Giải Nobel Vật lý 2024 tôn vinh phát minh học máy sử dụng mạng lưới thần kinh nhân tạo
Chiều 8/10 (theo giờ Hà Nội), hai nhà khoa học John Joseph Hopfield – người Mỹ và Geoffrey Everest Hinton – người Canada gốc Anh đã được công bố là chủ nhân Giải Nobel Vật lý 2024 nhờ những khám phá và phát minh cơ bản cho phép học máy sử dụng mạng lưới thần kinh nhân tạo.
Lễ công bố giải Nobel Vật lý năm 2024 thuộc về hai nhà khoa học John J. Hopfield (Mỹ) và Geoffrey E. Hinton (Canada) cho “những khám phá và phát minh cơ bản cho phép học máy sử dụng mạng lưới thần kinh nhân tạo”, tại Stockholm, Thụy Điển ngày 8/10/2024. Ảnh: AFP/TTXVN
Theo Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển tại Stockholm, học máy từ lâu đã đóng vai trò quan trọng đối với nghiên cứu, bao gồm việc phân loại và phân tích khối lượng lớn dữ liệu. Nhà khoa học Joseph Hopfield tại Đại học Princeton, New Jersey, Mỹ và nhà khoa học máy tính Everest Hinton tại Đại học Toronto của Canada đã sử dụng các công cụ vật lý để tìm ra các mô hình trong thông tin, xây dựng các phương pháp giúp đặt nền tảng cho học máy mạnh mẽ ngày nay. Học máy dựa trên mạng lưới thần kinh nhân tạo đang cách mạng hóa khoa học, kỹ thuật và cuộc sống hằng ngày.
Ông Geoffrey Everest Hinton (77 tuổ.i) nổi tiếng nhờ công trình nghiên cứu về mạng lưới thần kinh nhân tạo và nhờ vậy ông được mệnh danh là “ Bố già AI”.
Trong khi đó, nhà khoa học Joseph Hopfield (91 tuổ.i) được biết đến rộng rãi với nghiên cứu về mạng thần kinh nhân tạo liên kết vào năm 1982, sau này được gọi là mạng Hopfield.
Video đang HOT
Đây là giả.i thưởn.g thứ hai được công bố trong mùa giải Nobel năm 2024. Các giả.i thưởn.g tiếp theo sẽ được công bố gồm giải Nobel Hóa học (ngày 9/10) và giải Nobel Văn học (ngày 10/10). Giải Nobel Hòa bình là giả.i thưởn.g duy nhất được công bố ở Oslo (Na Uy) ngày 11/10. Trong khi đó, giải Nobel Kinh tế sẽ khép lại Tuần lễ Nobel 2024 vào ngày 14/10. Lễ trao các giải Nobel sẽ được tổ chức vào ngày 10/12 tới tại Stockholm (Thụy Điển) và Oslo (Na Uy). Mỗi giả.i thưởn.g gồm huy chương, bằng chứng nhận cá nhân và khoản tiề.n thưởng 11 triệu krona (hơn 1 triệu USD).
Theo Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển, 117 giải Nobel Vật lý đã được trao kể từ năm 1901. Người trẻ nhất nhận được giả.i thưởn.g danh giá này khi mới 25 tuổ.i là nhà khoa học người Australia William Lawrence Bragg (Nobel 1915). Người cao tuổ.i nhất 96 tuổ.i được vinh danh ở giả.i thưởn.g này là nhà khoa học người Mỹ Arthur Ashkin (Nobel 2018).
Nobel 2024: Những gương mặt được kỳ vọng lên ngôi tại giải Vật lý
Vào lúc 16h45 ngày 8/10 theo giờ Việt Nam, cả thế giới khoa học sẽ đổ dồn ánh mắt về Stockholm (Thụy Điển) để theo dõi lễ công bố giải Nobel Vật lý năm 2024 - giả.i thưởn.g danh giá tôn vinh những khối óc thiên tài.
Đây là giả.i thưởn.g mang đến hy vọng về những khám phá và phát minh có khả năng làm thay đổi tương lai của nhân loại, đúng như tầm nhìn của người sáng lập, nhà khoa học Alfred Nobel.
Nhà vật lý Christoph Gerber (người Thụy Sĩ). Ảnh: unibas.ch
Sau khi giải Nobel Y Sinh 2024 đã thuộc về hai nhà khoa học người Mỹ Victor Ambros và Gary Ruvkun với nghiên cứu đột phá về microRNA và vai trò của loại RNA này trong việc điều hòa gene, cuộc đua cho giả.i thưởn.g vật lý cũng đang nóng lên từng giờ. Những dự đoán nổi bật nhất năm nay xoay quanh các công trình mang tính đột phá như "áo tàng hình", kính hiển vi lực nguyên tử và tính toán lượng tử - những khám phá đầy tiềm năng ứng dụng trong đời sống hiện đại.
Trong số những tên tuổ.i đang được bàn tán sôi nổi, nhà khoa học David Deutsch - Giáo sư vật lý tại trường Đại học Oxford (Anh) - và nhà toán học người Mỹ Peter Shor được kỳ vọng sẽ tỏa sáng.
Cả hai đã ghi dấu ấn lớn với những đóng góp tiên phong trong các thuật toán lượng tử và tính toán lượng tử, mở ra cuộc cách mạng trong cách chúng ta hiểu về vũ trụ.
Ông David Pendlebury, người đứng đầu nhóm phân tích của Clarivate - tổ chức chuyên dự đoán các ứng cử viên Nobel, nhận định rằng hai nhà khoa học Deutsch và Shor có cơ hội cao nhờ những đóng góp khoa học nổi bật và số lượng trích dẫn khổng lồ từ công trình của họ. Điều duy nhất khiến ông David Pendlebury còn băn khoăn hiện nay là khả năng có thêm giải Nobel cho cơ học lượng tử chỉ sau 2 năm kể từ khi ba nhà khoa học Alain Aspect, John Clauser và Anton Zeilinger đoạt giải với nghiên cứu về hiện tượng rối lượng tử.
Một phát minh khác không kém phần thú vị và được kỳ vọng gây chấn động năm nay là "áo tàng hình" của nhà vật lý người Anh John B. Pendry. Phát minh này sử dụng các vật liệu có khả năng bẻ cong ánh sáng, khiến vật thể trở nên vô hình. Điều này không chỉ khiến khoa học viễn tưởng trở thành hiện thực mà còn hứa hẹn những ứng dụng không tưởng trong các lĩnh vực quân sự, y học và nhiều ngành công nghiệp khác.
Cùng với đó, lĩnh vực quang học và quang tử học cũng đang ghi nhận những thành tựu đáng kinh ngạc. Nhà khoa học mang quốc tịch kép Italy - Mỹ Federico Capasso được nhắc đến nhiều với những đóng góp quan trọng trong việc phát minh và phát triển laser bức xạ tầng lượng tử - công nghệ có khả năng ứng dụng mạnh mẽ trong viễn thông và các hệ thống cảm biến hiện đại.
Một cái tên khác cũng gây ấn tượng mạnh trong danh sách dự đoán là nhà vật lý Christoph Gerber (người Thụy Sĩ). Ông đã có đóng góp lớn cho sự ra đời của kính hiển vi lực nguyên tử, một công cụ cách mạng hóa cách chúng ta quan sát thế giới nano với độ chính xác chưa từng có. Nếu được vinh danh, ông có thể chia sẻ vinh dự này với Gerd Binnig, nhà vật lý người Đức đã đoạt giải Nobel Vật lý năm 1986.
Một điểm nhấn nữa trong cuộc đua Nobel Vật lý năm nay là nhà thiên văn học Sara Seager, mang quốc tịch kép Canada - Mỹ. Bà được kỳ vọng sẽ nhận giải nhờ những phương pháp tiên phong trong việc tìm kiếm dấu hiệu sự sống trên các hành tinh ngoài Hệ Mặt Trời bằng cách phân tích khí quyển của chúng. Giữa lúc nhân loại đang khát khao tìm kiếm sự sống ngoài Trái Đất, những nghiên cứu của bà Seager có thể mở ra một kỷ nguyên mới trong thám hiểm vũ trụ.
Trong số những dự đoán đáng chú ý khác, nhà vật lý Lene Hau từ Đan Mạch gây ấn tượng với công trình về "ánh sáng chậm". Năm 1999, bà Hau cùng nhóm nghiên cứu đã thành công trong việc làm chậm tốc độ ánh sáng khi truyền qua đám mây nguyên tử ở trạng thái Bose-Einstein. Thậm chí, họ còn dừng ánh sáng hoàn toàn và sau đó khởi động lại ánh sáng, tạo ra những tiềm năng chưa từng có cho tương lai của công nghệ quang học.
Ngoài ra, không thể không kể đến nhóm 3 nhà khoa học Allan MacDonald (Canada), Rafi Bistritzer (Israel) và Pablo Jarillo-Herrero (Tây Ban Nha), những người đã giành giải Wolf Vật lý năm 2020 nhờ phát hiện graphene xoắn hai lớp. Công trình này không chỉ là bước đột phá trong nghiên cứu vật liệu mà còn mở ra hy vọng cho một cuộc cách mạng năng lượng trong tương lai nhờ khả năng dẫn điện độc đáo của graphene.
Giải Nobel Vật lý bắt đầu được trao từ năm 1901 nhằm tôn vinh những cá nhân đã "mang lại lợi ích lớn nhất cho nhân loại", theo di nguyện của Alfred Nobel. Năm ngoái, giả.i thưởn.g này được trao cho "bộ ba" Pierre Agostini (Pháp), Ferenc Krausz (Hungary - Áo) và Anne L'Huillier (Thụy Điển - Pháp) nhờ nghiên cứu về các xung ánh sáng siêu nhanh để phân tích các electron bên trong nguyên tử và phân tử.
Lễ trao giải Nobel Vật lý 2024 sẽ được tổ chức vào ngày 10/12 tại Stockholm (Thụy Điển), ngày tưởng niệm sự ra đi của Alfred Nobel năm 1896. Những nhà khoa học được vinh danh sẽ nhận bằng khen, huy chương vàng và phầ.n thưởn.g trị giá 1 triệu USD từ tay Vua Carl XVI Gustaf, đán.h dấu đỉnh cao trong sự nghiệp khoa học của họ. Liệu ai sẽ là chủ nhân của giả.i thưởn.g cao quý này? Tất cả sẽ được hé lộ vào chiều nay.
NAS: Nước đóng chai chứa hàng trăm nghìn mảnh nhựa Nghiên cứu của Viện Hàn lâm Khoa học Quốc gia Mỹ (NAS) công bố ngày 8/1 cho thấy trung bình mỗi lít nước đóng chai của các thương hiệu phổ biến có thể chứa 240.000 mảnh nhựa, gấp từ 10-100 lần so với các ước tính trước đây, làm gia tăng lo ngại về những nguy cơ tiềm ẩn đối với sức khỏe...