Giải mã việc động đất có tâm chấn nông nhưng tàn phá nặng nề

Ngay cả khi hai trận động đất có cùng độ lớn, độ sâu của chúng có thể tạo khác biệt lớn về mức độ tàn phá.

Cảnh đổ nát sau động đất tại huyện Nurgal, tỉnh Kunar, Afghanistan ngày 1/9/2025. Ảnh: THX/TTXVN

Theo Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ (USGS), trận động độ lớn 6 đã xảy ra ở miền Đông Afghanistan, gần biên giới với Pakistan đêm 31/8 (giờ địa phương). Một số dư chấn đã xảy ra sau đó.

Kênh Al Jazeera cho biết, có 800 người đã thiệt mạng và 2.500 người bị thương do trận động đất. Tâm chấn của trận động đất nằm ở độ sâu khoảng 8km với các nhà địa chấn học coi là nông, khiến mặt đất rung chuyển dữ dội và có sức tàn phá lớn hơn, đặc biệt là đối với những ngôi nhà và cộng đồng dễ bị tổn thương.

Ngay cả khi hai trận động đất có cùng cường độ, độ sâu tâm chấn cũng có thể tạo khác biệt lớn về mức độ tàn phá và cảm nhận trên bề mặt. Động đất nông thường nguy hiểm do năng lượng được truyền đi với quãng đường ngắn hơn trước khi đến các công trình và cư dân.

Trong động đất sâu, phần lớn năng lượng bị tiêu tán khi đi qua các tầng đá. Trái lại, động đất nông giải phóng năng lượng ngay gần mặt đất, khiến rung chấn mạnh hơn và thiệt hại lớn hơn ở khu vực đông dân cư.

Thông thường, độ sâu động đất được phân loại thành ba mức: nông (0-70 km), trung gian (70-300 km) và sâu (300-700 km).

Afghanistan nằm trong một trong những vùng có hoạt động địa chấn mạnh nhất thế giới , với dãy núi Hindu Kush là “điểm nóng ” của cả động đất nông lẫn sâu. Sự va chạm kiến tạo giữa mảng Ấn Độ và mảng Á-Âu khiến khu vực này đặc biệt sôi động.

Khu vực Pamir-Hindu Kush ở phía Bắc Afghanistan thường hứng chịu những trận động đất mạnh, có độ sâu tới 200 km – hiện tượng hiếm gặp trên thế giới.

Ngược lại, tại dãy Sulaiman (Tây Pakistan và Đông Nam Afghanistan), động đất thường nông, sát mặt đất và gây thiệt hại nghiêm trọng.