Giải pháp thúc đẩy dự án vành đai 3 TP.HCM về đích kịp thời

Trong chương trình kỳ họp thứ ba, Quốc hội khóa XV (khai mạc ngày 23-5), các đại biểu sẽ thảo luận về dự án đường vành đai 3 TP.HCM để phát triển vùng kinh tế trọng điểm phía Nam…

“Tuyến đường vành đai 3 TP.HCM là dự án quan trọng quốc gia, để đẩy nhanh tiến độ dự án, việc chính quyền TP.HCM đề xuất một số cơ chế, chính sách đặc biệt là cần thiết. Tuy nhiên, đây là điều kiện cần nhưng chưa đủ để bảo đảm tiến độ, chất lượng của dự án…”.

Ông Đỗ Đức Hiển, Đại biểu Quốc hội (QH) – đoàn TP.HCM, Ủy viên Thường trực Ủy ban Pháp luật của QH khóa XV, chia sẻ với Pháp Luật TP.HCM về việc đầu tư đường vành đai 3 TP.HCM.

Tạo không gian phát triển mới cho phía Nam

. Phóng viên: Theo ông, việc triển khai đầu tư đường vành đai 3 có tính chất, vai trò và ý nghĩa như thế nào đối với TP.HCM, khu vực phía Nam và cả nước?

ĐB Đỗ Đức Hiển, Ủy viên Thường trực Ủy ban Pháp luật của QH khóa XV.

ĐB Đỗ Đức Hiển: Việc TP.HCM trình Chính phủ, QH dự án đầu tư xây dựng đường vành đai 3 là cụ thể hóa chủ trương của Đảng và đây cũng là một trong những dự án rất quan trọng trong tổng thể các nhiệm vụ, giải pháp thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội của nước ta giai đoạn 2021-2025.

TP.HCM là trung tâm kinh tế – văn hóa – khoa học lớn nhất khu vực phía Nam và cũng là TP đông dân nhất cả nước, tạo sức ép lớn về nhu cầu giao thông vận tải. Để theo kịp sự phát triển đó, năm 2007, tuyến đường vành đai 3 đã được đưa vào quy hoạch phát triển giao thông của TP và được Thủ tướng phê duyệt. Đến năm 2010, tuyến đường này được xác định xây dựng theo tiêu chuẩn đường cao tốc đô thị.

Theo quy hoạch, đường vành đai 3 có chức năng kết nối các khu đô thị, khu công nghiệp của TP.HCM, đồng thời đóng vai trò phân luồng từ xa giúp giải tỏa áp lực giao thông cho khu vực nội thành của TP.HCM. Việc chưa đầu tư xây dựng tuyến đường này cùng với việc kết cấu hạ tầng của TP trong thời gian qua chưa tương xứng với yêu cầu phát triển đã trở thành điểm nghẽn, dẫn tới tình trạng ùn tắc, tai nạn giao thông và ô nhiễm môi trường ở nhiều khu vực, đặc biệt là các cửa ngõ khu vực nội đô.

Việc đầu tư đường vành đai 3 TP.HCM không chỉ góp phần tăng khả năng kết nối giao thông với các tuyến đường bộ hướng tâm, mà còn tăng cường sự kết nối giữa các địa phương, rút ngắn quãng đường vận chuyển trong vùng kinh tế trọng điểm phía Nam mà trước hết là các tỉnh có dự án đi qua. Qua đó thúc đẩy phát triển đô thị, công nghiệp, thương mại dịch vụ trong khu vực, tạo nên không gian phát triển mới theo định hướng quy hoạch, tạo động lực, sức lan tỏa trong phát triển kinh tế – xã hội.

. Xác định ý nghĩa quan trọng như vậy nhưng sao đến giờ này mới đưa vấn đề ra bàn, thưa ông?

Như tôi đã nói ở trên, tuyến đường vành đai 3 TP.HCM có ý nghĩa rất lớn đối với phát triển kinh tế – xã hội. Tuyến đường này cũng đã được dự kiến đầu tư xây dựng trong giai đoạn 2011-2020. Thời gian qua, các địa phương có dự án đi qua cùng các bộ, ngành trung ương đã cố gắng trong công tác chuẩn bị và triển khai thực hiện nhưng do nhiều yếu tố, trong đó có khó khăn trong cân đối nguồn lực và gần đây do ảnh hưởng bởi dịch bệnh nên tiến độ chưa được như mong muốn.

Tại phiên họp thứ 11 vừa qua, Ủy ban Thường vụ (UBTV) QH đã tán thành sự cần thiết, đồng thời thống nhất trình QH xem xét quyết định chủ trương đầu tư dự án này tại kỳ họp thứ ba, QH khóa XV.

UBTVQH cũng đã thống nhất với đề xuất của Chính phủ về việc triển khai thực hiện dự án này với tiến độ rất khẩn trương. Nếu được QH thông qua, dự kiến sẽ cơ bản hoàn thành vào năm 2025, đưa vào khai thác vận hành năm 2026 và quyết toán năm 2027.

Sáng 19-5, ông Vũ Hồng Thanh, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, chủ trì đoàn khảo sát thực địa dự án xây dựng đường vành đai 3. Ảnh: Đ.TRANG

Cơ chế chính sách là quan trọng

. Để chuẩn bị dự án, TP.HCM đề xuất cơ chế đặc thù. Chẳng hạn như cơ chế chỉ định thầu, cho phép sử dụng linh hoạt vốn ngân sách trung ương và địa phương, cho phép Chính phủ phát hành trái phiếu để địa phương vay, cho phép địa phương được nâng công suất mỏ vật liệu cung cấp cho dự án… Ông nhận định thế nào các đề xuất trên?

Tuyến đường vành đai 3 TP.HCM là dự án quan trọng quốc gia nên cần có một số cơ chế, chính sách đặc biệt. Qua rà soát cho thấy các cơ chế, chính sách TP đề xuất tập trung vào bốn nhóm gồm: Cơ chế nguồn vốn đầu tư, tổ chức thực hiện dự án, chỉ định thầu, khai thác khoáng sản làm vật liệu thông thường để thực hiện dự án.

Trong đó, một số nội dung phù hợp và được UBTVQH chấp thuận. Có một số cơ chế tương tự như nội dung được quy định tại Nghị quyết 43/2022 về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế – xã hội, chẳng hạn như cơ chế chỉ định thầu, khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường… cần có thêm những lý giải về sự cần thiết, điều kiện và phạm vi áp dụng để QH xem xét quyết định, bảo đảm phù hợp với yêu cầu thực tế của việc triển khai dự án. Vì tại nghị quyết này, QH chỉ cho phép áp dụng các cơ chế đặc biệt đối với các dự án thuộc chương trình và cũng chỉ trong thời gian hai năm (2022 và 2023).

Các đề xuất khác về vấn đề phát hành trái phiếu để địa phương vay hay địa phương vay lại từ nguồn trái phiếu Chính phủ… QH sẽ xem xét thêm vì tiềm ẩn rủi ro cho ngân sách cũng như các quy định của Luật Ngân sách nhà nước và Luật Quản lý nợ công…

. Để bảo đảm tiến độ, chất lượng, phát huy hiệu quả đầu tư của dự án thì bên cạnh việc áp dụng các cơ chế đặc thù, theo ông quá trình chuẩn bị và triển khai dự án cần lưu ý những vấn đề gì?

Tôi cho rằng việc có cơ chế đặc biệt để đẩy nhanh tiến độ của dự án là cần thiết. Tuy nhiên, là một trong những dự án quan trọng của đất nước, bên cạnh tập trung nguồn lực đầu tư thì việc nghiên cứu, tính toán kỹ lưỡng về nhiều mặt, từ khâu chuẩn bị đến tổ chức thực hiện cũng cực kỳ quan trọng.

Mặt khác, giai đoạn 2022-2025, trong nước đồng thời triển khai nhiều dự án đường cao tốc, điều này đòi hỏi một nguồn lực rất lớn về nguyên vật liệu, nhà thầu, máy móc thiết bị… nên vấn đề lớn đặt ra là phải đánh giá đầy đủ về khả năng giải ngân, hấp thụ vốn, sự cân đối và hiệu quả trong phân bổ nguồn lực. Song song đó là việc đánh giá khả năng gây ra tình trạng khan hiếm và tăng giá nguyên vật liệu…, nhất là trong bối cảnh giá xăng dầu đang tăng cao để có giải pháp kịp thời nhằm bảo đảm tính khả thi, hiệu quả, tiến độ, chất lượng của dự án trong mối liên hệ với các dự quan trọng khác triển khai cùng thời điểm.

. Với vai trò là đại biểu QH, ông có những đề xuất, kiến nghị gì để dự án đảm bảo tính khả thi, sớm hoàn thành đưa vào khai thác, phát huy được hiệu quả đầu tư?

Qua nghiên cứu hồ sơ dự án cho thấy nhu cầu sử dụng đất của dự án vào khoảng 642,7 ha (trong đó, TP.HCM 408,81 ha; Đồng Nai 65 ha; Bình Dương 119,35 ha; Long An 49,54 ha). Thực tiễn triển khai các dự án cao tốc thời gian qua cho thấy tiến độ triển khai dự án phụ thuộc khá nhiều vào tiến độ giải phóng mặt bằng, thu hồi, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. Trong khi đó, hiệu quả của công việc này lại phụ thuộc vào sự chỉ đạo, điều hành của các cấp chính quyền địa phương nơi dự án đi qua.

Vì vậy, để đẩy nhanh tiến độ của dự án, cần có giải pháp chỉ đạo, điều hành quyết liệt để nâng cao công tác phối hợp, giám sát giữa các cơ quan thực hiện. Đặc biệt, cần có chế tài để gắn trách nhiệm đối với các cấp địa phương bảo đảm được tiến độ thu hồi, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, tránh chậm trễ ảnh hưởng đến tiến độ hoàn thành dự án. Đồng thời ban hành chính sách hợp lý và bồi thường thỏa đáng đối với người dân chịu ảnh hưởng của dự án, nhất là khu vực giáp ranh.

Do việc đầu tư dự án này có sự kết hợp vốn ngân sách trung ương và địa phương, giao cho địa phương làm chủ đầu tư các dự án thành phần nên cần làm rõ khả năng cân đối ngân sách, năng lực quản lý của các địa phương được giao quyết định đầu tư. Song song đó, cũng cần làm rõ hơn trách nhiệm “đầu mối” của TP.HCM và cơ chế phối hợp, tham gia của các địa phương liên quan để việc tổ chức thực hiện được thuận lợi, bảo đảm tính tổng thể, đồng bộ, thống nhất của dự án.

Trong quá trình thực hiện, tôi cho rằng các cơ quan có thẩm quyền cũng cần hết sức lưu ý công tác lãnh đạo, chỉ đạo bảo đảm việc triển khai dự án đúng mục tiêu, công khai, minh bạch và hiệu quả, không để trục lợi chính sách; thông tin đầy đủ để người dân hiểu, đồng thuận về chủ trương đầu tư và hỗ trợ triển khai dự án.

. Xin cám ơn ông.

Đồng ý trình dự án ra Quốc hội

Theo báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, dự án đầu tư xây dựng đường vành đai 3 TP.HCM sẽ trình QH xem xét. Chính phủ đề xuất đầu tư tuyến đường vành đai 3 dài 76,34 km. Điểm đầu tại địa phận huyện Nhơn Trạch, Đồng Nai; điểm cuối thuộc địa phận huyện Bến Lức, Long An. Trong đó, đoạn qua TP.HCM dài 47,51km; Đồng Nai 11,26 km; Bình Dương 10,76 km; Long An 6,81 km.

Tổng mức đầu tư giai đoạn 1 dự án là 75.378 tỉ đồng, trong đó chi phí thu hồi đất và tái định cư là 43.589 tỉ đồng, chi phí xây dựng và thiết bị là 25.945 tỉ đồng… Dự án đầu tư bằng vốn ngân sách trung ương và địa phương, trong đó trung ương bố trí 50% tổng mức đầu tư ở các dự án thành phần trên địa bàn TP.HCM, Bình Dương, Đồng Nai; 75% tổng vốn đầu tư các dự án thành phần địa bàn tỉnh Long An.

Chính phủ đề xuất tuyến chính cao tốc quy mô bốn làn xe, tốc độ thiết kế 80

km/giờ, với bề rộng mặt cắt ngang là 19,75 m. Đường song hành được làm hai bên qua đô thị, khu dân cư, quy mô mỗi bên từ hai đến ba làn xe.

Để trình ra QH, tại phiên họp thứ 11, UBTVQH đã cho ý kiến về dự án trên. Chủ tịch QH thống nhất trình QH xem xét quyết định.

Ý KIẾN CÁC ĐỊA PHƯƠNG

Các địa phương sẵn sàng thực hiện vành đai 3

Tuyến vành đai 3 sẽ được Quốc hội xem xét, quyết định đầu tư tại kỳ họp này. Lãnh đạo các địa phương có tuyến đường đi qua nêu công tác chuẩn bị cùng một số ý kiến.

Ông PHAN VĂN MÃI, Chủ tịch UBND TP.HCM

Bồi thường thỏa đáng, tạo sinh kế cho người dân

Giải phóng mặt bằng (GPMB) là khâu khó khăn nhất trong quá trình thực hiện dự án. So với các địa phương, TP.HCM có số hộ dân phải giao mặt bằng chiếm phần lớn nhưng có thuận lợi là có quỹ nhà lớn để tạm cư cho người dân. Song song đó, TP cũng tích cực xây dựng các khu tái định cư ngay trên địa bàn để người dân có thể sinh sống gần khu bị thu hồi mà không phải di chuyển xa. TP.HCM đang hoàn thiện phương án trên tinh thần phải đảm bảo quyền lợi cao nhất cho người dân. Một mặt giá bồi thường GPMB cho dân phải thỏa đáng, tái định cư thuận lợi và tạo sinh kế cho người dân ổn định cuộc sống.

Không chỉ vậy, với vai trò là đầu mối trong thực hiện dự án, TP.HCM tự tin sẽ làm tốt nhiệm vụ này. TP sẽ thành lập Ban chỉ huy dự án và văn phòng dự án, hội đồng tư vấn, các chuyên gia có nhiều kinh nghiệm để tư vấn cho các địa phương triển khai thực hiện. Từ đó giúp cho các đơn vị thực hiện nhận diện ra vấn đề sớm, đồng bộ và kịp thời bổ sung các giải pháp.

Ông VÕ VĂN MINH, Chủ tịch UBND tỉnh Bình Dương

Càng để lâu càng khó làm

Sự cần thiết của dự án này thì đã rõ, riêng đối với tỉnh Bình Dương thì đây là tuyến đường để tỉnh tiếp cận ra sân bay Long Thành và cảng nước sâu. Bởi ngoài việc đảm nhận lượng hàng hóa đi trên tuyến đường này thì hiện nay Bình Dương còn đảm nhận vai trò bảo đảm hàng hóa cho các tỉnh Tây Nguyên đi xuống, từ Bình Phước, Đắk Nông và Tây Ninh đi qua, kể cả một phần của TP.HCM.

Vì vậy, cách đây 11 năm, khi xây dựng quy hoạch thì Bình Dương đã xây dựng trước 15,3 km thuộc thành phần của vành đai 3 và đang khai thác. Đến nay chúng tôi rất đồng thuận việc sớm triển khai nhanh dự án, để càng lâu thì sẽ rất khó làm, bởi đến nay giá bồi thường đã tăng gấp 10 lần.

Ông NGUYỄN MINH LÂM, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Long An

Tuyến đường song hành là cần thiết

Đối với tỉnh Long An thì dự án đường vành đai 3 đi ngang chỉ có 6,68 km mà chủ yếu là đường cao tốc trên cao. Tuy nhiên, với tinh thần trách nhiệm chung, Long An sẵn sàng tham gia cùng ba địa phương đầu tư các tuyến đường quan trọng này.

Tôi thấy làm tuyến đường song hành vành đai 3 là cần thiết và trong giai đoạn này, nếu chúng ta không thực hiện đồng thời thì việc GPMB sau đó sẽ rất khó khăn. Nếu không có đường song hành thì việc khai thác đường trên cao sau này sẽ rất hạn chế, đặc biệt các địa phương cũng rất khó khăn trong việc khai thác quỹ đất để có nguồn lực triển khai đường vành đai 3.

Ông VÕ TẤN ĐỨC, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Nai

Bố trí gần 2.000 tỉ đồng cho dự án

HĐND tỉnh Đồng Nai đã có Nghị quyết 04 ngày 15-4-2022 thống nhất chủ trương cam kết bố trí đủ nguồn vốn trong tổng mức dự án thành phần trên địa bàn tỉnh với khoảng 1.931 tỉ đồng cho đường vành đai 3.

Về phương án tạo vốn, tỉnh đã rà soát, khai thác quỹ đất dọc các tuyến đường vành đai 3 với diện tích khoảng 165 ha, dự kiến sẽ đấu giá được khoảng gần 5.000 tỉ đồng. Sau khi trừ phần bồi thường thì cũng còn khoảng 1.900 tỉ đồng, đảm bảo được việc triển khai thực hiện dự án. Đồng thời, tỉnh cũng đã chuẩn bị các phương án để đảm bảo nguồn vật liệu trong việc thực hiện dự án. ĐÀO TRANG

Đề xuất 4 nhóm cơ chế đặc thù để làm vành đai 3

TP.HCM, Đồng Nai, Bình Dương, Long An đã thống nhất đề xuất bốn nhóm cơ chế đặc thù kiến nghị QH cho phép áp dụng.

Thứ nhất, các địa phương xin được áp dụng cơ chế đặc thù trong toàn bộ thời gian triển khai dự án chứ không chỉ trong hai năm (2022-2023) như Nghị quyết 43 về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế – xã hội.

Thứ hai về nguồn vốn, TP.HCM, Bình Dương, Đồng Nai có điều kiện thu ngân sách hơn nên đề xuất mức trung ương bố trí chỉ 50% tổng mức đầu tư ở các dự án thành phần trên địa bàn ba tỉnh này; 75% tổng vốn đầu tư các dự án thành phần trên địa bàn tỉnh Long An.

Thứ ba về cơ chế chỉ định thầu, các địa phương đề nghị là áp dụng cho các gói tư vấn, đặc biệt là tư vấn trong thống kê, bồi thường, giải phóng mặt bằng. Các gói thầu về xây lắp thì các địa phương hạn chế đến mức thấp nhất chỉ định thầu và phải đấu thầu cơ bản để đảm bảo được tính minh bạch, bình đẳng và hạn chế những tiêu cực.

Thứ tư, xem lại đề xuất tăng công suất khai thác các mỏ cát hiện hành lên 50%. Hiện nay, có những mỏ có thể khai thác tăng lên được 50% nhưng nhiều mỏ không tăng lên được. Theo đó, các địa phương đề xuất theo hướng cho phép điều chỉnh quy hoạch mỏ, quy hoạch sử dụng vật liệu.

Các địa phương còn đề nghị được điều chỉnh các dự án thành phần, theo hướng tăng tổng mức các dự án thành phần nhưng không tăng tổng mức chung của dự án. ĐÀO TRANG