tế sức chú ý”. Sự xuất hiện của Thích Vĩnh Tín đã thay đổi hoàn toàn lý thuyết hoạt động của Thiếu Lâm Tự.

Võ tăng biểu diễn quyền cước trước cổng Thiếu Lâm Tự năm 2018. Ảnh: Cpanet

Trước khi Thiếu Lâm Tự xây dựng đế chế kinh doanh, các “võ tăng Thiếu Lâm” giả và “sản phẩm Thiếu Lâm” nhái tràn lan khắp toàn cầu. Năm 1994, Thích Vĩnh Tín khởi kiện thương hiệu “Xúc xích Thiếu Lâm Tự” vi phạm bản quyền, trở thành vụ kiện bản quyền đầu tiên trong giới tôn giáo Trung Quốc.

Thắng kiện giúp ông nhận ra tầm quan trọng của việc bảo vệ thương hiệu, từ đó chùa bắt đầu đăng ký nhãn hiệu một cách có hệ thống.

Năm 1996, Internet bắt đầu bùng nổ, Thích Vĩnh Tín đăng ký tên miền và lập trang web cho Thiếu Lâm Tự, khiến ngôi chùa trở thành một trong những tổ chức tôn giáo đầu tiên ứng dụng kỹ thuật số. Ngoài đăng tải các hoạt động của chùa, trang web còn công khai các kinh thư Lâm như Dịch Cân Kinh, Tẩy Tủy Kinh, dùng bí kíp võ công thu hút những người yêu võ thuật khắp thế giới .

Năm 1997, Thích Vĩnh Tín thành lập Công ty TNHH Phát triển Thực nghiệp Thiếu Lâm Tự Hà Nam, công ty đầu tiên trong giới Phật giáo Trung Quốc. Kể từ đó, bản đồ kinh doanh của Thiếu Lâm Tự không ngừng mở rộng, lấn sân sang các lĩnh vực văn hóa, ẩm thực, dược phẩm, trang phục và từng bước xây dựng một hệ sinh thái kinh doanh đa ngành thông qua đăng ký nhãn hiệu và mở rộng ra nước ngoài.

Thích Vĩnh Tín từng nói “Hòa thượng cũng phải ăn cơm” và đó là lý do ông thúc đẩy thương mại hóa Thiếu Lâm Tự. Trong mắt người ngoài, Thích Vĩnh Tín vừa là người xuất gia, vừa là doanh nhân thành đạt, được xem như “CEO khoác áo cà sa”.

Công ty TNHH Quản lý Tài sản Vô hình Thiếu Lâm Hà Nam, thành lập năm 2008, là nền tảng cốt lõi của quá trình này. Công ty do chùa Thiếu Lâm sở hữu 100% vốn, vốn đăng ký một triệu tệ (140.000 USD).

Công ty này đầu tư vào hơn 10 công ty khác, với phạm vi kinh doanh bao gồm giao lưu văn hóa – võ thuật; dịch vụ biểu diễn, hội nghị triển lãm; quản lý tài sản vô hình; phát triển du lịch ; kinh doanh xuất nhập khẩu hàng hóa và công nghệ.

Du lịch văn hóa là nguồn thu chủ yếu. Các chương trình biểu diễn như “Thiền Tông Thiếu Lâm – Đại điển âm nhạc ” trở thành thương hiệu văn hóa thu hút khách đến thăm. Năm 2010, doanh thu du lịch của Thiếu Lâm Tự chiếm 1/3 tổng thu ngân sách của thành phố Đăng Phong.

Theo số liệu của ngành du lịch Tung Sơn, năm 2017, doanh thu bán vé tham quan đạt 350 triệu tệ (49 triệu USD), trong khi các dịch vụ trải nghiệm đi kèm thu về hơn 120 triệu tệ (16,8 triệu USD). Năm 2019, lượng khách đạt đỉnh 4,2 triệu lượt, nếu tính trung bình mỗi người chi tiêu 300 tệ, tổng doanh thu liên quan đến du lịch vượt 1,2 tỷ tệ (168 triệu USD).

Võ tăng Thiếu Lâm Tự luyện trồng cây chuối. Ảnh: Cpanet

Y học dưỡng sinh là lĩnh vực được Thiếu Lâm Tự chú trọng mở rộng trong những năm gần đây. Theo Lidi Finance , Thiếu Lâm Dược Cục (trung tâm y dược cổ truyền), được Thích Vĩnh Tín tái khởi động vào năm 2003, đã phát triển các sản phẩm như cao hoạt lạc, trà linh chi dựa trên các bài thuốc bí truyền. Giá các sản phẩm dao động từ vài chục đến hàng nghìn tệ. Năm 2019, doanh thu của trung tâm vượt 80 triệu tệ (11,2 triệu USD).

Sau đó, Thích Vĩnh Tín bắt đầu lấn sân sang thương mại điện tử và bán lẻ kiểu mới. Cửa hàng Taobao “Thiếu Lâm Hoan Hỷ Địa” ra mắt năm 2008 ban đầu chỉ bán các vật phẩm như tràng hạt, đệm ngồi thiền. Năm 2015, cửa hàng chuyển mình thành “thương hiệu văn hóa, phong cách sống”, ra mắt các sản phẩm như hương liệu thiền, đồ lưu niệm chủ đề Thiếu Lâm như búp bê quét chùa, đưa doanh thu hàng năm từ mức vài triệu tệ lên 23 triệu tệ (3,22 triệu USD) vào năm 2020.

Năm 2021, Thiếu Lâm Tự bắt đầu hoạt động trên Douyin (phiên bản TikTok ở Trung Quốc). Tài khoản cá nhân của ông có hơn 10 triệu người theo dõi trong nửa năm và buổi livestream bán hàng đầu tiên đạt doanh thu 5 triệu tệ (700.000 USD).

Thích Vĩnh Tín cũng không ngừng mở rộng kinh doanh sang thị trường nước ngoài. Đoàn võ tăng từng đến biểu diễn tại Cung điện Buckingham nước Anh năm 1999. Mỗi năm, họ lưu diễn hơn 200 buổi trên toàn cầu, với doanh thu mỗi buổi tăng từ 100.000 USD lên gần 500.000 USD trong những năm gần đây.

Thiếu Lâm Tự cũng mở rộng nguồn thu bằng những cách thức khá tiên phong như cấp phép cho game online, hợp tác với bên thứ ba để phát triển âm nhạc Thiếu Lâm, hay khai quang cho số điện thoại của nhà mạng China Unicom rồi đem bán đấu giá.

Về bản quyền, theo dữ liệu từ Cục Nhãn hiệu Quốc gia Trung Quốc, tính đến năm 2022, chùa Thiếu Lâm đã nộp đơn đăng ký 706 nhãn hiệu, bao gồm thực phẩm ăn liền, đèn, nhà hàng khách sạn, trang sức, đồ uống, thiết bị vệ sinh.

Các võ tăng Thiếu Lâm Tự luyện võ đối kháng tại Tháp Lâm (rừng tháp) trong chùa. Ảnh: Cpanet

Tuy nhiên, thành công về mặt thương mại cũng kéo theo khủng hoảng về đức tin. Khi giá vé vào chùa ngày càng đắt đỏ, công ty liên kết của chùa chi những khoản tiền khổng lồ để đấu giá đất thương mại, công chúng bắt đầu đặt câu hỏi: “Liệu chốn thanh tịnh cửa Phật có còn là nơi tu hành hay đã biến thành công cụ kiếm lời?”

Mặc dù Thích Vĩnh Tín từng nói rằng thương mại hóa là để mở rộng, truyền bá Phật pháp và bảo vệ di sản của chùa tốt hơn, chuỗi lợi ích khổng lồ và các hoạt động thương mại dày đặc làm dấy lên nhiều nghi vấn.

Năm 2015, một người tự xưng là cựu đệ tử Thiếu Lâm Thích Chính Nghĩa đăng tải bài viết “Ai sẽ giám sát con hổ lớn Thích Vĩnh Tín, trụ trì Thiếu Lâm Tự?”. Bài viết tố cáo các vấn đề lớn của ông như quan hệ phức tạp với nhiều phụ nữ, sở hữu hai chứng minh thư và chiếm đoạt tài sản. Sau đó, cơ quan chức năng vào cuộc điều tra và kết luận một phần tố cáo không đúng sự thật, một số khác không có bằng chứng để xác minh.

Năm 2022, Công ty TNHH Công nghệ số Thiết Tung Hà Nam, một công ty liên kết của Thiếu Lâm Tự, đã trúng thầu lô đất thương mại tại Trịnh Châu với giá 452 triệu tệ (63,3 triệu USD). Thiếu Lâm Tự sau đó rút khỏi danh sách cổ đông của công ty này, nhưng nghi ngờ về việc ngôi chùa “lấn sân sang bất động sản” vẫn không chấm dứt.

Hiện tại, trong số các công ty mà công ty quản lý tài sản vô hình của Thiếu Lâm đầu tư, có 7 công ty còn hoạt động, 8 công ty đã giải thể, một công ty bị thu hồi giấy phép.

Doanh nghiệp bị thu hồi giấy phép là Công ty TNHH Phát triển Công nghiệp Văn hóa Thiếu Lâm Trung Diệu thành lập năm 2014, có phạm vi kinh doanh bao gồm đầu tư công nghiệp văn hóa, xây dựng cơ sở văn hóa và giới thiệu dự án, phát triển bất động sản.

Thích Vĩnh Tín từng chia sẻ rằng Thiền tông (một trong những tông phái quan trọng của Phật giáo Đại thừa) “dạy nhìn thấu, buông bỏ; mọi việc đều do tâm sinh ra, tâm tịnh thì cõi nước tịnh, tâm an thì thiên hạ an, quản lý tốt cái tâm chính là cống hiến lớn nhất cho xã hội , nhân loại, bản thân và gia đình”. Nhưng giờ đây, khi đế chế kinh doanh dưới tấm áo cà sa ngày càng phình to, khi ranh giới giữa đức tin và tiền bạc ngày càng lu mờ, người ta không khỏi đặt câu hỏi: liệu ông có thực sự buông bỏ?