Hành động chống ‘đại dịch’ bạo lực giới

Rose, một phụ nữ kinh doanh tự do ở Kenya, đã bị chồng là một thợ mộc bạo hành từ trước khi đại dịch COVID-19 bùng phát.

Anh ta đã nhiều lần đánh đập, lăng mạ, thậm chí đe dọa giết hại cô.

Những hành động bạo lực này trở nên thường xuyên hơn sau khi Rose phải ở nhà theo lệnh phong tỏa được áp đặt vào tháng 3/2020 nhằm ngăn chặn viurs SARS-CoV-2 lây lan. Sau trận đòn “thập tử nhất sinh” vào tháng 6 cùng năm, Rose đã rời khỏi nhà và tìm đến sự giúp đỡ của một tổ chức cộng đồng.

Rose không phải là nạn nhân duy nhất phải hứng chịu những hành động bạo lực giới ở quốc gia Đông Phi này. Nadia, bé gái 9 tuổi, đã bị cưỡng hiếp vào năm ngoái khi các trường học phải đóng cửa do dịch bệnh.

Theo dữ liệu của đường dây nóng quốc gia Kenya về bạo lực giới 1195, trong 2 tuần đầu tiên áp đặt lệnh phong tỏa vì dịch bệnh từ tháng 3-4/2020, số cuộc gọi thông báo về bạo lực đối với phụ nữ và trẻ em gái ở nước này đã tăng vọt 301%. Trung tâm Nghiên cứu tội phạm quốc gia Kenya cho biết số vụ bạo lực giới tăng 87,7 % trong 3 tháng từ tháng 4-6/2020. Một cuộc điều tra thực hiện vào tháng 8/2020 cũng đã ghi nhận hơn 200 vụ hiếp dâm trẻ em chỉ ở một khu định cư trái phép ở Nairobi.

Phụ nữ tham gia biểu tình vào Ngày Quốc tế xóa bỏ bạo lực đối với phụ nữ, ở Rome, ngày 25/11/2020. Ảnh: AP

Không riêng ở Kenya, vấn nạn này cũng đang xảy ra trên toàn cầu. Kết quả một nghiên cứu được Tổ chức Y tế thế giới (WHO) thực hiện từ trước khi COVID-19 bùng phát cho thấy cứ 3 phụ nữ trên thế giới thì có 1 người (khoảng 736 triệu người) từng phải đối mặt với nạn bạo hành thân thể hoặc bạo lực tình dục, mà trong số thủ phạm có cả chồng hoặc bạn trai họ.

Vào thời điểm xảy ra dịch bệnh COVID-19, tỷ lệ này đã tăng đáng báo động vì phụ nữ bị “mắc kẹt” trong chính ngôi nhà của họ với những kẻ bạo hành. Theo báo cáo mới của Cơ quan Phụ nữ Liên hợp quốc (UN Women) dựa trên dữ liệu của 13 quốc gia, kể từ khi dịch bệnh hoành hành, cứ 3 phụ nữ thì có 2 người cho rằng họ hoặc 1 người phụ nữ mà họ biết từng bị bạo lực.

Chỉ có 1 trong số 10 phụ nữ cho biết các nạn nhân đến trình báo cảnh sát để được giúp đỡ. Trong khi đó, báo cáo hằng năm của Liên hợp quốc (LHQ) công bố hồi tháng 6 cho thấy số vụ bắt cóc và bạo hành tình dục đối với trẻ em trong năm 2020 lần lượt tăng 90% và 70% so với năm trước đó.

Đáng chú ý, hơn 37% phụ nữ sống ở các quốc gia nghèo nhất thế giới đã phải đối mặt với bạo lực từ chính chồng hoặc bạn trai, theo báo cáo của WHO. Thậm chí, tại một số quốc gia, có tới 50% phụ nữ phải đối mặt với tình trạng bạo lực. Ở những nước giàu hơn, như CH Séc và Đức, số cuộc gọi đến đường dây nóng quốc gia về bạo hành gia đình đã tăng 20% trong thời gian từ tháng 3-6/2020, thời điểm áp đặt phong tỏa chống dịch. Tình hình tương tự cũng xảy ra ở Pháp, Litva, Ireland và Tây Ban Nha.

Tại Mexico, số cuộc gọi khẩn cấp báo cáo về tình trạng bạo lực đối với phụ nữ đã tăng hơn 30%, từ mức dưới 198.000 cuộc gọi trong năm 2019 lên hơn 260.000 năm ngoái. Nhật Bản và Hàn Quốc cũng chứng kiến số vụ ngược đãi trẻ em tăng mạnh trong thời đại dịch COVID-19. Riêng tại Hong Kong (Trung Quốc), trong 8 tháng đầu năm nay, có đến 427 vụ phạm tội xâm hại tình dục trẻ em, tăng khoảng 62% so với cùng kỳ năm trước.

Những con số trên cho thấy một trong những hậu quả tàn khốc nhất của đại dịch COVID-19 là tình trạng gia tăng bạo lực giới. Báo cáo viên đặc biệt của LHQ về bạo lực đối với phụ nữ, Dubravka Simonovic, cho rằng vấn nạn bạo lực đối với phụ nữ cũng là “một đại dịch”, thực tế này càng thể hiện rõ và trầm trọng hơn trong cuộc khủng hoảng COVID-19.

Chủ tịch Ngân hàng Thế giới (WB) David Malpass nhận định các biện pháp phong tỏa do dịch bệnh đã khiến phụ nữ phải ở nhà nhiều hơn, gián đoạn công việc, làm giảm thu nhập và tước đi quyền được đến trường của trẻ em, trong khi các dịch vụ hỗ trợ thiết yếu cho nhóm đối tượng này lại bị đình trệ. Điều này đang làm trầm trọng thêm những bất lợi đối với phụ nữ và trẻ em gái, khiến nạn bạo lực gia đình trở nên tồi tệ hơn.

Trước thực trạng này, các tổ chức quốc tế cùng các chính phủ đã và đang triển khai nhiều sáng kiến nhằm ngăn chặn vấn nạn bạo lực gia đình. LHQ và Liên minh châu Âu (EU) đã khởi động Sáng kiến Spotlight với ngân sách ban đầu trị giá 500 triệu euro (hơn 600 triệu USD) ở nhiều khu vực trên thế giới, trong đó có Ecuador, Argentina, Mexico, Uganda… Đây là chương trình nhằm thúc đẩy bình đẳng giới và xóa bỏ bạo lực đối với phụ nữ và trẻ em gái như một điều kiện tiên quyết để đạt được các Mục tiêu phát triển bền vững.

Ở cấp quốc gia, Anh đang lên kế hoạch triển khai công cụ trực tuyến mới StreetSafe, cho phép phụ nữ có thể bí mật định vị nơi họ cảm thấy không an toàn và nêu rõ lý do. Bộ Tư pháp nước này cũng lập đường dây nóng 24/7 để tiếp nhận thông tin về các vụ cưỡng bức và tấn công tình dục. Thậm chí, một số nước, như Hàn Quốc và Hy Lạp đã tăng hình phạt, có thể lên đến mức tù chung thân hoặc tử hình, để răn đe tội phạm bạo lực và xâm hại tình dục đối với phụ nữ và trẻ em.

Ngày Quốc tế xóa bỏ tình trạng bạo lực đối với phụ nữ 25/11 năm nay, LHQ đã lấy chủ đề là “Orange the World: End Violence against Women Now!” (tạm dịch “Phủ cam thế giới: Hãy chấm dứt tình trạng bạo lực nhằm vào phụ nữ ngay bây giờ”). Cũng giống như mọi năm, vào ngày này, LHQ phát động một chiến dịch kéo dài 16 ngày nhằm kêu gọi hành động toàn cầu để nâng cao nhận thức, thúc đẩy những nỗ lực, đồng thời tạo cơ hội để thảo luận về những thách thức và giải pháp cho vấn đề này. Các tòa nhà hay địa điểm mang tính biểu tượng sẽ được “nhuộm” những ánh đèn màu cam nhằm nhắc nhở thế giới về một tương lai không có bạo lực đối với phụ nữ và trẻ em gái.

Hưởng ứng sự kiện này, Việt Nam cũng chung tay cùng cộng đồng quốc tế chống lại nạn bạo lực giới, phát động Tháng Hành động vì bình đẳng giới và phòng ngừa, ứng phó với bạo lực trên cơ sở giới từ ngày 15/11 đến ngày 15/12 với chủ đề “Đảm bảo an sinh xã hội, tăng quyền năng và tạo cơ hội cho phụ nữ và trẻ em gái nhằm thực hiện bình đẳng giới và xóa bỏ bạo lực đối với phụ nữ và trẻ em gái”.

Trong các chính sách hỗ trợ cho người dân và doanh nghiệp gặp khó khăn do tác động của đại dịch COVID-19 được ban hành trong thời gian qua, Chính phủ Việt Nam luôn xác định phụ nữ, trẻ em là đối tượng được ưu tiên và có nhiều hỗ trợ cao hơn, đặc biệt là phụ nữ mang thai, phụ nữ mắc COVID-19, trẻ em mồ côi do bố mẹ bị tử vong do COVID-19… Điều này đã góp phần giúp phụ nữ, trẻ em có hoàn cảnh khó khăn ổn định cuộc sống, giảm bớt áp lực và nguy cơ bị bạo lực, xâm hại.

Tổng Giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus cho rằng bạo lực đối với phụ nữ là vấn nạn tồn tại từ lâu ở mọi quốc gia và nền văn hóa, để lại những vết thương khó lành đối với hàng triệu phụ nữ và gia đình họ. Vấn nạn này càng trở nên trầm trọng trong thời gian xảy ra đại dịch COVID-19, xung đột hay thảm họa khí hậu, gióng lên hồi chuông cảnh báo về sự cần thiết phải hành động khẩn cấp để đẩy lùi “đại dịch” bạo lực này. Trong khi đó, Chương trình Phát triển LHQ (UNDP) cảnh báo nạn bạo lực gia tăng đáng báo động ở phụ nữ và trẻ em gái trong bối cảnh hiện nay đang làm trầm trọng thêm tình trạng bất bình đẳng giới, thậm chí có nguy cơ đảo ngược những tiến bộ mà thế giới đã rất khó khăn mới đạt được trong những năm qua.

Tuy nhiên, giới chuyên gia cho rằng việc chấm dứt bạo lực đối với phụ nữ và trẻ em gái có thể thực hiện được nếu tìm ra cách tiếp cận toàn diện giải quyết nguyên nhân gốc rễ, xóa bỏ hủ tục lạc hậu, cung cấp đầy đủ dịch vụ chăm sóc cho phụ nữ và trẻ em gái.

Theo nhận định của Tổng Giám đốc WHO Ghebreyesus, “không giống như COVID-19 có thể chống đỡ bằng vaccine, bạo lực đối với phụ nữ chỉ có thể ngăn chặn bằng những nỗ lực mạnh mẽ và bền bỉ từ các chính phủ, cộng đồng và cá nhân, theo đó thay đổi thái độ, cải thiện khả năng tiếp cận các cơ hội và dịch vụ cho phụ nữ và trẻ em gái, đồng thời thúc đẩy các mối quan hệ lành mạnh và tôn trọng lẫn nhau”.