Hạn chế áp dụng hình phạt tù với người chưa thành niên

Việc xây dựng BLHS lần này vẫn theo hướng hạn chế phạm vi áp dụng hình phạt tử hình; tiếp tục phi hình sự hóa đối với một số hành vi phạm tội không còn thực sự phù hợp trong điều kiện này.

“Nhiều tội phạm mới phát sinh trong quá trình vận hành nền kinh tế theo cơ chế thị trường chưa được kịp thời bổ sung hoặc đã được bổ sung nhưng chưa toàn diện, đầy đủ như các tội phạm trong lĩnh vực bảo hiểm, thuế, tài chính, chứng khoán… đã gây trở ngại không nhỏ trong thúc đẩy phát triển kinh tế” – Thứ trưởng thường trực Bộ Tư pháp Hoàng Thế Liên đánh giá về Bộ luật Hình sự hiện hành tại phiên họp đầu tiên của Ban soạn thảo sửa đổi bộ luật này.

Nhiều thành viên Ban soạn thảo cùng nhận định, BLHS dù mới được sửa đổi bổ sung một số điều năm 2009 nhưng đã tỏ ra lạc hậu, một số quy định không còn phù hợp với tình hình phát triển kinh tế xã hội hiện nay cũng như yêu cầu đấu tranh phòng chống tội phạm. Việc luật chưa theo kịp thực tế đã khiến cho quá trình đấu tranh phòng chống tội phạm gặp những bất cập, khó khăn nhất định. Phó Viện trưởng VKSNDTC Trần Công Phàn cho rằng, BLHS hiện hành chưa đáp ứng được yêu cầu đấu tranh phòng chống tội phạm. Nhiều quy định khiến ngay chính bản thân các cơ quan tố tụng cũng lúng túng khi áp dụng nên BLHS mới phải khắc phục tồn tại này. Đồng tình, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học công nghệ và môi trường của Quốc hội, ông Nghiêm Vũ Khải cho rằng, sửa đổi BLHS cần mở rộng nguồn của luật, lưu ý cơ chế liên thông để đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ với việc sửa đổi Bộ luật Tố tụng Hình sự, cái gì BLHS chưa đề cập thì có thể áp dụng luật khác được không?

Một số bị cáo vị thành niên trong một phiên tòa. Ảnh: P.Thảo

Sau quá trình tham vấn ý kiến chuyên gia, lần đầu tiên, định hướng những nội dung sửa đổi cơ bản được đưa ra bàn thảo. Định hướng này thể hiện tư tưởng của Nghị quyết 49 của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 là “coi trọng việc hoàn thiện chính sách hình sự và thủ tục tố tụng tư pháp, đề cao hiệu quả phòng ngừa và tính hướng thiện trong việc xử lý người phạm tội. Giảm hình phạt tù, mở rộng áp dụng hình phạt tiền, hình phạt cải cạo không giam giữ… hạn chế áp dụng hình phạt tử hình…”.

Cụ thể, theo Thứ trưởng Hoàng Thế Liên, có 7 định hướng lớn, như nghiên cứu bổ sung chế định trách nhiệm hình sự của pháp nhân vào BLHS; nghiên cứu sửa đổi bổ sung các chính sách hình sự liên quan đến người chưa thành niên, đặc biệt là mở rộng phạm vi áp dụng các hình phạt không mang tính giam giữ đối với người chưa thành niên phạm tội; mở rộng khả năng tha tù trước thời hạn có điều kiện để sớm đưa các em trở về với cộng đồng cũng như khả năng xử lý chuyển hướng đối với người chưa thành niên phạm tội, bảo vệ tốt hơn người chưa thành niên bị xâm hại.

Việc xây dựng BLHS lần này vẫn theo hướng hạn chế phạm vi áp dụng hình phạt tử hình; tiếp tục phi hình sự hóa đối với một số hành vi phạm tội không còn thực sự phù hợp trong điều kiện này. Hiện nay mặc dù đã có những bước đổi mới cơ bản, song BLHS hiện hành vẫn còn 22 điều luật quy định hình phạt tử hình. Trong tương lai, cùng với sự phát triển kinh tế xã hội của đất nước, ý thức chấp hành pháp luật của người dân được nâng cao thì việc thu hẹp dần phạm vi áp dụng tiến tới loại bỏ hoàn toàn hình phạt tử hình ra khỏi đời sống xã hội là một xu hướng tất yếu. Bên cạnh đó, dự thảo sửa đổi sẽ hình sự hóa một số hành vi vi phạm có tính nguy hiểm cao cho xã hội phát sinh trong các lĩnh vực của đời sống để đấu tranh phòng, chống tội phạm trong tình hình mới; khắc phục tình trạng hình sự hóa các quan hệ kinh tế, dân sự. Đặc biệt, sẽ đưa ra các chính sách xử nghiêm khắc hơn đối với các tội phạm về chức vụ. Phó Chánh án TAND TC Đặng Quang Phương cho rằng việc sửa đổi BLHS lần này phải đưa ra những qui định “dài hơi”, ít nhất cho 10-20 năm nữa cũng không bị “lạc hậu”.

Theo dự kiến, để phục vụ cho sửa đổi BLHS, các địa phương sẽ tiến hành tổng kết vào quý III/2012, tổng kết toàn quốc vào cuối 2012. Việc sửa đổi BLHS sẽ được tiến hành trên cơ sở tổng kết toàn diện thực tiễn thi hành luật và rà soát các luật khác có liên quan, cũng như kết nối với sửa đổi Hiến pháp, Bộ luật Tố tụng Hình sự và các cam kết quốc tế mà Việt Nam tham gia để đảm bảo luật có sức sống “dài hơi”.

Theo PLXH