Hà Giang có những mái nhà đặc sắc
Bước vào nội thành Hà Giang, bạn không có gì để ấn tượng nếu không muốn nói nó cũ kỹ và nghèo nàn hơn so với những phố thị miền xuôi.
Nhưng chỉ cần đi ra ngoại thành cách đó 5 km, ấn tượng sẽ đến để rồi không quên được.
Nhà mái lá phủ đầy rêu của người Tày, tập trung chủ yếu ở các thung lũng có ruộng bậc thang – Ảnh: GIA THỊNH
Mái nhà của cộng đồng người dân tộc ở Hà Giang và Đông Bắc nói chung bằng lá, bằng ngói hay bằng đá có màu sắc, kết cấu phù hợp với cảnh quan chung của toàn bộ khu vực. Chỉ một mái nhà nhưng lại gợi lên nhiều điều về một vùng đất.
Nhà mái ngói đen xỉn của người H’Mông nằm sâu bên trong lòng cao nguyên đá Đồng Văn. Ảnh: GIA THỊNH
Xã Phương Độ (TP.Hà Giang) – nơi sinh sống của cộng đồng người Tày – “kéo” khách ngang đường ghé lại bằng hình ảnh những mái nhà dày cộm được kết kỳ công từ lá cọ. Đi ngang đường cái, nhìn vào làng, nổi lên giữa mảng màu cọ, tre xanh mướt là những mái nhà đen nâu nhưng không chỏi trong không gian đầy ắp thiên nhiên hoang sơ.
Tôi nhớ khi đến Phương Độ, chiều về rồi, lớp sương đè xuống mái nhà nhưng cứ lởn vở, không có cách nào lòn vào bên trong. Nhờ vậy những căn nhà sàn gỗ tưởng mỏng manh nhưng lại luôn ấm – mát tùy mùa đông hay hè.
Mái lá dày hơn một gang tay được giằng giữ, bệnh chặt bằng những cọng lạt tre đã được ngâm bùn nhiều năm. Trong mỗi tấm lợp là nhiều lớp lá chồng lên nhau, thoạt nhìn mỏng manh nhưng nương theo nhau mà bảo vệ căn nhà sàn khỏi nắng mưa.
Du khách thích thú chụp hình cùng mái nhà phủ đầy rêu – Ảnh: GIA THỊNH
Video đang HOT
Căn nhà tôi ở là của anh Nghĩa – thôn Hạ Thành. Anh bảo, mái nhà này là mái nhà làng bản cùng làm cho nhau. Không bán, không mua, mọi người trong làng góp sức bện mái nhà cho anh khi anh dựng nhà.
Đến lúc người khác dựng nhà, không ai gọi, anh cũng tự đến góp sức. Mái nhà càng chặt, càng bền, tình nghĩa người trong bản làng càng gắn bó.
Người Tày, người Nùng đi cắt lá cọ già, những cành lá gãy trong vườn cọ của nhà hoặc trong rừng lớn mang về phơi khô rồi chuốt thẳng thớm cất sẵn, đợi ngày dựng tổ ấm.
Tôi nghe anh Nghĩa kể chuyện làm nhà, tôi bảo giống đ.ánh giặc, phải trường kỳ nhỉ. Nghĩa cười phớ lớ vì men rượu ngô đang làm anh hưng phấn.
Anh bảo: “Đ.ánh giặc hay làm nhà cũng chung mục đích bảo vệ tổ ấm mà nhỉ. Có điều lớn nhỏ khác nhau thôi nhỉ. Nên trường kỳ là đúng mà”.
Mái lá, mái ngói vảy cá hòa nhịp trong không gian đồi núi Đông Bắc – Ảnh: GIA THỊNH
Từ thôn Hạ Thành, tôi men theo đường nhỏ trong núi đi 25 km để đến Khuổi My. Ruộng bậc thang đẹp. Núi rừng đẹp. Và những mái nhà rêu phong đến huyễn hoặc khách phương xa.
Có lẽ Khuổi My nằm giữa khu rừng nguyên sinh có độ ẩm cao nên mái nhà phủ đầy rêu. Rêu phủ gần kín khiến mái nhà không còn là màu nâu nâu ban đầu mà có màu xanh. Mái nhà lạ, đẹp, ấn tượng đến đặc sắc.
Cái đẹp khiến người ta hân hoan, nhưng cũng gợi những nghĩ suy mất mát. Nhìn những mảng rêu, không ít lần tôi tự hỏi những mái nhà đẹp này sẽ mất đi lúc nào.
Nhà sàn gỗ lợp mái ngói do chính tay người Lô Lô làm ra. Nhà của người Lô Lô là một nét đặc sắc trong xây dựng tại vùng cao nguyên đá Đồng Văn – Ảnh: GIA THỊNH
Mái lợp đẹp nhưng kỳ công, mái tôn không đẹp nhưng tiện dụng. Và mất gì, Hà Giang mất đi mái nhà ư? Không! Mất cả một không gian.
Tôi hỏi những nguời bạn cùng đi, không ai bảo họ đến Hà Giang vì những mái nhà lợp lá, cũng không phải để ngắm những mái nhà ngói đen sỉn. Họ đến vì cuộc sống hài hòa giữa con người và không gian kỳ vĩ miền núi đá Hà Giang.
Nhưng nếu những mái nhà đặc sắc bằng lá, bằng ngói, bằng đá bị thay bằng những mái tôn thì không gian cảnh quan sẽ méo mó. Sự hài hòa được tạo nên từ rất xa xưa sẽ mất và khó lòng cứu vãn. Sức hấp dẫn du lịch của Hà Giang cũng sẽ giảm đi rất nhiều.
Mái nhà tôn thiếu sự hài hòa với không gian chung quanh khiến không gian trở nên khô khốc – Ảnh: GIA THỊNH
Hà Giang quá hấp dẫn để phát triển du lịch, và quá đẹp, khiến người ta cảm thấy tiếc nếu cái đẹp sứt mẻ dù chỉ một chút. Và những mái nhà Hà Giang đâu chỉ là “một chút”!
Du khách thích thú chụp hình cùng mái bằng ngói giữa mùa hoa đào nở – Ảnh: GIA THỊNH
Lớp rêu dày phủ lên mái nhà rất độc đáo, bên trong nhà vẫn khô ráo – Ảnh: GIA THỊNH
Khách sạn trên đỉnh Mã Pí Lèng (huyện Mèo Vạc, tỉnh Hà Giang) là ví dụ về sự thiếu hài hòa trong xây dựng làm biến dạng cảnh quang trong khu vực – Ảnh: GIA THỊNH
Lên Đồng Văn, đừng quên Phố Bảng, Phố Là
Nếu đã có công lên đến cao nguyên đá Đồng Văn , hãy dành ít thời gian để đến thị trấn Phố Bảng và xa hơn chút nữa là xã Phố Là.
Cả hai đều thuộc H.Đồng Văn, Hà Giang và rất đáng đến trong hành trình tới miền cực Bắc Tổ quốc.
Cao nguyên đá Đồng Văn (nằm trên 4 huyện của tỉnh Hà Giang là Quản Bạ, Yên Minh, Đồng Văn, Mèo Vạc) đang mùa du lịch rộn ràng nhất trong năm.
Ngoài ngắm hoa tam giác mạch phủ trên các sườn núi, một số điểm tham quan cơ bản của du khách tại đây là núi đôi H.Quản Bạ, thăm ngôi nhà trong phim Chuyện của Pao, dinh nhà Vương, Cột cờ Lũng Cú, phố cổ Đồng Văn (đều ở H.Đồng Văn). Đèo Mã Pì Lèng và đi thuyền trên sông Nho Quế (H.Mèo Vạc) đều là những điểm tham quan thú vị.
Tuy nhiên, do ít được quảng bá, nhiều du khách đã không biết đến thị trấn Phố Bảng, một địa chỉ tham quan rất ấn tượng với các ngôi nhà cổ còn lưu giữ, xa hơn chút nữa là xã Phố Là, trong một thung lũng thanh bình, có những cây sa mộc cao vút.
Trên QL4C, trước khi tới Sủng Là, có một lối rẽ trái để đi Phố Bảng. Đường khá đẹp và thị trấn nhỏ vùng biên sẽ hiện ra trước mắt sau chỉ hơn 10 phút chạy xe. Phố Bảng, có người gọi là Phó Bảng (theo cách nói của người dân tộc Hoa), vốn là thủ phủ của H.Đồng Văn cũ. Sau cuộc chiến tranh biên giới năm 1979, trung tâm hành chính H.Đồng Văn chuyển về thị trấn Đồng Văn, khiến Phố Bảng dần bị lãng quên.
Phố Bảng đang thay đổi khá nhiều, nhưng một ngày đầu thu 2019, khi trở lại đây sau 5 năm, chúng tôi vẫn cảm thấy thích thú khi trên 2 dãy phố chính của thị trấn vẫn còn khoảng 30 ngôi nhà trình tường (tường nhà nện bằng đất núi) và lợp mái bằng ngói đất nung màu xanh xám, có hình máng nước. Một viên ngửa, một viên úp nên gọi đó là ngói máng, hoặc ngói âm dương.
Đây là những ngôi nhà của người Hoa, với cửa nhỏ và thấp, bên trong có nhiều gian để các thế hệ cùng chung sống. Các ngôi nhà đều mở cửa ra đường, bên các thềm nhà, đâu đó có những bia đá giống chiếc mui rùa, dành cho người đã khuất, hoặc vài đống ngói máng dỡ từ những ngôi nhà vừa bị phá. Trong nhà khá tối, nhà nào cũng có tầng áp mái đầy bồ hóng là nơi chất lúa, ngô. Ngoài đường, hôm chúng tôi đến, người Phố Bảng còn phơi đầy lúa trên những tấm bạt lớn, khiến thị trấn vùng biên ải càng thêm phần yên tĩnh, thanh bình.
Người dân Phố Bảng chủ yếu là dân tộc Hoa và Mông, làm nông và ngạc nhiên chưa, giữa thị trấn xa vắng này, lại có một cánh đồng trồng hoa hồng rất đẹp rộng khoảng 5.000 m2 để bán về xuôi. Phố Bảng cũng đã có 3 - 4 nhà nghỉ có kèm dịch vụ ăn uống để đón những du khách lãng mạn, hoài cổ. Một nhà hàng có cái tên rất ngộ nghĩnh là Hoàn Thùng cũng sẵn sàng phục vụ những món ăn uống bình dân.
Nếu gặp may, du khách đến Phố Bảng sẽ gặp chợ phiên. Giống như các chợ cấp xã ở Đồng Văn, chợ Phố Bảng họp 6 ngày một phiên, để nhường chủ nhật cho chợ huyện họp chính. Nếu muốn dự chợ phiên Phố Bảng dịp này, hãy đến đây vào các ngày 23, 29 tháng 10 hoặc ngày 4, 10 tháng 11 dương lịch...
Đặc biệt, nếu đã có công đến được Phố Bảng, du khách nên cố đi thêm khoảng 10 km nữa để tới Phố Là, một xã biên giới có nhiều người Pu Péo sinh sống. Tại đây, có thể chiêm ngưỡng dấu tích một dinh thự bằng đá của dòng họ Củng người Pu Péo ở bên trái đường. Đi sâu vào trong, sẽ gặp một thung lũng lọt thỏm giữa các đỉnh núi, với các mái nhà trình tường nép mình dưới các bóng cây sa mộc và soi bóng xuống 2 hồ nước quanh năm trong mát...
Phố Là không phải là điểm tham quan, không có dịch vụ, nhưng lại có quá nhiều sự hoang sơ, thậm chí hoang sơ hơn cả Phố Bảng. Cả hai sẽ góp phần làm ta nhớ mãi một lần đến với cao nguyên đá...
Trập trùng đá núi Từ Hà Nội theo Quốc lộ 2 đến vùng cực Bắc, nóc nhà của Tổ quốc Việt Nam, đó chính là cột cờ Lũng Cú - cao nguyên đá Đồng Văn, tỉnh Hà Giang. Nơi đây mênh mông núi đá, chỉ có đá và đá, ngô lúa mọc từ kẽ đá và hoa cũng mọc từ đá. Dọc đường đi trập trùng núi...