Hành động khôn khéo để duy trì vị thế

Sau nhiều tuyên bố cứng rắn về việc quyết định trả đũa vụ ám sát thủ lĩnh Hamas Ismail Haniyeh, cho tới nay, Iran vẫn chưa thực hiện bất cứ cuộc tấn công nào đối với Israel.

Sự trì hoãn này có thể được giải thích bằng nhiều yếu tố, bao gồm sự căng thẳng nội bộ, sự phức tạp trong việc phối hợp với các đồng minh, áp lực từ Mỹ, và những nỗ lực ngoại giao nhằm tìm kiếm một lối thoát.

Việc Iran chưa có hành động cụ thể đã làm dấy lên nhiều giả thuyết, trong đó có việc Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian có thể đang điều chỉnh chiến lược răn đe và kiềm chế những người theo đường lối cứng rắn của Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) cũng như phản đối mọi biện pháp cực đoan nhằm vào Israel.

Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC).

Mặc dù thông tin này thoạt nhìn có vẻ không hợp lý, nhưng nó lại phù hợp với cách Iran đang xử lý tình hình hiện tại. Quyền Ngoại trưởng Iran Ali Bagheri Kani đã khẳng định rằng Tehran sẽ khiến Israel phải trả giá cho hành động của mình bằng một “động thái hợp pháp và quyết đoán”. Những tuyên bố như vậy được lựa chọn đưa ra một cách cẩn thận, cho thấy Iran đang tìm cách duy trì vị thế của mình mà không gây leo thang căng thẳng. Việc Iran đến nay chưa hành động có thể được giải thích qua nhiều yếu tố.

Thứ nhất, chính quyền mới của Tổng thống Masoud Pezeshkian vẫn chưa ổn định kèm theo sự căng thẳng và tranh luận nội bộ trong chính quyền Iran. Mặc dù Lãnh tụ Tối cao Ayatollah Ali Khamenei và IRGC đang chịu sức ép lớn để khôi phục khả năng răn đe của nước này đối với Israel, nhưng cũng có nhiều thành phần trong chính quyền lo ngại rằng một cuộc tấn công quy mô lớn có thể dẫn đến xung đột mở rộng với Tel Aviv và thậm chí là Mỹ. Điều này không chỉ gây nguy hiểm cho an ninh quốc gia của Iran mà còn có thể làm gia tăng tình trạng bất ổn trong nước.

Bên cạnh đó, việc phối hợp với các lực lượng dân quân thân Iran trong khu vực như Hezbollah cũng là một yếu tố khiến Tehran phải cân nhắc kỹ lưỡng. Trả đũa không chỉ đơn giản là hành động quân sự mà còn cần có sự đồng thuận và phối hợp với các nhóm dân quân và đồng minh trong khu vực. Việc này có thể tốn thời gian và làm phức tạp thêm chiến lược của Iran. Ngoài ra, Iran có thể đang tính toán kỹ lưỡng về thời gian và quy mô của phản ứng, thay vì hành động vội vàng.

Tình hình hiện tại ở Israel cũng cho thấy nước này đang lo lắng về khả năng tấn công từ Iran. Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đã sơ tán các cơ sở tình báo và an ninh quan trọng của Israel tại Tel Aviv, chứng tỏ rằng, Israel cũng đang chuẩn bị cho những kịch bản xấu nhất.

Và cũng không thể không nhắc tới sự gia tăng hiện diện quân sự của Mỹ trong khu vực. Kể từ sau vụ tấn công bằng thiết bị bay không người lái và tên lửa nhằm vào Israel hồi tháng 4 vừa qua, Mỹ đã điều động thêm lực lượng và hệ thống phòng thủ đến Trung Đông. Điều này có thể làm gia tăng nguy cơ đối đầu quân sự và khiến Iran phải cân nhắc kỹ lưỡng trước khi thực hiện bất kỳ hành động quân sự nào.

Một yếu tố quan trọng khác là Iran không muốn làm “bên phá đám” khi các cuộc đàm phán ngừng bắn giữa Hamas và Israel đang diễn ra với sự can thiệp của nhiều quốc gia trong khu vực và Mỹ. Việc Israel đồng ý quay lại bàn đàm phán cho thấy ông Benjamin Netanyahu cũng nhận thấy lợi ích từ việc duy trì ổn định tạm thời. Do đó, Iran có thể đang cân nhắc kỹ lưỡng về quy mô của cuộc tấn công trả đũa.

Bên cạnh đó, Tehran hiện cũng đang theo dõi chặt chẽ tiến trình ngoại giao quốc tế. Các cuộc đàm phán để đảm bảo thỏa thuận ngừng bắn và giải cứu con tin ở Gaza có thể là yếu tố quyết định trong việc Iran quyết định hành động. Hay nói cách khác, một lệnh ngừng bắn vĩnh viễn ở Gaza giữa Israel và Hamas có thể được xem như là “chiến thắng ngoại giao” giúp Iran có lý do để giảm quy mô tấn công hoặc chọn phương pháp trả đũa khác. Theo đó, nếu có một thỏa thuận ngừng bắn tại Gaza, Tehran có thể giảm bớt quy mô cuộc tấn công hoặc chọn phương pháp trả đũa khác mà không cần phải tấn công trực tiếp vào Israel.

Phái bộ Liên hợp quốc của Iran tại New York đã khẳng định rằng ưu tiên của Iran là thiết lập lệnh ngừng bắn lâu dài ở Gaza. Tuy nhiên, họ cũng nhấn mạnh rằng, nếu cần thiết, Iran sẽ có phản ứng kịp thời và không gây hại đến tiến trình ngừng bắn. Điều đó cho thấy, rõ ràng, yếu tố then chốt sẽ là tiến triển của các cuộc đàm phán tiếp theo giữa Hamas và Israel.

Nếu Israel đưa ra đảm bảo tại các cuộc đàm phán rằng sẽ không tấn công Lebanon và rút quân khỏi Dải Gaza, Iran có thể hoãn hoặc thậm chí hủy bỏ kế hoạch trả đũa. Trong bối cảnh đó, Tehran hiểu rõ rằng, kết quả của các cuộc đàm phán này có thể ảnh hưởng đến cuộc bầu cử tổng thống Mỹ sắp tới, đặc biệt là cơ hội của ứng cử viên đảng Dân chủ Kamala Harris. Iran cũng đã tăng cường đối thoại với Jordan và các quốc gia trong khu vực để đảm bảo lợi ích của mình.

Gần đây, Ngoại trưởng Jordan Ayman Safadi đã đến Tehran để hội đàm với người đồng cấp Ali Bagheri Kani, trong khi Tổng thống Mỹ Joe Biden cũng đã thảo luận với Quốc vương Jordan Abdullah về cách giảm căng thẳng trong khu vực. Iran cũng không muốn chiến tranh, đặc biệt là khi nước này đã thành công trong việc giảm tổn thất và đảo ngược tình thế với Israel. Hình ảnh quốc tế của Israel đang bị ảnh hưởng do thương vong dân sự lớn ở Gaza và Tehran có thể tận dụng điều này để đạt được các mục tiêu của mình mà không cần sử dụng đến vũ lực.

Vì vậy, ưu tiên hàng đầu của Iran hiện nay là gỡ bỏ các lệnh trừng phạt của phương Tây và cải thiện nền kinh tế. Tổng thống Masoud Pezeshkian đang ưu tiên quan hệ với phương Tây, và các chỉ dấu cho thấy Iran đang hướng tới một chính sách ngoại giao mang tính xây dựng với các cường quốc phương Tây. Trước tình hình trên, Iran có thể sẽ kiềm chế và tiếp tục hành động khôn khéo để duy trì vị thế của mình trên trường quốc tế