Hành trình ‘phá vây’ thần kỳ của Việt Nam

Từ một quốc gia gặp khó khăn vì chiến tranh, cấm vận, Việt Nam đã “phá vây” thành công để khẳng định hình ảnh và vị thế quan trọng trên trường quốc tế.

“Nếu như vài thập niên trước đây, bạn bè quốc tế nhắc đến Việt Nam (VN) là nhắc đến chiến tranh hay chiến thắng Điện Biên Phủ vang dội thì ngày nay họ nói về hình ảnh VN năng động, tiến bộ, hội nhập các giá trị chung của thế giới… Những người làm ngoại giao như chúng tôi thường nói VN đã trải qua giai đoạn “phá vây” hết sức thần kỳ” – Đại sứ Phạm Quang Vinh, nguyên Đại sứ đặc mệnh toàn quyền VN tại Mỹ, chia sẻ với Pháp Luật TP.HCM nhân kỷ niệm 75 năm ngày Quốc khánh VN.

Hình ảnh VN phát triển thần kỳ

. Phóng viên: Ngày 2-9-1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn Độc lập, khai sinh ra nước VN Dân chủ Cộng hòa. 75 năm qua, VN tiếp tục vượt qua nhiều sóng gió, từ chiến tranh đến những thách thức trên con đường hội nhập, phát triển. Hình ảnh VN đã thay đổi như thế nào trong mắt bạn bè quốc tế?

Đại sứ Phạm Quang Vinh: Khi đi công tác nước ngoài, từ thời cuối những năm 1980 đầu 1990 hay bây giờ tôi đều cảm nhận được bạn bè quốc tế có tình cảm đặc biệt với VN. Trước đây, nói đến VN là người ta thường nhắc đến các cuộc chiến tranh. Nhiều chính trị gia, nhà ngoại giao nước ngoài nói với tôi rằng họ rất chia sẻ và cảm phục trước một VN dù gặp nhiều biến cố nhưng rất kiên cường.

Hiện nay, họ quan tâm rất nhiều đến đổi mới và quan điểm của VN trước những vấn đề của khu vực và quốc tế. Chẳng hạn, VN có lập trường như thế nào về một Đông Nam Á hòa bình, ổn định và hội nhập; tranh chấp Biển Đông; vấn đề an ninh nguồn nước, biến đổi khí hậu, phòng chống dịch bệnh. Thậm chí, họ quan tâm VN nghĩ gì về chuyện cải tổ Liên Hợp Quốc (LHQ), trật tự quốc tế.

. Môi trường kinh doanh, đầu tư và các vấn đề xã hội của VN có được bạn bè quốc tế quan tâm?

Có chứ, rất quan tâm là đằng khác. Môi trường kinh doanh của VN giàu tính hấp dẫn. Lý do là từ nền kinh tế mang tính bao cấp, đầu tư nước ngoài chủ yếu theo kiểu giúp đỡ nhân đạo thì hiện nay mọi thứ đã hoàn toàn thay đổi. Bước ngoặt Đổi Mới đã đưa VN vào giai đoạn mở cửa và cởi mở hơn rất nhiều, thậm chí đã sớm thu hút doanh nghiệp Mỹ tìm đến ngay cả khi Mỹ chưa gỡ bỏ lệnh cấm vận đối với VN.

Thời điểm chúng ta tham gia Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương (TPP), rất nhiều người đã nói VN sẽ vươn lên và nhanh chóng hội nhập thông qua những hiệp định mậu dịch tự do thế hệ mới. Họ đã chuẩn bị những kế hoạch lớn để tìm đến VN, trong đó có những tập đoàn lớn của Mỹ và châu Âu. Dù TPP sau đó bất thành nhưng nó được thay thế bằng Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP).

. Vị thế và hình ảnh VN qua lĩnh vực ngoại giao, vốn là hoạt động mà ông đã gắn bó rất nhiều năm, có sự thay đổi ra sao?

Từ một quốc gia chỉ có một số nước thừa nhận vào năm 1945, đến nay cả thế giới đã công nhận vai trò quan trọng của VN trên chính trường khu vực và quốc tế. Năm 2020 đánh dấu một cột mốc quan trọng, nhất là khi VN vừa là chủ tịch ASEAN, vừa là ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an LHQ – một vị trí quan trọng góp phần vào việc định hướng và thực hiện các chương trình nghị sự của quốc tế.

Những năm qua VN cũng đã có những bước đi mạnh mẽ trong quan hệ quốc tế, như đón nhiều chuyến thăm chính thức của lãnh đạo các nước, trong đó có nhiều đời tổng thống Mỹ và lãnh đạo các nước châu Âu, châu Á… Gần nhất là Tổng thống Mỹ Barack Obama thăm VN năm 2016, Tổng thống Donald Trump thăm VN năm 2017. VN còn là điểm đến của nhiều hội nghị thượng đỉnh quan trọng, trong đó phải kể đến Thượng đỉnh Mỹ – Triều đầu năm 2019. Qua đó, dư luận quốc tế xem VN như một điển hình về sự đổi mới, hội nhập và phát triển sau rất nhiều khó khăn, thử thách.

Tổng bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng tiếp và hội đàm với Tổng thống Mỹ Donald Trump nhân dịp sang Việt Nam dự Hội nghị thượng đỉnh Mỹ – Triều Tiên lần thứ hai vào tháng 2-2019. Ảnh: TTXVN

Vị thế quốc tế của Đảng Cộng sản VN tăng cao

. Giai đoạn Chiến tranh lạnh, vấn đề khác biệt thể chế chính trị đã trở thành một câu chuyện quan trọng đối với VN trong quá trình hội nhập. Hiện nay, vấn đề khác biệt thể chế có còn tạo ra rào cản trong quan hệ VN với các nước?

Đã có những thời kỳ mà các nước nhìn nhận sự khác nhau về thể chế chính trị theo một tinh thần rất khác, đặc biệt là thời kỳ Chiến tranh lạnh. Cả thế giới khi ấy chia làm hai phe với những ý thức hệ và tư tưởng đối lập gay gắt. Hiện nay, mọi thứ đã thay đổi. Chuyện khác biệt về thể chế chính trị vẫn còn đó nhưng đã có những thay đổi nhận thức, quan hệ với nhau trên cơ sở tôn trọng và cùng có lợi. Đó cũng là nguyên tắc mà VN mở rộng và phát triển quan hệ với các nước.

Thứ nhất, quyền tự do lựa chọn con đường phát triển của mỗi quốc gia được tôn trọng. Thế giới hiện nay nhìn nhận VN với tư cách là một quốc gia độc lập, thống nhất. Từ đó tôn trọng thể chế của VN, tức là hệ thống chính trị do Đảng Cộng sản VN lãnh đạo. Cho tới những năm 1990 thì VN đã thiết lập quan hệ ngoại giao với hầu hết quốc gia trên thế giới, bao gồm tất cả các nước ủy viên thường trực Hội đồng Bảo an LHQ, có các thể chế chính trị khác nhau.

Thứ hai, rõ ràng là bản thân VN đã đổi mới, vươn lên và hội nhập. Cái đó mang cả lợi ích cho người dân và vị thế của VN. Người dân ngày càng tự do hơn, cuộc sống tinh thần, vật chất ngày càng được nâng cao hơn. Về quốc tế, bạn bè đánh giá cao một VN ngày càng cởi mở trên các lĩnh vực. VN đóng góp nhiều hơn, tích cực và trách nhiệm đối với những vấn đề chung của quốc tế và LHQ như xóa đói giảm nghèo, phát triển bền vững, biến đổi khí hậu, bình đẳng giới, chống chiến tranh, thúc đẩy các cơ chế giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình.

. Từng tham gia nhiều hoạt động ngoại giao của VN, đâu là những câu chuyện để lại ấn tượng trong ông về vị thế của Đảng Cộng sản VN trên chính trường quốc tế xét ở khía cạnh khác biệt thể chế?

Tôi muốn nêu câu chuyện về quan hệ với Mỹ. Chắc chắn phải nhắc đến chuyến thăm lịch sử tới Mỹ của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng vào tháng 7-2015. Khi hai bên chuẩn bị cũng nảy sinh nhiều khác biệt như trong vấn đề lễ tân, thủ tục, hình thức ngoại giao. Thông thường, phía Mỹ không có quy định về đón người đứng đầu một đảng. Tuy nhiên, với chuyến thăm này, phía Mỹ đã dành các nghi lễ và xem đây là chuyến thăm của người đứng đầu thể chế chính trị của VN. Đó là điều khác biệt và rất đặc biệt.

Trong chuyến thăm, Tổng bí thư của VN và Tổng thống Barack Obama đã hội đàm tại Phòng Bầu dục của Nhà Trắng; cùng họp báo và ra Tuyên bố về tầm nhìn về quan hệ giữa hai nước. Cái chất của quan hệ đã có tầm vượt trên những thủ tục lễ tân thông thường, là sự công nhận cao nhất và đầy đủ nhất thể chế chính trị của nhau.

“Phá vây” thành công

. Xuyên suốt 75 năm qua, đâu là cột mốc quan trọng quyết định vận mệnh và sự phát triển của VN như hiện nay?

Mỗi giai đoạn lịch sử, phát triển của VN nói chung và đối ngoại nói riêng đều để lại những bài học quý báu. Chỉ xin đơn cử như bài học về tự cường, tự chủ để tự quyết định vận mệnh của mình; kết hợp sức mạnh dân tộc và sức mạnh thời đại, tranh thủ sự ủng hộ của quốc tế; kiên quyết chống ngoại xâm nhưng hòa hiếu, sẵn sàng hòa giải với cựu thù, khép lại quá khứ, xây dựng những mối quan hệ mới trên cơ sở hợp tác, bình đẳng, tôn trọng lẫn nhau.

Mỗi giai đoạn đều có những cột mốc ý nghĩa, như giành và giữ độc lập, thống nhất đất nước, đổi mới, phát triển và hội nhập. Gần hơn, để nói về cột mốc lớn nhất, chắc chắn phải nói đến công cuộc Đổi Mới, một bước ngoặt đưa đất nước VN ngày càng phát triển và có vị thế trên trường quốc tế. Nhớ lại, vào những năm 1980 và đầu 1990, hệ thống các nước ở Liên Xô và Đông Âu suy yếu và tan rã. VN khi ấy cũng gặp muôn vàn khó khăn. Đổi mới đã đưa VN thoát khỏi khủng hoảng, đời sống mọi mặt của người dân và xã hội đều đã thay đổi.

Còn với những người làm ngoại giao thì thời gian đó là giai đoạn “phá vây”. Chúng ta đã “phá vây” thành công, nhất là đã giải quyết vấn đề Campuchia, bình thường hóa quan hệ với Trung Quốc, thiết lập quan hệ ngoại giao với Mỹ và tham gia Hiệp hội ASEAN. Điều này đã mở ra một thời kỳ mới cho đất nước, trong đó có đối ngoại, hội nhập khu vực và quốc tế.

Làm sao đưa đất nước đi vào giai đoạn phát triển mới, cao hơn, chắc chắn có nhiều câu chuyện mà VN tiếp tục phải suy nghĩ, tìm ra giải pháp để có hướng phát triển phù hợp và nâng cao hơn nữa vị thế quốc gia.

. Xin cám ơn đại sứ.