Guatemala: Quốc gia bất ổn nhất

Vấn đề của Guatemala đang thu hút nhiều sự quan tâm của thế giới. Sự đắc cử tổng thống của tướng về hưu Otto Pérez Molina với lời cam kết mạnh tay với tội phạm, một lần nữa đề cập đến vấn đề nhức nhối nhất của Guatemala. Vì đây là một trong những đất nước có tỉ lệ tội phạm cao nhất thế giới.

Nạn nhân bạo lực ở Guatemala

Guatemala, cùng với El Salvador và Honduras, là một phần trong tam giác phía bắc của Trung Mỹ – nơi quân đội Mỹ gọi là “khu vực chết chóc nhất thế giới” ngoài Iraq và Afghanistan. Tỷ lệ sát nhân của Guatemala nhiều hơn gấp tám lần so với Mỹ, nhưng chỉ 2% tội phạm bạo lực bị truy tố.

Sở dĩ tình hình trở thành quá tệ vì Guatemala, cũng giống như Mexico, người dân có quá ít niềm tin vào những lực lượng an ninh. Mặc dù lực lượng cảnh sát quốc gia hiện nay đã được hình thành từ hiệp ước hòa bình năm 1996, kết thúc cuộc nội chiến đẫm máu kéo dài 36 năm, nhưng những người tiền nhiệm của ông Pérez đã thực hiện quá ít. Thủ đô Guatemala City chỉ có một văn phòng cảnh sát cho mỗi 600 dân cư, so với New York City có một văn phòng cho mỗi 200 dân cư. Trong khi đó, hai trong số những cảnh sát trưởng quốc gia của Guatemala đã bị sa thải trong hai năm qua vì cáo buộc tham nhũng và ma túy.

Sự việc để lại cho ông Pérez, 61 tuổi, phải quyết định: liệu ông có nên nghiêm túc phát triển một lực lượng cảnh sát được huấn luyện tốt và trả lương cao? Hoặc vị tướng về hưu này đi theo khuynh hướng bản năng quân đội của ông và cho quân đội đảm nhiệm vai trò chống mafia?

Nhưng cũng phải lưu ý đến vấn đề là quân đội Guatemala phải chịu trách nhiệm về một số hành động tàn bạo trong những cuộc nội chiến Trung Mỹ thời thập niên 1980, gieo rắc một tấm gương xấu cho bọn găngxtơ nối bước sau này. Trên thực tế, nhà chức trách Guatemala thừa nhận rằng những cựu thành viên của một đơn vị quân đội, những lính biệt kích có tên là Los Kaibiles – khét tiếng về những vụ tàn sát người dân trong suốt cuộc nội chiến – hiện đang làm thuê cho một băng đảng dữ dội nhất ở Mexico, băng Zetas. Băng này (gồm toàn là những cựu biệt kích Mexico) đang làm chủ một cửa hàng ở Guatemala.

Ông Johanna Mendelson Forman, một cộng tác viên lâu năm với Trung tâm Nghiên cứu quốc tế và chiến lược ở Washington, nhận xét: “Một câu hỏi lớn là liệu ông Pérez có nhận được sự tài trợ của nhóm người quyền lực ở Guatemala hay không?”. Nhóm người này hiện đang tiếp tục điều khiển đất nước giống như những thái ấp (đất phong) cá nhân của họ. Và họ chỉ trả một số tiền thuế thấp nhất trên thế giới. Tính ra tiền thuế thu được chỉ chiếm được vào khoảng 10% GDP, đồng nghĩa với số tiền chính phủ được tiêu xài – không tới 10% số GDP – cũng vào loại thấp nhất thế giới.

Nhưng có lẽ quan trọng và cấp thiết hơn cả vào lúc này đối với ông Pérez là biên giới phía bắc, nơi Mexico đã tung quân đội chiến đấu với những băng đảng ma túy mà không mấy thành công. Trong vòng 5 năm qua, Mexico đã gánh chịu 40.000 vụ sát nhân. Điều này cho thấy càng có lý do hơn để ưu tiên cải cách cảnh sát ở Guatemala và ở khắp nơi thuộc Trung Mỹ, một khu vực không cần quả đấm sắt nhiều bằng việc cần có những lực lượng cảnh sát, công tố viên và thẩm phán hoàn chỉnh.

Theo CATP