Hai quốc gia sẽ quyết định tác động từ việc Mỹ áp đặt lệnh trừng phạt lên dầu mỏ Nga

Ấn Độ và Trung Quốc nhập khẩu khoảng 3,5 – 4,5 triệu thùng dầu Nga mỗi ngày, phần lớn trong đó đến từ các tập đoàn dầu mỏ của Liên bang Nga vừa bị Tổng thống Mỹ Donald Trump áp đặt lệnh trừng phạt .

Một nhà máy lọc dầu tại thị trấn Gubkinsky ở Tây Siberia, Nga. Ảnh: AFP/TTXVN

Theo kênh CNN, một số công ty dầu mỏ bắt đầu hủy đơn đặt hàng để kịp hạn chót ngày 21/11 sau khi Mỹ áp lệnh trừng phạt đối với hai tập đoàn dầu lớn nhất Nga là Rosneft và Lukoil .

Cho đến nay, hai quốc gia đông dân nhất thế giới là Ấn Độ và Trung Quốc phần lớn vẫn chưa làm theo lời kêu gọi của nhà lãnh đạo Mỹ về việc ngừng mua dầu Nga.

Theo các nhà phân tích, các dấu hiệu ban đầu về việc tuân thủ các lệnh trừng phạt của ông Trump có thể chỉ là tạm thời, khi các bên đang tìm cách mới để giao và mua dầu Nga giá rẻ thông qua một hệ thống tàu chở dầu phức tạp.

Cuối cùng, mức độ ảnh hưởng thực sự của các lệnh trừng phạt mà ông Trump áp lên Nga có thể do châu Á quyết định.

Theo các nhà phân tích, Ấn Độ và Trung Quốc nhập khẩu khoảng 3,5 – 4,5 triệu thùng dầu Nga mỗi ngày, phần lớn trong đó đến từ các tập đoàn vừa bị trừng phạt.

Ông Richard Jones, nhà phân tích dầu thô tại Energy Aspects, cho biết khoảng 1,4 – 2,6 triệu thùng/ngày đến Ấn Độ và Trung Quốc có thể bị gián đoạn khi hạn chót tháng 11 đến.

Đối với Ấn Độ, các lệnh trừng phạt đặt ra một tình thế khó khăn quen thuộc, phải cân nhắc nhu cầu lâu dài về năng lượng giá rẻ cũng như mối quan hệ bạn bè truyền thống với Nga với các mối quan hệ chiến lược ngày càng sâu sắc với Mỹ. Ấn Độ cũng hy vọng hàn gắn với Tổng thống Trump sau khi ông áp thuế 50% lên hàng xuất khẩu của nước này sang Mỹ. Tuy nhiên, việc mua dầu Nga vẫn là một điểm khó giải quyết.

Đối với Trung Quốc, việc tính toán sẽ xoay quanh bảo vệ các tập đoàn dầu lớn, đồng thời cân bằng quan hệ đối tác chiến lược quan trọng với Nga.

Ngừng mua tạm thời

Khi các nước phương Tây cấm nhập khẩu dầu thô Nga đường biển sau chiến dịch quân sự đặc biệt của Moskva tại Ukraine, Điện Kremlin đã thành công trong việc xoay hướng sang phía Đông, bán dầu cho Trung Quốc và Ấn Độ, những nước mua hàng triệu thùng mỗi ngày với mức chiết khấu sâu. Một kịch bản đôi bên cùng có lợi với các bên, nhưng theo quan điểm của phương Tây, lại gây thiệt hại cho Ukraine.

Cả hai quốc gia châu Á này liên tục bảo vệ quan hệ mua bán dầu với Nga, coi đó là lợi ích quốc gia để đảm bảo an ninh năng lượng. Nhưng kể từ khi chính quyền Tổng thống Trump công bố lệnh trừng phạt Rosneft và Lukoil, đã có dấu hiệu các lệnh này bắt đầu có tác động.

Ông Farwa Aamer, Giám đốc Sáng kiến Nam Á tại Viện Chính sách Asia Society, nói. “Các lệnh trừng phạt tất yếu sẽ gây tổn hại cho nền kinh tế Nga. Điện Kremlin sẽ quan sát xem ai sẽ mua lượng dầu thô Nga mà Ấn Độ không mua nữa. Hiện tại, Trung Quốc có thể chưa có động lực tăng lượng nhập khẩu”.

Theo ông Janiv Shah, Phó Chủ tịch Phân tích Thị trường Dầu và Hạ nguồn tại Rystad Energy, tại Trung Quốc, một số công ty dầu nhà nước đã hủy một số đơn mua dầu Nga.

Tình trạng tương tự xuất hiện ở Ấn Độ, nơi nhà lọc dầu tư nhân lớn nhất Reliance nói rằng họ sẽ điều chỉnh hoạt động lọc dầu để đáp ứng yêu cầu tuân thủ và hoàn toàn cam kết tuân thủ các lệnh trừng phạt áp dụng.

Tập đoàn Reliance đã nhập khẩu hơn 181 triệu thùng dầu Nga từ tháng 1 đến tháng 9 năm nay.

Ngày 27/10, tập đoàn dầu nhà nước lớn nhất Ấn Độ, Indian Oil Corporation, cho biết sẽ tuân thủ tất cả các lệnh trừng phạt.

Nhà phân tích Richard Jones nói: “Hiện tại, hầu hết các nhà nhập khẩu Ấn Độ và Trung Quốc nhà nước sẽ tự ngừng mua để tuân thủ tạm thời trong một hoặc hai chu kỳ cho đến khi hiểu rõ ý định thực thi của Mỹ. Nhưng điều đó có thể chỉ là cho đến khi tìm ra cách giải quyết”, ông Jones nói thêm.

Trong khi đó, Ấn Độ đang ở tình thế khó hơn Trung Quốc. Theo ông Clayton Seigle tại Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế và Chiến lược, Ấn Độ đã bị “nghiện” dầu Nga giá rẻ và quay trở lại cơ cấu nguồn dầu trước xung đột ở Ukraine sẽ đồng nghĩa nhập nhiều dầu từ Trung Đông, Tây Phi, thậm chí Mỹ với chi phí cao hơn đáng kể.

Việc không tuân thủ có thể gây rủi ro tài chính lớn cho các tập đoàn Trung Quốc và Ấn Độ, vì các lệnh trừng phạt thứ cấp có thể làm tê liệt khả năng vay từ các ngân hàng Mỹ nếu họ vẫn mua trực tiếp từ Nga.

Ngày 27/10, Ngoại trưởng Ấn Độ S. Jaishankar dường như chỉ trích các lệnh trừng phạt của ông Trump, cho rằng thương mại năng lượng đang ngày càng bị siết chặt. Không nêu tên Mỹ, ông nói: “Nguyên tắc được áp dụng một cách chọn lọc và nói khác với làm”.

Diễn biến địa chính trị

Đối với Trung Quốc, vấn đề vượt ra ngoài an ninh năng lượng, là một phép thử quan trọng đối với quan hệ đối tác chiến lược “không giới hạn” với Moskva và mục tiêu chung chống ảnh hưởng toàn cầu của Mỹ.

Ông Yun Sun, Giám đốc chương trình Trung Quốc tại Viện Nghiên cứu Stimson, bình luận: “Trước sức ép của Mỹ, Trung Quốc sẽ không hoàn toàn phớt lờ yêu cầu của Mỹ, nhưng cũng không thực hiện hết những gì Mỹ muốn. Điểm mấu chốt là Trung Quốc sẽ không rời bỏ Nga”.

Các nhà phân tích cho rằng có khả năng Moskva và Bắc Kinh đã bắt đầu “trao đổi riêng” về các biện pháp hoặc phản ứng tiềm năng. Họ nhận định khó xảy ra kịch bản Trung Quốc quyết định cắt đứt hoàn toàn nguồn năng lượng từ Nga, vì điều đó sẽ gây sốc nghiêm trọng cho nền kinh tế và các ngành công nghiệp của Trung Quốc.

Kể từ khi xung đột Nga-Ukraine bắt đầu, các tập đoàn và ngân hàng Trung Quốc lớn phần lớn tìm cách tuân thủ lệnh trừng phạt của Mỹ để tránh bị áp lệnh trừng phạt thứ cấp đối với hoạt động quốc tế.

Ngay cả khi các tập đoàn nhà nước lớn Trung Quốc giảm mua, các nhà phân tích cho rằng các nhà máy lọc dầu độc lập nhỏ hơn, có thể tiếp tục mua dầu Nga qua các bên thứ ba, mặc dù khả năng mua số lượng lớn sẽ hạn chế trong ngắn hạn.

Ngày 23/10, Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết nước này luôn phản đối các lệnh trừng phạt đơn phương.

Ấn Độ chưa đưa ra bình luận công khai, nhưng các lệnh trừng phạt tạo ra xung đột trực tiếp giữa hai lợi ích quốc gia cốt lõi của Ấn Độ.

Tăng trưởng kinh tế và an ninh năng lượng của Ấn Độ phụ thuộc vào dầu Nga giá rẻ. Nhưng quan hệ chiến lược ngày càng sâu với Mỹ, cũng quan trọng không kém.

Tuy nhiên, khi Thủ tướng Narendra Modi dự kiến tiếp Tổng thống Vladimir Putin tại New Delhi cuối năm nay, thay đổi nào nhiều khả năng chỉ là điều chỉnh chiến thuật tạm thời thay vì rút lui chiến lược hoàn toàn.