Hạn, mặn ĐBSCL: Bao nhiêu năm rồi còn mãi ra đi?

Vì sao, ĐBSCL – nơi chiếm tới 90% sản lượng lúa gạo, 60% khối lượng thủy sản xuất khẩu của Việt Nam, giờ chẳng còn hấp dẫn người dân?

Cứ mỗi mùa hè đến, số lượng tin, bài về tình trạng hạn, xâm nhập mặn ở Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) lại nhiều thêm. Tìm đọc một lúc trên nhiều đầu báo, tôi phát hiện ra điều bất ngờ.

Đó là nội dung phản ánh qua nhiều năm không có gì khác nhau, vẫn xoay quanh mổ xẻ hai từ “hạn” và “mặn”, kèm theo đó là các thống kê diện tích lúa thiệt hại năm sau luôn cao hơn năm trước, ngay lúc này đơn vị tính đã hàng chục nghìn…

Hạn, mặn không chỉ xuất hiện cục bộ như vài năm trước, nay 13/13 tỉnh thành Tây Nam Bộ đều gồng mình trong cơn khát nước ngọt. Đâu là giới hạn chịu đựng của đồng bằng này? Cứ đà này rồi sẽ về đâu?

Con kênh mênh mông một thời bây giờ trơ đáy (Ảnh: Zing.vn)

Tạo hóa chỉ ban cho người Do thái dải đất sa mạc, thiếu cả nước mặn lẫn nước ngọt. Theo cách làm thông thường, ngành công nghiệp thủy sản chỉ phát triển ở những nơi gần sông, biển, hồ lớn.

Nhưng người Do thái lại nghĩ khác, bất kể nơi nào có nước đều nuôi được tôm, cá, họ mang thủy sản lên nuôi trồng giữa…sa mạc, miễn là có nguồn nước cố định đầu vào.

Đặc biệt hơn, nguồn nước mà họ hồ hởi xem cố định là nguồn nước ngầm từ các giếng khoan sâu vài trăm mét. Hệ thống nuôi khép kín tái sử dụng 99% nước thải, chất thải dưới đáy ao tận dụng làm phân bón cho cây trồng.

Cũng với cách nuôi này, họ dễ dàng quản lý được nguồn bệnh, mầm bệnh, cho tỷ lệ thành công hầu như 100%. Nhờ vậy, Israel không những đáp ứng nhu cầu cá trong nước mà còn xuất khẩu đi khắp thế giới với thương hiệu “công nghệ nuôi cá trên sa mạc”.

Người Israel giỏi, ai cũng công nhận, nhưng cũng không hiếm người thừa nhận Việt Nam cũng giỏi! ĐBSCL đã là vựa thủy hải sản lớn nhất nước, mỗi năm thu về cho ngân sách hàng chục tỷ USD.

Nhưng cũng lạ, khoản đầu tư trở lại chưa thấm vào đâu so với sức tàn phá của thiên nhiên. Hình ảnh những chiếc can nhựa trữ nước, vết nứt toang hoác trên mặt đáy con kênh luôn cứ ám ảnh người dân nơi đây.

Năm nào cũng thiếu nước ngọt, ai cũng thuộc làu “quy luật” này, chính quyền cũng chỉ thường làm một việc mang tính “chữa cháy” là hỗ trợ nước ngọt cho bà con.

Ngân sách trung ương chi 70 tỷ đồng hỗ trợ cho 5 tỉnh Miền Tây khi đã ban bố tình trạng khẩn cấp hạn, mặn. Nhưng đó cũng chưa phải là giải pháp tối ưu, có hiệu quả cho tương lai.

Để ý xem, năm nào ngành nông nghiệp cũng đặt mục tiêu xuất khẩu rất lớn, 35, 40 rồi 42 tỷ USD, rất ít khi nhiệm vụ không hoàn thành; ngành chức năng đề ra rất nhiều biện pháp bán cá, tôm, lúa gạo sang thị trường uy tín…

Nhưng rất hiếm khi giữa Quốc hội được nghe chất vấn giải pháp chống biến đổi khí hậu, cứu vãn ĐBSCL…

Người Israel tận dụng từng khoảnh nhỏ như thế này để nuôi cá xuất khẩu

Đã có rất nhiều giải pháp, từ bao trùm nhất là chuyển đổi cây trồng vật nuôi, thay đổi tư duy sản xuất, đến cụ thể như xây đê biển, hỗ trợ khoa học kỹ thuật…nhưng khi tìm hiểu mới thấy không có giải pháp nào được theo đuổi tới cùng, được truyền vào tai óc nông dân để trở thành một “phong trào” ở miền Tây.

Vấn đề là 20 triệu dân ở ĐBSCL không thể sống mãi trong tình trạng “cứu trợ” năm này sang năm khác. Giải pháp không thiếu, từ ngắn hạn, trung hạn dài hạn đều có đủ.

Nhưng triển khai thực hiện các giải pháp ấy mới là chuyện đáng bàn ở đây. Công trình ngăn mặn 80 tỷ đồng ở Cà Mau có nhiệm vụ là ngăn nước mặn xâm nhập vùng phía Bắc tỉnh này, bảo vệ hơn 200.000 ha đất thuộc vùng ngọt hóa.

Tuy nhiên, khi xây xong, âu thuyền không đưa được nước ngọt về như dự kiến ban đầu. Mặt khác, người dân tự phát đưa nước mặn vào ruộng lúa nuôi tôm, nên kế hoạch ngăn mặn, giữ nước ngọt bị phá sản.

Còn đến 22 cửa sông thông ra biển dọc tuyến này, chỉ với công trình này thì không ngăn được mặn để giữ ngọt, biết công trình không thể ngăn thì lập dự án để làm gì?

Còn khá nhiều công trình không có hiệu quả như thế, điều đó cho thấy chống hạn, mặn ở ĐBSCL vẫn còn đơn lẻ, thiếu tính toán, gây lãng phí vô ích.

Ở đây cũng đặt ra câu chuyện, nếu người dân cảm thấy thích nghi với nuôi trồng thủy sản nước mặn thì có nên cố chấp dẫn ngọt về? Phải chăng, ý chí của chính quyền và nhân dân trong việc này là khác nhau?

Trương Khắc Trà

Theo DĐDN