Hái s.úng ma mùa nước nổi

S.úng ma – một loài bông s.úng vô cùng đặc biệt chỉ xuất hiện vào mùa nước nổi, lúc này đang đem lại nguồn lợi kha khá cho người dân ở vùng An Giang, Long An, Đồng Tháp… Nhưng muốn thu hái loài bông s.úng có chiều dài tới 6-7m này, người dân phải săn tìm ở những cánh đồng biên giới giáp ranh, nơi thượng nguồn châu thổ.

Hái s.úng ma trên đồng hoang

Thuê đồng săn s.úng ma

Cũng như rất nhiều nghề “săn” khác, công việc săn s.úng ma của những nông dân ở vùng Khánh Hưng, Vĩnh Hưng (tỉnh Long An) những ngày này rất bận rộn, hối hả.

Khác với những bông s.úng bình thường, s.úng ma hiếm hơn rất nhiều. “S.úng ma là loài s.úng mọc trong mùa nước nổi ở những bưng đồng hoang dã. Chúng có bông màu tím và màu trắng như s.úng thường nhưng bông chỉ nở ban đêm, khi gặp ánh mặt trời là tàn, héo rũ, chìm xuống nước, nên người dân ở đây gọi là s.úng ma.

Nếu bông s.úng thường dài 2-3m thì s.úng ma dài tới 6-7m (gần bằng tòa nhà 2 tầng). “Muốn hái cây s.úng ma, người dân phải đi vào ban đêm, khi chúng bắt đầu nở bông. Tuy nhiên, ban đêm lặn xuống nước rất nguy hiểm nên những người hái s.úng ma thường rủ nhau đi lúc tờ mờ sáng thành từng nhóm gồm vài ba người. Họ lặn xuống dưới nước, lần theo gốc s.úng để rút lên. Khi mặt trời lên chênh chếch là hoa s.úng đã tàn”, anh Trần Văn Vinh, 39 t.uổi, một người săn s.úng ma ở xã Khánh Hưng (huyện Tân Hưng) chia sẻ.

Do mùa nước nổi chỉ diễn ra trong thời gian khá ngắn, từ 2-3 tháng, nên những nông dân nghèo phải tranh thủ mọi lúc để thu hái bông s.úng. Họ hầu như trải suốt ngày trên đồng, ăn ngủ ngay trên ghe chỉ để hái s.úng.

“Ban ngày chạy lòng vòng, tìm những cánh đồng có nhiều s.úng rồi đợi khi mặt trời lặn, mọi người chia nhau ra để hái. Còn nếu buổi tối mới tìm thì không được bao nhiêu cả. Có hôm chúng tôi ở Khánh Hưng, Long Khốt nhưng hôm sau lại ngược miết sang bên Tân Công Chí, Thông Bình hay mạn Gò Gòn, Gò Pháo. Cũng may, mùa nước nổi năm nay, những cánh đồng biên giới ở đây đều ngập sâu trong nước. Mà chỗ nào có nước ngập sâu thì rất hay có s.úng ma mọc. S.úng hái xong rồi đưa lên ghe, chở về dưới Hồng Ngự, Sa Rài là có thương lái thu mua”, anh Vinh kể tiếp.

Trong mùa này ở vùng biên giới, cuộc sống của người dân sôi động, nhộn nhịp và gấp gáp hơn rất nhiều, từ những người đ.ánh bắt cá cua cho tới những người săn chim trời, s.úng ma. Với họ, món quà mà thiên nhiên, cụ thể là mùa nước nổi phù sa đem tặng, đang ngày một hiếm hoi, quý giá hơn nên nếu không tranh thủ kiếm tìm, rất có thể chúng sẽ biến mất mãi mãi.

Nhiều người cho biết, cũng như các sản vật khác, bông s.úng đang ngày càng khan hiếm trong khi nhu cầu lại tăng cao nên nhiều nhóm đã sang bên kia biên giới thuê những cánh đồng hoang ở Phum Rông, Kam Pong hay Ca Cót để hái s.úng ma. “Những cánh đồng bên kia biên giới phần lớn là hoang dã, s.úng nhiều vô kể nhưng mình phải thuê thì mới có người dẫn đường qua đó hái được.

Những năm gần đây, người dân ven biên giới vẫn thường qua đó thuê đồng để khai thác thủy sản mùa nước nổi, nhưng trước kia thường chỉ đóng dớn, quây chà chứ hái s.úng thì ít. Tuy nhiên, hiện nay s.úng cũng có giá trị cao nên thuê đồng hái s.úng cũng lời lắm. Chỉ mất công đi xa. Hái xong, gom lên vỏ lãi chạy gần hai tiếng mới về tới đây”, một người dân ở ngay ngã ba sông Sở Hạ, đoạn chảy qua xã Thường Thới B (Hồng Ngự, Đồng Tháp) chia sẻ.

Sở dĩ gọi là s.úng ma bởi chúng hay nở ban đêm. Và cũng do người hái s.úng phải đi ban đêm, như ma trên đồng vậy. Mặc dù chỉ là tên gọi, nhưng s.úng ma thật đặc biệt. Những cư dân ở đây bảo, chỉ cần nước nổi tràn về dăm hôm là những bưng đồng hoang vu bỗng nhiên xuất hiện các lá s.úng nhỏ xíu, li ti. Dăm ngày sau, chúng to dần, có bông lấm chấm. Mà lạ lắm, nước cao tới đâu, chúng cao tới đó. Cao dăm bảy mét trong nước chỉ trong một thời gian ngắn là đặc trưng riêng biệt của loài s.úng này.

Những đồng s.úng bạt ngàn ở Vĩnh Hưng

Bảo tồn loài cây quý

Ở miệt châu thổ, những người săn s.úng ma “chuyên nghiệp” vẫn có thể săn chúng trên những cánh đồng, dòng kênh nhỏ hơn. Mặc dù sản vật đang khan hiếm nhưng mẹ thiên nhiên vẫn chia đều cho tất cả. Thế là, từ những cô cậu bé, những người phụ nữ đến người già ở miền châu thổ này, họ đều thạo cách hái s.úng ma.

Tại những khu chợ “chồm hổm” nho nhỏ buôn bán đủ thứ sản vật mùa nước nổi, thì s.úng ma là loại không thể thiếu. Chợ thường nằm nơi các tuyến quốc lộ, tỉnh lộ giao với đường dân sinh, giao với sông ngòi, nơi có cầu bắc qua… Ở đó, những ghe đi lấy s.úng mà trở về, cập vào để đưa hàng lên bờ. Rồi thương lái đợi sẵn, mua xong đưa lên ô-tô mang về các thành phố như Long Xuyên, Cần Thơ hay TPHCM tiêu thụ.

Chị Nguyễn Thị Liên, một thương lái buôn s.úng ma ở ven đường quốc lộ 30 ngay thị trấn Sa Rài (huyện Tân Hồng, Đồng Tháp) cho biết, hiện nay mỗi ngày chị thu mua chừng 70-80 bó s.úng gửi lên Bình Chánh (TPHCM) cho bạn hàng.

“Mỗi bó s.úng ma có giá 180 ngàn đồng. Ở đây, từ nhiều năm qua người ta mua bán s.úng ma đều theo bó chứ không theo trọng lượng bởi s.úng ngâm dưới nước, trọng lượng không chính xác. Hơn nữa, những người săn s.úng ma chủ yếu là nông dân trong vùng, có thói quen buộc s.úng theo bó vì chúng rất dài. S.úng dài nhưng từ bông cho tới thân, ngọn đều sử dụng được”, chị kể. Chị Liên không chỉ buôn s.úng ma mà còn buôn nhiều loại bông, rau khác như điên điển, hẹ nước, so đũa…

Theo những người dân vùng châu thổ, bây giờ s.úng ma không còn nhiều và cũng không mọc tràn lan như cách đây chừng chục năm. Một phần vì người săn tìm nhiều, một phần ngay cả mùa nước nổi của vùng châu thổ cũng bị biến đổi, có năm nước ít không đủ tràn đồng cho s.úng mọc. Như năm nay, nước nổi tràn về nhiều thì s.úng ma mới có nhiều.

Đó là lý do nhiều người dân ở đây bắt đầu tìm cách bảo tồn, trồng loài cây lạ lùng này. Cách bảo tồn s.úng ma cũng khác với những loại cây khác. Theo đó, ở những cánh đồng thường xuất hiện s.úng ma, người ta để dành không trồng các loại cây khác như lúa, mà để ngập. Có thể nuôi thêm ít thủy sản khác và chờ đợi.

Nhiều khu vực ở Vĩnh Hưng, Kiến Tường, Tràm Chim…, người ta bảo tồn s.úng ma như thế. Và kỳ lạ thay, trên những cánh đồng bỏ hoang ấy, người ta không chỉ thu hoạch được s.úng ma khi mùa nước nổi tràn về mà còn có cả lúa ma, sen hồng…, những sản vật đặc trưng chỉ xuất hiện vào mùa nước nổi. Có lẽ, đó cũng là cách tốt nhất để những cây s.úng ma sống lâu hơn với cư dân vùng châu thổ này, dù nó không hoàn toàn mang tính tự nhiên như xưa nữa.

Theo Trí thức trẻ