Giải trừ gánh nặng kép đồng nhiễm HIV/lao

Lao và HIV là hai bệnh dịch có mối liên quan chặt chẽ. Đồng nhiễm HIV/lao tạo ra gánh nặng kép cho toàn cầu…

Vì sao đồng nhiễm HIV/lao khiến nguy cơ tử vong cao?

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), người nhiễm HIV có nguy cơ mắc bệnh lao cao gấp 18 lần so với người không nhiễm HIV. Bệnh lao là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở người nhiễm HIV. Sở dĩ như vậy là do hai bệnh này có mối liên hệ chặt chẽ: Khi nhiễm HIV sẽ làm suy giảm miễn dịch, khiến cơ thể dễ bị nhiễm vi khuẩn lao và phát triển thành bệnh lao. Người mắc bệnh lao lại làm tăng tốc độ nhân lên của HIV. Từ đó đẩy nhanh tiến triển của HIV bệnh thành AIDS. Chính vì thế, khi đồng nhiễm hai bệnh này dẫn đến bệnh tiến triển nặng nhanh hơn.

Ngoài ra, tình trạng đồng nhiễm HIV/lao còn gây khó khăn cho việc chẩn đoán và điều trị. Các triệu chứng lao điển hình như ho kéo dài, sốt, sụt cân có thể bị che lấp bởi các bệnh cơ hội khác ở người nhiễm HIV. Xét nghiệm vi khuẩn lao trong đờm cũng có độ nhạy thấp hơn dẫn đến chẩn đoán có thể bị thiếu sót.

Dùng thuốc điều trị đồng thời hai bệnh cũng sẽ khiến bệnh nhân gia tăng gánh tặng tương tác thuốc.

Khi dùng đồng thời thuốc điều trị lao và HIV có thể gây ra tương tác bất lợi, làm tăng độc tính và giảm hiệu quả điều trị. Hơn nữa, cả hai loại thuốc điều trị đều mang lại những tác dụng không mong muốn khiến bệnh nhân mệt mỏi.

Dự phòng bệnh lao ở người bệnh HIV như thế nào?

Theo TS.BS Hoàng Thị Phượng, nguyên Trưởng khoa Lao hô hấp, Bệnh viện Phổi Trung ương, trên thực tế điều trị bệnh lao cho người nhiễm HIV vẫn còn rất nhiều khó khăn. Đa số bệnh nhân HIV mắc lao thường ở giai đoạn cuối, chuyển sang giai đoạn AIDS. Khi điều trị phải dùng cả thuốc lao và HIV. Hai nhóm thuốc này có thể xuất hiện những tác dụng phụ bất lợi. Ví dụ như dị ứng thuốc, suy gan, suy thận. Hơn nữa, lúc đó thể trạng của bệnh nhân rất kém, suy kiệt, gầy yếu, việc dung nạp thuốc điều trị kém nên kết quả điều trị hiệu quả cũng bị hạn chế nhiều.

Do đó giải pháp đầu tiên và quan trọng nhất để giải trừ gánh nặng kép là người bệnh HIV cần phải dự phòng đồng nhiễm HIV/lao. Để làm được điều này, tại cơ sở điều trị HIV cần thực hiện 3 chiến lược gồm:

Phát hiện tích bệnh lao

Điều trị lao tiềm ẩn lao

Kiểm soát nhiễm khuẩn lao

Đối với người nhiễm HIV, điều trị sớm bằng ARV sẽ làm giảm tỷ lệ mắc lao cũng như tỷ lệ tử vong do lao. Người bệnh nhiễm HIV cần được thăm khám và tuân thủ điều trị theo đúng phác đồ.

Tại cơ sở điều trị, cần thực hiện phân loại bệnh nhân đến khám, xác định nhanh các trường hợp nghi mắc bệnh lao; ưu tiên khám trước cho các bệnh nhân nghi lao; cần chẩn đoán sớm, cách ly và điều trị lao kịp thời để tránh lây nhiễm sang bệnh nhân khác.

Đối với nhân viên y tế, cần sử dụng các biện pháp bảo hộ và dự phòng phù hợp. Nếu nghi ngờ có mắc lao cần chẩn đoán, điều trị sớm, đăng ký và báo cáo bệnh do nghề nghiệp.

Tại khu vực chờ hoặc nơi khám bệnh cần được thông khí tốt, có các hướng dẫn về vệ sinh khi ho, được hiển thị rõ ràng trong các khu vực có đông người bệnh.

Phát hiện tích cực bệnh lao ở người nhiễm HIV

Theo Hướng dẫn phát hiện tích cực bệnh lao ở người bệnh HIV do Bộ Y tế đã Ban hành năm 2021 cần thực hiện:

- Phát hiện tích cực bệnh lao ở người nhiễm HIV được cơ sở y tế thực hiện định kỳ, nhằm hỗ trợ chẩn đoán sớm bệnh lao ở người nhiễm HIV và điều trị lao tiềm ẩn cho người nhiễm HIV không mắc bệnh lao.

- Phát hiện tích cực bệnh lao ở người nhiễm HIV được thực hiện thông qua việc khám bệnh, sàng lọc lao bằng triệu chứng và có thể kết hợp với các xét nghiệm kỹ thuật cận lâm sàng bao gồm:

Xét nghiệm CRP

Chụp X – quang ngực

Xét nghiệm LF-LAM nước tiểu

Xét nghiệm Xpert MTB/RIF, Xpert Ultra hoặc các xét nghiệm SHPT khác.

Quy trình phát hiện tích cực bệnh lao ở người nhiễm HIV được thực hiện tùy thuộc vào việc phân loại các nhóm người nhiễm HIV, cụ thể như sau:

Người lớn và vị thành niên điều trị ngoại trú chưa điều trị ARV, điều trị lại hoặc thất bại điều trị ARV.

Người lớn và vị thành niên đang điều trị ARV ngoại trú

Trẻ em điều trị ngoại trú.

Người lớn, vị thành niên và trẻ em điều trị nội trú.

Phát hiện tích cực bệnh lao ở người nhiễm HIV điều trị ngoại trú.

Phát hiện và điều trị sớm bệnh lao ở người HIV sẽ giúp điều trị đạt kết quả tốt hơn…

- Người lớn và vị thành niên chưa điều trị ARV, điều trị lại hoặc thất bại điều trị: Người nhiễm HIV chưa điều trị thuốc ARV, điều trị lại hoặc thất bại điều trị ARV có nguy cơ cao mắc lao mới hoặc lao tái phát do hệ miễn dịch bị suy giảm, có nguy cơ tử vong cao. Vì vậy, cần áp dụng chiến lược phát hiện lao tích cực có độ nhạy và độ đặc hiệu cao. Quy trình thực hiện:

Sàng lọc lao tại thời điểm đánh giá bắt đầu điều trị hoặc điều trị lại thuốc ARV hoặc thất bại điều trị.

Chỉ định xét nghiệm CRP hoặc chụp X-quang ngực đối với người bệnh có sàng lọc lao âm tính.

Chuyển mẫu bệnh phẩm hoặc người bệnh đến cơ sở điều trị lao để chẩn đoán lao bằng xét nghiệm sinh học phân tử (Xpert MTB/RIF, Xpert Ultra) hoặc các xét nghiệm chẩn đoán lao khác đối với các trường hợp sàng lọc lao dương tính hoặc xét nghiệm CRP dương tính hoặc khi X-quang ngực có hình ảnh bất thường. Hội chẩn với các bác sĩ chuyên khoa lao, chẩn đoán phân biệt và điều trị các bệnh nhiễm trùng cơ hội khác (nếu có)…