GS Carlyle Thayer: Sẽ có những rủi ro lớn giữa Mỹ-Trung trong năm nay

“Tới đây, Trung Quốc có thể thiết lập khu vực nhận diện phòng không ( ADIZ) trên Biển Đông mà thực ra nó đã xuất hiện rồi, nhưng Bắc Kinh sẽ thực hiện ráo riết hơn để kiểm soát các chuyến bay đi lại trên Biển Đông”.

Đó là nhận định của giáo sư Carlyle Thaye thuộc Đại học New South Wales, Học viện Quốc phòng Úc khi ông phát biểu tại Hội thảo quốc tế “ASEAN và quan hệ Mỹ- Trung” diễn ra sáng nay (10.3) tại Hà Nội.

Đề cập đến “mô hình mới” giữa mối quan hệ của các nước lớn, giáo sư Carlyle Thayer cho rằng: Trung Quốc đang trỗi dậy và Mỹ cố gắng điều chỉnh sự trỗi dậy đó của Trung Quốc. Giáo sư Carlyle Thayer đánh giá: “Trong năm nay sẽ có những rủi ro lớn giữa Mỹ và Trung Quốc. Hai nước này có thể bị cuốn vào những xung đột cả trên biển lẫn trên không tạo nên những căng thẳng mới”.

Giá sư Carlyle Thayer cũng cho rằng, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình là một trong những lạnh đạo mạnh nhất từ thời Đặng Tiểu Bình. “Ông Tập Cận Bình đã đón nhận ý tưởng của thế hệ lãnh đạo trước nhưng lại đi theo cách của mình. Khi chưa phải là lãnh đạo cấp cao, ông Tập Cận Bình đã muốn thúc đẩy các mối quan hệ với những nước lớn khác trên thế giới”. Và về phía Mỹ, Tổng thống Obama cũng muốn thúc đẩy mối quan hệ sâu hơn. Nhưng rõ rang, ngoài những vấn đề cả hai bên có thể hợp tác thì vẫn có sự phân kỳ.

Giáo sư Thayer nhận định, Trung Quốc sẽ có những hành động mạnh mẽ hơn ở Biển Đông trong thời gian tới.

“Mỹ ngày càng thấy bất ổn trong mối quan hệ với Trung Quốc và các quốc gia khác cũng thấy bất ổn với quan hệ các nước lớn, lợi ích của họ có thể bị bỏ rơi”, giáo sư Thayer nhận xét. Vấn đề quan trọng nhất gây căng thẳng trong quan hệ Mỹ -Trung hiện nay theo giáo sư Thayer là quân sự hoá Biển Đông, đã lái quan hệ Trung- Mỹ ở Biển Đông theo những hướng căng thẳng mới.

Trước đây, Trung Quốc đã từng đóng chiếm trái phép một số hòn đảo trên Biển Đông nhưng động thái của Mỹ ở những thời điểm đó không có gì nổi bật. Từ năm 2014-2015 Trung Quốc đẩy mạnh xây dựng một số hòn đảo nhân tạo, rồi điều máy bay chiến đấu. tên lửa đất đối không HQ-9… Theo giáo sư Thayer, khẩu chiến giữa Mỹ- Trung đã nổ ra và Bắc Kinh vẫn không ngừng những hoạt động quân sự hoá trên Biển Đông.

“Việc Trung Quốc đưa hệ thống tên lửa phòng không HQ-9 đến đảo Phú Lâm là dấu hiệu của sự phát triển chiến lược đáng chú ý mà Trung Quốc sẽ ráo riết hơn nữa trên Biển Đông trong thời gian tới”, giáo sư Thayer nhận định.

Trung Quốc đã cải tạo phi pháp nhiều hòn đảo thuộc chủ qyền của Việt Nam trên Biển Đông.

Giáo sư cũng cho rằng: “Tới đây, Trung Quốc có thể thiết lập khu vực nhận diện phòng không (ADIZ) trên Biển Đông mà thực ra nó đã xuất hiện rồi, nhưng Bắc Kinh sẽ thực hiện ráo riết hơn để kiểm soát các chyến bay đi lại trên Biển Đông”.

Giáo sư Thayer cho rằng có 4 nhân tố chính thôi thúc hành động mạnh mẽ hơn của Trung Quốc trên Biển Đông trong năm nay gồm: Toà án Trọng tài Quốc tế sẽ ra phán quyết về vụ Philippines kiện Trung Quốc về Biển Đông; Cuộc bầu cử tại Phillipines trong tháng 5 tới: Mỹ ngày càng cứng rắn hơn trong các vấn đề liên quan đến Biển Đông; Cuộc bầu cử ở Mỹ trong tháng 11 tới.

Trong bối cảnh hiện nay ASEAN phải làm gì? Giáo sư Thayer cho rằng ASEAN phải cùng nhau làm rõ nội hàm của thuật ngữ “quân sự hoá”, để từ đó xác định xem những lời biện minh mà Trung Quốc đưa ra có phù hợp hay không.

“Việc quân sự hoá sẽ thay đổi cán cân của hải quân trên biển. Trung Quốc đang tạo ra thế tiến thoái lưỡng nan ở khu vực này. Trung Quố xây dựng đường băng, sẽ giúp Trung Quốc có khả năng kiểm soát Biển Đông tốt hơn từ nay đến 2030″, giáo sư Thayer nhấn mạnh.

Theo giáo sư Thayer, hiện cả ASEAN và Mỹ đều chưa có khái niệm về thuật ngữ này. Ngoài ra, sáng kiến minh bạch hàng hải rất quan trọng và Việt Nam có thể sử dụng kênh này để nêu các vấn đề của mình trong tranh chấp Biển Đông.

Điều quan trọng, theo giáo sư Thayer, ASEAN không có cách nào khác là tiếp tục thực hiện đầy đủ Tuyên bố các bên về ứng xử trên Biển Đông (DOC), và tiến tới Bộ Quy tắc ứng xử trên Biển Đông (COC). Giáo sư Thayer cho rằng, trong năm 2016 sẽ có COC.

Theo Danviet