“Góc khuất” cuộc chiến Libya: Khó đoán tín hiệu mạnh của Nga?

Hai chính quyền tại Libya đang có những con đường riêng trước khi tham dự Đối thoại Palermo về cuộc xung đột Libya.

Vào ngày 7/11, Tổng tư lệnh Quân đội Quốc gia Libya (LNA), Tướng Khalifa Haftar đã đến thăm Moscow và gặp Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu. Hai bên đã thảo luận tình hình hiện tại ở Libya, cuộc chiến chống khủng bố và tình hình an ninh quy mô rộng lớn hơn ở Trung Đông và Bắc Phi.

“Ẩn ý” Haftar tại Nga

Ông Haftar cũng đã gặp ông Valery Gerasimov, Tổng Tham mưu trưởng quân đội Nga. Điều này có thể cho thấy Moscow và LNA đã ký kết một số thỏa thuận nhất định trong việc hợp tác quân sự hoặc đang thảo luận về động thái này.

Tướng Haftar và Tổng Tham mưu trưởng quân đội Nga Valery Gerasimov. (Nguồn: Libyan Express)

Trong một điều đáng chú ý hơn nữa, doanh nhân Evgeniy Progozhin – được mệnh danh là “Bếp trưởng của ông Putin” và được cho là có liên quan đến nhà thầu quân sự tư nhân Wagner, cũng có mặt trong các cuộc đàm phán. Moscow sau đó giải thích sự hiện diện của doanh nhân này bằng cách nói rằng ông chịu trách nhiệm “phục vụ cho cuộc họp”, tuy nhiên, điều này dẫn đến suy đoán về khả năng triển khai lính đánh thuê Nga tại Libya.

Ông Haftar đã đến thăm Nga nhiều lần. Tuy nhiên, chuyến đi này có phần đặc biệt hơn vì tính thời điểm của nó – diễn ra gần với một hội nghị quốc tế về cuộc xung đột Libya ngày 12-13/11 tại Palermo, Italy. Hội nghị thượng đỉnh này sẽ là một bước đi quan trọng tiếp theo trong quá trình giải quyết tình hình Libya sau khi các thỏa thuận được ký kết vào tháng 12/2015 tại Skhirat, Morocco và vào tháng 5/2018 tại Paris. Trong khi ông Putin nói Nga sẽ gửi “đại diện cấp cao nhất” của nước này tới hội nghị Palermo, Thư ký báo chí của ông sau đó cho biết bản thân Tổng thống không tham dự được.

Theo Al – Monitor, ông Haftar đã lên kế hoạch cho chuyến thăm này như một cơ hội để thuyết phục Moscow thể hiện tiếng nói ủng hộ họ hơn trong hội nghị thượng đỉnh ở Palermo. Một mục tiêu khác là để chứng minh rằng LNA là đồng minh chính của Nga tại Libya – điều cũng khiến Moscow khó có thể thể hiện quan hệ mạnh mẽ với Chính phủ đoàn kết dân tộc Libya (GNA) ở Tripoli do ông Fayez al-Sarraj lãnh đạo.

Al – Monitor cho rằng, theo ông Haftar, chuyến thăm tới Nga này cũng có thể khiến Tripoli phải điều chỉnh một số nội dung đàm phán khi cân nhắc tới yếu tố Nga, trong đó có tính tới việc thời gian từ chuyến thăm của Haftar đến Nga tới thượng đỉnh Palermo không còn nhiều.

Con đường Nga về Libya

Mặt khác, rõ ràng là chuyến thăm này không thể xảy ra nếu chính Nga chưa sẵn sàng đáp ứng đề đạt của Haftar. Hơn nữa, trong khi chuyến thăm của Tư lệnh LNA tới Ý vào ngày 29/10 trước đó có thể được coi là biện pháp riêng của Rome để duy trì sự cân bằng trong quan hệ với cả hai lực lượng chính trị tại Libya (ông Fayez al-Sarraj đã gặp lãnh đạo Italia bốn ngày trước đó), các cuộc đàm phán của Haftar với phía Nga không được bù đắp bởi bất kỳ liên hệ nào với giữa Nga với GNA. Al – Monitor cho rằng, điều này dẫn đến kết luận, Nga có thể đã quyết định đặt cược vào LNA tại thời điểm cuối cùng trước hội nghị.

Cũng cần lưu ý, sự vắng mặt của các nhà ngoại giao Nga hoặc các quan chức chính quyền của Tổng thống tại cuộc họp với Haftar không cho thấy các cuộc đàm phán là không đáng kể hoặc đây là hành động của riêng quân đội. Gần đây, vai trò của Bộ Quốc phòng Nga trong chính sách đối ngoại đã tăng lên đáng kể, đặc biệt là các vấn đề liên quan đến những khu vực khủng hoảng như Syria, Libya.

Theo Al – Monitor, việc thành lập các căn cứ quân sự của Nga tại Libya thực sự là một vấn đề trong chương trình nghị sự. Trong quá khứ, các sĩ quan quân đội Nga đã đến thăm Tobruk và Benghazi, xem những thành phố này là những địa điểm tiềm năng cho các căn cứ hải quân. Có thể việc mở các cơ sở của Nga tại Libya sẽ phụ thuộc vào vai trò mà chỉ huy LNA có được trong quá trình hòa bình. Một số thỏa thuận về việc cung cấp vũ khí Nga cho LNA cũng có thể được đề cập; tuy nhiên, để thực hiện chúng, các lệnh trừng phạt của Liên hợp quốc đối với Libya nên được dỡ bỏ trước tiên. Do đó, một số vấn đề mà giới tinh hoa Nga quan tâm là vừa đạt được tiến trình hòa giải ở Libya càng sớm càng tốt và đảm bảo rằng Haftar hoặc các cộng sự của ông có được các vị trí hàng đầu trong chính quyền mới.

Một yếu tố khác ảnh hưởng đến lập trường của Moscow đối với Haftar là sự thay đổi quan điểm của thế giới Ả Rập về vấn đề Syria. Cần lưu ý rằng Abu Dhabi là đồng minh chính và nhà tài trợ cho LNA. Gần đây, UAE đã trở nên thông cảm hơn với chế độ Assad. Không thể phủ nhận rằng UAE sẽ không chỉ khôi phục quan hệ ngoại giao với Syria, mà còn sẵn sàng cung cấp cho Damascus viện trợ tài chính, ví dụ, trong khuôn khổ dự án hồi hương cho những người tị nạn ở Lebanon và Jordan.

Al – Monitor cho rằng, trong bối cảnh này, Moscow có thể đã đáp ứng các yêu cầu của UAE về vấn đề Libya; Abu Dhabi muốn Nga ủng hộ Haftar để đổi lấy sự thay đổi tích cực trong quan điểm của họ đối với chính phủ Syria.

Về phần mình, GNA, cũng đang tìm kiếm sự ủng hộ một cách hiệu quả từ các ông lớn cho các hành động của họ, bao gồm cả quân sự. Vào ngày 6/11, Bộ trưởng Quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ Hulusi Akar và Tổng Tham mưu trưởng Yasar Guler đã gặp lãnh đạo chính phủ Tripoli để thảo luận về quan hệ đối tác quân sự và các vấn đề an ninh khu vực trong khi Fayez Sarraj đã có chuyến đi tới Istanbul để gặp Tổng thống Recep Tayyip Erdogan.

Tuy nhiên, cần phải nhìn nhận rằng, chuyến đi của Haftar đến Moscow sẽ không thể phản ánh đầy đủ lập trường chính thức của Nga về một nghị quyết cuối cho Libya. Còn nhiều lực lượng khác thân cận với Nga vẫn đang ủng hộ Tripoli và vẫn đang vận động Điện Kremlin để tránh Moscow nghiêng hoàn toàn sang Haftar tại Libya.

An Bình

Theo toquoc