Giải mã hiện tượng mất cân bằng, rung lắc khi lái ô tô

Những bộ phận như lốp xe, vành xe và hệ thống phanh là một trong những bộ phận ảnh hưởng đến độ cân bằng của ô tô.

Sau một thời gian làm việc lốp bị mòn không đồng đều

Hiện tượng rung lắc khi chạy xe tuy không gây ra nguy hiểm nhưng lại tạo cảm giác khó chịu cho những người ngồi trong xe. Mỗi chiếc xe được cấu thành từ hàng ngàn các chi tiết nên việc biết chính xác nguyên nhân là điều không hề dễ dàng. Tuy nhiên hiện tượng rung lắc xe có thể xuất phát từ những lý do chủ yếu sau:

Lốp xe

Sau một thời gian làm việc lốp bị mòn không đồng đều, do đó, trên bề mặt lốp sẽ xuất hiện những “điểm nặng” và “điểm nhẹ”. Nếu “điểm nặng” ở giữa mặt lốp sẽ làm cho xe bị nẩy lên khi xe chạy, còn trong trường hợp “điểm nặng” nằm ở mặt bên của lốp thì lốp xe được gọi mất cân bằng động. Điều này làm cho lốp xe bị lắc lư qua lại khi xe chạy, giống như khi quay một vật tròn bị khuyết hoặc gắn thêm quả nặng vào.

Hiện tượng này có thể khắc phục nhờ vào các thiết bị cân bằng động lốp được sử dụng trong các cửa hàng sửa chữa, theo đó người kiểm tra sẽ gắn thêm các cục chì nhỏ có trọng lượng khác nhau với vào các “điểm nhẹ” cho phù hợp.

Các hệ thống treo hiện đại ngày nay nhẹ hơn, giúp xe bám đường và cho người lái cảm nhận tốt hơn về điều kiện mặt đường. Tuy nhiên điều này cũng làm các rung động được truyền vào trong khoang hành khách dễ dàng hơn. Việc mất cân bằng lốp xe bắt đầu được cảm nhận ở tốc độ khoảng 50 km/giờ và nhận thấy rõ nhất ở tốc độ khoảng 80 km/giờ. Nếu rung động cảm nhận đến từ tay lái thì cần kiểm tra lốp xe phía trước, nếu rung động cảm nhận nhiều hơn ở các ghế xe, thì các lốp xe phía sau nên được cân bằng.

Khi chạy xe, vành bị va với lề đường hoặc bị các vật cứng va phải có thể không gây hư hỏng nhưng nếu chú ý có thể sau đó xe chạy bị rung

Vành xe

Khi chạy xe, vành bị va với lề đường hoặc bị các vật cứng va phải có thể không gây hư hỏng nhưng nếu chú ý có thể sau đó xe chạy bị rung. Điều này là do vành bánh xe hay trục bị cong làm cho chuyển động quay của bánh xe không còn đúng quỹ đạo gây ra rung động hoặc đơn giản là bị văng mất các thanh chì sử dùng khi cân bằng động.

Việc vành bánh xe hay trục bị cong có thể kiểm tra bởi một nhân viên kỹ thuật sử dụng thước đo để đo độ lệch. Hầu hết các nhà sản xuất cho phép không quá 1/32 của 1 inch độ lệch. Vành bánh xe bằng thép có thể làm cho thẳng. Vành bánh xe bằng nhôm (vành đúc) thì phải thay mới.

Rung động xảy ra khi đạp phanh cho thấy đĩa phanh bị bám bụi bẩn quá nhiều

Hệ thống phanh

Rung động xảy ra khi đạp phanh cho thấy trống phanh (xe dùng phanh tang trống) hoặc đĩa phanh (xe dùng phanh đĩa) bị bám bụi bẩn quá nhiều cũng có thể là nguyên nhân gây ra hiện tượng này. Điều này rõ ràng nhất khi xe đang di chuyển ở tốc độ cao, vì khi đó các chi tiết quay này chịu lực tác động không đồng đều từ má phanh gây ra lực va đập lớn gây nên hiện tượng rung, giật. Để khắc phục việc này thì nhân viên kỹ thuật phải tháo đĩa phanh hoặc trống phanh ra, làm sạch, nắn lại nếu bị cong vênh.

Hệ thống truyền lực bao gồm một cụm các chi tiết nhỏ dùng để truyền chuyển động từ động cơ tới các bánh xe

Hệ thống truyền lực

Hệ thống truyền lực bao gồm một cụm các chi tiết nhỏ dùng để truyền chuyển động từ động cơ tới các bánh xe. Trong suốt quá trình làm việc, các chi tiết này tham gia các chuyển động quay liên tục vì vậy sự hư hỏng hoặc mài mòn của các chi tiết trong cụm này cũng có thể gây ra rung, lắc xe.

Mòn hoặc lỏng khớp nối có thể là nguyên nhân gây rung động, đặc biệt trong quá trình tăng hoặc giảm tốc độ. Điều này là dễ hiểu vì tốc độ quay của trục khớp nối này gấp 3-4 lần so với tốc độ quay của bánh xe. Kiểm tra các khớp nối nếu có dấu hiệu thì nên được thay thế. Tiếp tục sử dụng với một khớp nối mòn có thể làm nó bị vỡ ngoài việc làm rung lắc xe còn gây ra tiếng ồn khó chịu. Việc thay thế các khớp nối này hoàn toàn có thể làm được tại các trung tâm bảo dưỡng ô tô.

Để khử các rung động thì các nhà sản xuất thường đặt động cơ lên các cao su chân máy nên người ngồi trên xe thường thấy gần như không có rung động khi các xe còn mới

Động cơ

Mới nghe nhiều người sẽ cho rằng vô lý, đặc biệt là những động cơ hiện đại ngày nay. Tuy nhiên phải nhìn nhận thực tế, khi động cơ làm việc thì hàng trăm các chi tiết khác nhau của động cơ cùng tham gia chuyển động quay nên mặc dù mỗi động cơ được thiết kế đã được cân bằng một cách tối ưu nhờ các trục cân bằng thì việc cùng tham gia chuyển động của hàng trăm chi tiết khác nhau với tốc độ quay khác nhau vẫn gây ra những rung động nhất định.

Để khử các rung động này thì các nhà sản xuất thường đặt động cơ lên các cao su chân máy nên người ngồi trên xe thường thấy gần như không có rung động khi các xe còn mới. Tuy nhiên sau một thời gian sử dụng thì các bộ phận cao su này sẽ giảm dần sự đàn hồi dẫn đến hiện tượng rung có thể xuất hiện một cách từ từ. Lái xe nên mang xe đến các trung tâm bảo dưỡng để thay thế những bộ phận cao su này.